Jorge Amado

Jorge Amado

Imię i nazwisko	Jorge Leal Amado de Faria
Data i miejsce urodzenia	10 sierpnia 1912[1] Pirangi, Brazylia
Data i miejsce śmierci	6 sierpnia 2001 Salvador da Bahia
Narodowość	brazylijska
Język	portugalski
Alma Mater	Faculdade de Direito da Universidade Federal do Rio de Janeiro
Dziedzina sztuki	powieść, opowiadanie, esej, dramat
Ważne dzieła
Gabriela, goździki i cynamon Dona Flor i jej dwóch mężów Capitães da Areia
Odznaczenia
Nagrody
Nagroda Camõesa: 1994
Strona internetowa

Jorge Amado, właśc. Jorge Leal Amado de Faria (ur. 10 sierpnia 1912^[1] w Pirangi^[1], zm. 6 sierpnia 2001 w Salvador da Bahia) – brazylijski pisarz modernistyczny, nazywany ojcem stereotypu, najsłynniejszy dwudziestowieczny brazylijski twórca literatury. Jeden z najbardziej płodnych powieściopisarzy współczesnych^[1]. Jego książki przeznaczone dla klas niższych i kolorowych^[1] zostały przetłumaczone na siedemdziesiąt języków.

Życiorys

Jego rodzice mieli plantację kakao w brazylijskim stanie Bahia i wyniesione stamtąd doświadczenia i obserwacje stały się tematami jego wczesnych książek. Opisywał w nich biedę, brutalność życia na prowincji, walkę z naturą i inne przeciwności losu biednych Brazylijczyków. Był wtedy zdeklarowanym marksistą i przeciwnikiem ówczesnego dyktatora Brazylii Getúlio Vargasa. Uczęszczał do szkoły jezuickiej^[1] wraz z trzynastoma pracownikami z plantacji. Swoje pierwsze nowele napisał w wieku 12 lat^[1]. W wieku piętnastu lat był już reporterem lokalnej gazety. Pracował jako dziennikarz i pisał dla ubogich i uciskanych^[1].

Po czterech latach opublikował pierwszą powieść, jednak nie została ona zauważona. Natomiast druga książka, Kakao, wydana w 1933 i przedstawiająca właścicieli ziemskich jako złych i prostych wieśniaków, prostytutki i uliczników jako lepszych, spowodowała kłopoty z władzami i cenzurę jego książek. Tak przedstawiony konflikt stał się podstawą wielu jego następnych książek i nieustających kłopotów z cenzurą. Z powodu swojego silnego zaangażowania społecznego kilka razy siedział w więzieniu, a kilka tysięcy egzemplarzy jego książek spalono publicznie na głównym placu stolicy stanu São Salvador de Bahia.

W latach 1948-50 przebywał na emigracji w Paryżu, gdzie poznał również zaangażowanych po stronie marksizmu Pabla Picassa i Jean Paul Sartre'a. W tamtym czasie odwiedził Pragę, Moskwę i Chiny. W ZSRR był popularnym i poczytnym pisarzem. W 1951 przyjął Leninowską Nagrodę Pokoju.

Po wydarzeniach po śmierci Stalina w 1956 zerwał z komunizmem, w jego książkach przynależność klasowa nie stanowiła już wyznacznika charakteru postaci. Dawną walkę klas zastąpił humor, fantazja, radość życia przesycona erotyką i magią rodzinnej Bahii.

Jego dwie najpopularniejsze powieści – Gabriela, goździki i cynamon z 1958 i Dona Flor i jej dwóch mężów z 1966 – stały się filmowymi hitami. Amado zasiadał w jury konkursu głównego na 38. MFF w Cannes (1985).

Zmarł w szpitalu w São Salvador de Bahia.

W 2012 został odznaczony pośmiertnie Krzyżem Wielkim brazylijskiego Orderu Zasługi Kulturalnej^[2].

Twórczość

• O País do Carnaval (1931)
• Cacau^[a] (1933) – wyd. pol. Kakao, Czytelnik 1949, tłum. Małgorzata Hołyńska, Eugeniusz Gruda
• Suor (1934)
• Jubiabá (1935) – wyd. pol. Jubiaba, Czytelnik 1950, tłum. Małgorzata Hołyńska, Eugeniusz Gruda
• Mar morto (1936) – wyd. pol. Zamarłe morze, Czytelnik 1951, tłum. Małgorzata Hołyńska, Eugeniusz Gruda
• Capitães da areia (1937)
• A estrada do mar (1938) – wiersze
• ABC de Castro Alves (1941) – wyd. pol. Opowieść o Castro Alvesie, PIW 1957, tłum. Małgorzata Hołyńska, Eugeniusz Gruda
• O cavaleiro da esperança (1942)
• Terras do Sem-Fim (1943) – wyd. pol. Ziemia krwi i przemocy, Czytelnik 1949, tłum. Janina Wrzoskowa
• São Jorge dos Ilhéus (1944) – wyd. pol. Ziemia złotych płodów, Czytelnik 1950, tłum. Janina Wrzoskowa
• Bahia de Todos os Santos (1944)
• Seara vermelha (1946) – wyd. pol. Drogi głodu, Czytelnik 1950, tłum. Małgorzata Hołyńska, Eugeniusz Gruda
• O amor do soldado (1944)
• O mundo da paz (1951)
• Os subterrâneos da liberdade (1954) – wyd. pol. Podziemia wolności, Czytelnik 1953, tłum. Małgorzata Hołyńska, Eugeniusz Gruda
• Gabriela, cravo e canela (1958) – wyd. pol. Gabriela, Książka i Wiedza 1968, tłum. Janina Wrzoskowa lub Gabriela, cynamon i goździki, Filia 2015, tłum. to samo
• A morte e a morte de Quincas Berro d'Água (1959)
• Os velhos marinheiros ou o capitão de longo curso (1961) – wyd. pol. Starzy marynarze • Dwie historie z wybrzeża bahijskiego, Książka i Wiedza 1972, tłum. Janina Wrzoskowa, Eugeniusz Gruda
• Os pastores da noite (1964) – wyd. pol. Pasterze nocy, Książka i Wiedza 1975, tłum. Janina Wrzoskowa
• O Compadre de Ogum (1964)
• Dona Flor e Seus Dois Maridos (1966) – wyd. pol. Dona Flor i jej dwóch mężów, Wydawnictwo Literackie 1993, tłum. Alina Lenczewska
• Tenda dos milagres (1969)
• Teresa Batista cansada de guerra (1972) – wyd. pol. Tereza Batista wojowaniem zmęczona, Wydawnictwo Literackie 1989, tłum. Elżbieta Reis
• O gato Malhado e a andorinha Sinhá (1976)
• Tieta do Agreste (1977)
• Farda, fardão, camisola de dormir (1979)
• Do recente milagre dos pássaros (1979)
• O menino grapiúna (1981)
• A bola e o goleiro (1984)
• Tocaia grande (1984)
• O sumiço da santa (1988)
• Navegação de cabotagem (1992)
• A descoberta da América pelos turcos (1994)
• O milagre dos pássaros (1997)
• Hora da Guerra (2008)

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Jorge Amado Cronologia (port.). jorgeamado.com.br. [dostęp 2012-11-27].
• Jorge Amado w bazie Notable Names Database (ang.)
• Jorge Amado w bazie IMDb (ang.)