Jordanów

Jordanów

— miasto i gmina —
Jordanowski rynek z lotu ptaka
Herb
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	suski
Data założenia	1564
Prawa miejskie	7 listopada 1564
Burmistrz	Andrzej Malczewski
Powierzchnia	21,03[1] km²
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość	5366[2] 255,2 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 18
Kod pocztowy	34-240
Tablice rejestracyjne	KSU
Położenie na mapie powiatu suskiego Jordanów
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Jordanów
Położenie na mapie województwa małopolskiego Jordanów
49°38′57″N 19°49′48″E/49,649167 19,830000
TERC (TERYT)	1215011
SIMC	0960154
Urząd miejski Rynek 1 34-240 Jordanów
Strona internetowa
BIP

Jordanów – miasto w województwie małopolskim, w powiecie suskim, siedziba gminy wiejskiej Jordanów. Położone jest nad rzeką Skawą w Kotlinie Rabczańskiej u południowych podnóży Beskidu Makowskiego^[3].

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto liczyło 5366 mieszkańców^[2].

Sąsiednie gminy: Bystra-Sidzina, Jordanów, Raba Wyżna.

W latach 1975–1998 w województwie nowosądeckim.

Zabytki

Ratusz

Kościół parafialny pw. Przenajświętszej Trójcy w Jordanowie

Dwór na Chrobaczem z 2. poł. XVIII w.

• wpisane do rejestru zabytków:
  • Kościół parafialny Trójcy Przenajświętszej projektu Jana Sas-Zubrzyckiego z 1912–1913 r., konsekrowany w 1972, z wyposażeniem z XVI i XVII w. oraz z cmentarzem; w ołtarzu obraz Matki Bożej Trudnego Zawierzenia koronowany w 1994 roku koronami biskupimi, a w 2010- papieskimi ,
  • ratusz miejski zlokalizowany na środku jordanowskiego rynku, wybudowany z cegły według projektu Jana Sas-Zubrzyckiego, oddany do użytku w 1911 r.; w budynku tym mają siedzibę władze samorządowe miasta oraz Urząd Miasta,
  • zajazd „Poczekaj” przy ul. Kolejowej 10, pochodzący z początku XVIII w. Na parterze mieścił się zajazd, w którym zatrzymywali się kupcy podróżujący szlakiem solnym z Wieliczki na Węgry. W piętrowej części budynku były pokoje (hotel),
  • dwór drewniany z 2. poł. XVIII w. (Jordanów-Chrobacze),
• pozostałe:
  • Dąb Wolności na jordanowskich plantach „szubertowskich”, posadzony zgodnie z uchwałą Rady Miasta 21 maja 1919 r. w celu upamiętnienia odzyskania przez Polskę niepodległości.
  • Figura św. Jana Nepomucena, znajdująca się na skrzyżowaniu głównych szlaków komunikacyjnych w centrum jordanowskiego rynku, pochodząca z XVIII w. Św. Jan Nepomucen był czczony jako Patron „dobrej sławy” oraz jako opiekun dróg i mostów, a także orędownik w czasie powodzi. Zachował się orzeł w koronie wykuty w cokole kamiennej figury, mimo zaborów i wojen, jakimi dotknięta była Polska.

Historia

Widok ogólny około 1928–1930

Miasto zostało lokowane w 1564 r. przez Wawrzyńca Spytka Jordana z Zakliczyna na terenie wsi Malejowa. Nazwa miasta wywodzi się od nazwiska założyciela. Osada położona była przy skrzyżowaniu szlaków: z Krakowa i Wieliczki (trakt solny) przez Myślenice na Orawę i Węgry oraz szlaku doliną Skawy na historyczny Śląsk. W 1581 r. Jordanów uzyskał prawo dorocznych jarmarków, które w XVII w. stały się znane w południowej części Korony. Sprzedawano tu bydło, płótno oraz sól.

W XIX w. miasto nieco podupadło i miało charakter raczej rolniczy. Liczba mieszkańców ledwie przekraczała tysiąc mieszkańców. Wśród nich Żydzi, z których część należała do miejscowej gminy wyznaniowej żydowskiej. W latach 20. XX w. do miasta przyłączono sąsiednią wieś Malejową oraz przysiółki Chrobacze i Mąkacz. Tym samym liczba ludności przekroczyła trzy tysiące.

W 1939 r. okolice Jordanowa były miejscem walk 10. Brygady Kawalerii oraz miejscowej ludności z wojskami niemieckimi. Miasto zostało mocno zniszczone w czasie II wojny światowej.

Kalendarium

(c) Wacpol z polskiej Wikipedii, CC BY-SA 2.5

Liceum Ogólnokształcące w Jordanowie, 1926

Wydarzenia:

• 7 listopada 1564 – Wawrzyniec Spytek Jordan otrzymał od króla Zygmunta Augusta przywilej na założenie miasta Jordanowa.
• 1576 – został wzniesiony drewniany kościół, którego fundatorką była żona zmarłego Spytka Jordana – Anna Jordanowa z Sieniawskich.
• 1588 – utworzono pierwszą szkołę parafialną obok Skotnicy (dzisiejsza ul. Batalionów Chłopskich).
• 1618 – pierwsza wzmianka historyczna o obrazie Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus, czczonej jako Pani Jordanowska.
• 1772 – w wyniku rozbioru Polski dobra jordanowskie, których właścicielem był Józef Sierakowski, przeszły pod panowanie Austrii, tak jak inne tereny południowej Polski.
• 1858 – wizytacja w Jordanowie Jego Cesarskiej Mości Franciszka Józefa.
• 1885 – została założona Ochotnicza Straż Pożarna Miasta Jordanowa.
• 1896 – zostało założone Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”^[4].
• 1900 – powstało Towarzystwo Zaliczkowe „Praca i Oszczędność”.
• 1912 – w ramach Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” powstał paramilitarny oddział Polowych Drużyn Sokolich^[4].
• 1913 – wybudowano kościół parafialny według projektu dr. Jana Sas-Zubrzyckiego. Również ten sam architekt zaprojektował budynek Ratusza Miejskiego (1911) oraz budynek Sądu Grodzkiego (1908).
• 1919 – posadzono na zachodniej stronie jordanowskiego Rynku „Dąb Wolności” na pamiątkę odzyskania przez Polskę niepodległości.
• 1926 – założenie Miejskiego Prywatnego Seminarium Nauczycielskiego im. św. Stanisława ze Szczepanowa.
• 1929 – przyłączono do miasta Jordanowa gminę Malejowa oraz przysiółki: Chrobacze, Przykrzec i Mąkacz.
• 1930 – miasto Jordanów zostaje zelektryfikowane.
• 1932 – miasto wizytował ks. kardynał Adam Stefan Sapieha – metropolita krakowski, i uczestniczył w uroczystym posiedzeniu Rady Miasta.
• 1933 – powstał organ lewicy chłopskiej „Wieś i Jej Pieśń”.
• 1 września 1939 – od strony słowackiej Orawy Niemcy hitlerowskie napadły ziemię jordanowską.
• 1939 – wprowadzono w Jordanowie tajne nauczanie dla klas od V do VII, a następnie w zakresie szkoły średniej.
• 1939–1945 – miasto zostało dwukrotnie spalone, a straty w wyniku zniszczeń wyniosły 72%.
• 1939–1945 – na terenie ziemi jordanowskiej działały między innymi takie ugrupowania partyzanckie jak: Bocian, Chełm, Harnasie, Walka, Związek Walki Zbrojnej oraz Koła: Rocha i Bataliony Chłopskie.
• 1942 – rozstrzelanie przez okupanta hitlerowskiego 67 Żydów jordanowskich.
• 29 stycznia 1945 – wyzwolenie Jordanowa spod okupacji hitlerowskiej.
• 1951 – miasto otrzymało wodę z wodociągów miejskich z ujęciem źródeł na górze Przykrzec oraz zostały uruchomione 22 hydranty przeciwpożarowe.
• 1967 – groźny pożar kościoła parafialnego, powstały w wyniku wyładowań atmosferycznych. Dzięki sprawnej akcji gaśniczej straży pożarnych udało się uratować świątynię. Spłonął tylko dach kościoła.
• Na przełomie lat 60. i 70. XX w. powstał największy zakład produkcyjny Krakowskiej Fabryki Armatur – Zakład nr 3 w Jordanowie.
• 1975 – Miejska Rada Narodowa podjęła uchwałę w formie wniosku pod adresem Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie o utworzeniu wspólnej Rady dla: Miasta Jordanowa, Gminy w Jordanowie oraz Gminy Bystra-Sidzina.
• 13 grudnia 1975 – na stację kolejową w Jordanowie wjechał pierwszy specjalny pociąg elektryczny relacji Kraków – Zakopane.
• 4 marca 1977 – w sali widowiskowej Domu Strażaka odbył się I Wojewódzki Zjazd Ochotniczych Straży Pożarnych z terenu województwa nowosądeckiego.
• 15 maja 1978 – powołano Towarzystwo Miłośników Ziemi Jordanowskiej.
• 3 czerwca 1979 – miasto Jordanów było organizatorem Wojewódzkiego Święta Ludowego.
• 9 września 1984 – miasto Jordanów zostało odznaczone Orderem Krzyża Grunwaldu III kl. Złotą odznaką Zasłużone dla Województwa Nowosądeckiego, odznaczenie honorowe Związku Bojowników o Wolność i Demokrację – Zarząd Główny.
• 1981–1985 – oddano do użytku bloki mieszkalne z budownictwa spółdzielczego na osiedlu Wrzosy oraz oczyszczalnię ścieków typu bioblok.
• 1983 – wybudowano nowe ujęcie wody dla Jordanowa na rzece Skawa.
• 25 września 1994 – koronacja obrazu Matki Bożej Trudnego Zawierzenia – Pani Jordanowskiej. Koronacji dokonał kardynał Franciszek Macharski – metropolita krakowski.
• 13 czerwca 1999 – beatyfikacja sług bożych wywodzących się z parafii jordanowskiej – ks. Piotra Dańkowskiego i ks. Stanisława Pyrtka.
• 9 września 2001 – na jordanowskich plantach posadzono „Dęby – Pomniki Historii” dla upamiętnienia: papieża Jana Pawła II, ks. kard. Stefana Wyszyńskiego, ks. bł. Piotra Dańkowskiego i ks. bł. Stanisława Pyrtka. Otwarto wystawę ekumeniczną w Izbie Historii Miasta Jordanowa „Przyjaźń bez granic”. Organizatorem wystawy były władze szwedzkiego miasta Karlskoga i Towarzystwo Miłośników Ziemi Jordanowskiej.
• 9 października 2010 – koronacja papieskimi koronami obrazu Matki Bożej Trudnego Zawierzenia w parafii Przenajświętszej Trójcy Świętej w Jordanowie. Korony, które zostały nałożone na skronie Dzieciątka Jezus i Matki Bożej, zostały pobłogosławione przez papieża Benedykta XVI 1 września 2010 r. w Castel Gandolfo. Korony wykonano według wzoru koron częstochowskich pobłogosławionych przez Jana Pawła II. W koronie Matki Bożej umieszczono pierścień Sługi Bożego Jana Pawła, ofiarowany jordanowskiemu sanktuarium przez ks. kard. Stanisława Dziwisza.

Struktura powierzchni

Według danych z 2002 r.^[5] Jordanów ma obszar 20,92 km², w tym:

• użytki rolne: 57%
• użytki leśne: 34%

Miasto zajmuje 3,05% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004 r.^[6]:

• Piramida wieku mieszkańców Jordanowa w 2014 roku^[7].
  

Rozwój ludności

• 1857 – 1040 mieszkańców
• 1870 – 1140
• 1880 – 1236
• 1890 – 1262
• 1900 – 1345
• 1910 – 1511
• 1921 – 1486
• 1931 – 3115
• 1939 – 3300
• 1946 – 2638
• 1950 – 2515
• 1960 – 3091
• 1986 – 4400
• 2002 – 5063
• 2004 – 5118
• 2011 – 5299
• 2012 – 5234
• 2016 – 5340
• 2019 – 5360

Edukacja

Szkoły znajdujące się na terenie Jordanowa:

• Przedszkole Miejskie
• Szkoła Podstawowa im. Bohaterów Września 1939 r.
• Liceum Ogólnokształcące im. Hugona Kołłątaja
• Zespół Szkół im. bł. ks. Piotra Dańkowskiego

Sport

W mieście działają: Ludowy Klub Sportowy „Jordan”, Uczniowski Klub Sportowy Taekwondo Olimpijskie – Podhale oraz Koło Polskiego Związku Wędkarskiego. Z Jordanowa pochodzi pilot rajdowy Szymon Gospodarczyk^[8].

Ludowy Klub Sportowy „Jordan”

Sekcja piłkarska skupia wokół siebie młodzież w czterech drużynach (ok. 90 zawodników): trampkarze, juniorzy młodsi, juniorzy i seniorzy. Klub dysponuje zmodernizowanym i odwodnionym boiskiem sportowym z dobrze rozbudowanym zapleczem socjalnym.

W sezonie 2001/2002 drużyna trampkarzy zajęła V miejsce w lidze okręgowej, natomiast drużyna juniorów I miejsce w tej samej lidze. Drużyna seniorów grająca w klasie A zajęła w sezonie 2001/2002 VI miejsce. W sezonie 2008/2009 drużyna seniorów zajęła I miejsce w klasie A Podhale i niniejszym dokonała historycznego awansu (po raz pierwszy w historii klubu i piłki nożnej w miasteczku) do Ligi Okręgowej okręgu Nowy Sącz. W sezonie 2018/19 Jordan wygrał rozgrywki podhalańskiej A Klasy i awansował do ligi okręgowej, do grupy Nowy Sącz II (Limanowa i Podhale)^[9][10].

Uczniowski Klub Sportowy Taekwondo Olimpijskie – Podhale

Uczniowski Klub Sportowy Taekwondo Olimpijskie – Podhale skupia dzieci i młodzież oraz dorosłych z terenu Podhala. Klub powstał w 2001 r. Obecnie trenuje w nim ok. 60 zawodników. Klub promuje zdrowy styl życia poprzez trening dyscypliny olimpijskiej. W sezonie 2010/2011 zawodnicy klubu startowali w międzynarodowych i krajowych zawodach sportowych. Najwyższe osiągnięcia tamtego sezonu to:

• 2 srebrne i 2 brązowe medale na Międzynarodowych Zawodach Taekwondo „Ilyo Cup 2010” na Słowacji miejsca 7 i 10 w kategorii mężczyzn oraz 8 i 9 w kategorii kobiet na III Technicznych Mistrzostwach Polski Poomsae dzieci i młodzików w 2011
• brązowy medal w konkurencji walk kobiet na Ogólnopolskiej Olimpiadzie Młodzieży – Podlaskie 2011
• złoty medal w konkurencji walk kobiet na Międzynarodowych Mistrzostwach Bydgoszcz CUP’2011.

W 2010 klub był również organizatorem seminarium treningowego z koreańskim Mistrzem Choel In Kang 6 dan. Klub organizuje też bezpłatne zajęcia w hali sportowej dla dzieci i młodzieży z Jordanowa i powiatu suskiego. Zajęcia prowadzi Artur Skwirut – trener II klasy sportowej, posiadacz czarnego pasa III Dan, kilkukrotny medalista Mistrzostw Polski oraz medalista I Olimpiady Młodzieży w 1995 r.

Turystyka

Z uwagi na swoje położenie wśród gór i lasów Jordanów posiada charakter miejscowości wczasowo-turystycznej. Miasto stanowi dogodny punkt wyjściowy w otaczające pasma górskie. Z centrum prowadzi pięć szlaków turystycznych m.in. na Luboń Wielki i Babią Górę.

Piesze szlaki turystyczne

Szlaki:

Główny Szlak Beskidzki: Rabka-Zdrój – Skawa st. PKP – Jordanów – Bystra Podhalańska – Okrąglica – Przełęcz Kucałowa (schronisko na Hali Krupowej) – Polica – Przełęcz Krowiarki – Babia Góra

Lanckorona – Przełęcz Sanguszki – Bieńkówka – Koskowa Góra – Przełęcz Jabconiówka – Groń – Osielec Górny – Jordanów – Naprawa Dolna – Luboń Mały – Luboń Wielki – Rabka Zaryte

Lubień – Klimas – Zębalowa – Krzeczów Masztelowo – Naprawa Górna – Jordanów

Jordanów dw. PKP – Wysoka

W okolicach Jordanowa leżą miejscowości: Naprawa, rodzinna wieś Jalu Kurka, autora głośnej powieści Grypa szaleje w Naprawie, Łętownia z zabytkowym drewnianym kościołem z XVIII w. oraz wieś Wysoka z zabytkowym dworem z XVI w. W niewielkiej odległości znajduje się Babiogórski Park Narodowy. Cennym zespołem krajobrazowo – przyrodniczym jest góra Przykrzec z atrakcyjnymi punktami widokowymi na dolinę Skawy, Beskid Wyspowy, Gorce, Tatry i Pasmo Babiogórskie.

Komunikacja

Komunikację w okolicach i z Krakowem, Zakopanem czy Rabką zapewniają busy, a na trasie Kraków – Zakopane i Sucha Beskidzka – Nowy Sącz także linia kolejowa wraz ze stacją PKP w Jordanowie. Przez miasto przebiega droga krajowa nr 28, dzięki temu przez Jordanów przejeżdżają przelotowe autobusy PKS ze Śląska w kierunku Zakopanego, Rzeszowa, Przemyśla.

Miasta i gminy partnerskie^[11]

• Gmina Miłosław
• Gmina Portoscuso (2012)
• Zuberzec (2015)

Jordanów w mediach i kulturze

• Jordanów jest wymieniony z nazwy w Potopie Henryka Sienkiewicza^[12].
• W powieści Jalu Kurka Grypa szaleje w Naprawie (I wyd. 1934 r.) część akcji rozgrywa się w Jordanowie.
• Karczma Przykiec, zlokalizowana w Jordanowie, zagrała w 275. odcinku serialu Detektywi pod tytułem Schronisko (ten odcinek był także kręcony w schronisku na Hali Krupowej)^[13].
• Jordanów był często wspominany przez redaktora Andrzeja Zalewskiego w ramach jego audycji EkoRadio w Programie I Polskiego Radia^[14].
• Z Jordanowa pochodzi Robert K. Leśniakiewicz, badacz UFO oraz zjawisk nadprzyrodzoych, autor wielu publikacji na ten temat^[15].
• Z Jordanowa pochodzi Irena Stopa, ludowa poetka, autorka tomiku poezji ludowej Pokłosie życia oraz zbioru opowiadań góralskich Opowieści leśnej syski, a także laureatka konkursów regionalnych^[16].
• W roku 2013 wydana została Monografia miasta Jordanów^[17].
• W roku 2015 została wydana książka Życie i Zagłada Izraelickiej Gminy Wyznaniowej w Jordanowie autorstwa Grzegorza Miśkiewicza^[18].
• Z Jordanowa pochodzi pilot rajdowy Szymon Gospodarczyk.
• W Jordanowie istnieje Orkiestra Dęta Ochotniczej Straży Pożarnej^[19]. Kiedyś w noworocznym koncercie kolędowym tej orkiestry gościnnie śpiewała Katarzyna Miśkowiec znana z „The Voice of Poland”^[20].

Zobacz też

• Cmentarz wojenny nr 370 – Jordanów
• Cmentarz żydowski w Jordanowie
• Żydowska Gmina Wyznaniowa w Jordanowie
• Powiat suski
• Województwo małopolskie
• Podział administracyjny województwa małopolskiego
• Miasta w Polsce

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Historia Żydów w Jordanowie na portalu Wirtualny Sztetl
• Jordanów 2, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 604 .
• Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona