Jorge Manrique

Portret (należący do kolekcji Lorenzana, namalowany w XVIII wieku, z tego powodu nie przedstawia prawdziwego wyglądu twórcy) Jorge Manrique, poeta i żołnierz w służbie Izabeli I Kastylijskiej

Jorge Manrique (ur. w Paredes de Nava, prowincja Palencia, 1440?, zm. w Santa María del Campo, Cuenca (prowincja), 1479) – poeta hiszpański. Jest autorem Strof na śmierć ojca (Coplas por la muerte de su padre), jednego z klasycznych tekstów literatury hiszpańskiej wszech czasów.

Życiorys

Generalnie przypuszcza się, że urodził się w Paredes de Nava (prowincja Palencia), chociaż jest również możliwe, że przyszedł na świat w Segura de la Sierra (prowincja Jaén), siedzibie rodu Manrique i centrum posiadłości, którymi administrował jego ojciec Rodrigo Manrique. Także przyjmuje się, że urodził się pomiędzy drugą połową roku 1439 a pierwszą 1440, ale jedyne pewne jest, że nie urodził się przed 1432, kiedy zawarte zostało małżeństwo jego rodziców, ani po 1444, kiedy Rodrigo Manrique poprosił o dyspensę, aby ożenić się ponownie.

Ojciec, któremu Jorge poświęcił swój najważniejszy poemat, Rodrigo Manrique, hrabia Paredes de Nava, był wielkim mistrzem Zakonu Santiago (chociaż nigdy nie został oficjalnie nim uznany) i jednym z najpotężniejszych ludzi swoich czasów. Walczył zarówno przeciwko muzułmanom, jak i przeciwnikom politycznym – należał do stronnictwa przeciwstawiającego się Janowi II Kastylijskiemu i jego faworytowi Alvarowi de Luna. Próbował także swoich sił w poezji – zachowało się kilka jego utworów. W 1476 roku, mając siedemdziesiąt lat, zmarł na raka, który zniekształcił jego twarz[1]. Matka, Mencía de Figueroa, zmarła kiedy Jorge Manrique był dzieckiem. Jego wuj, Gómez Manrique, był również wybitnym poetą i dramaturgiem, w rodzinie było mnóstwo wojskowych i pisarzy. Ród Manrique de Lara był jednym z najstarszych szlacheckich rodów Hiszpanii i posiadał niektóre z najważniejszych tytułów Kastylii, jak tytuły: książę Nájera, hrabia Treviño i markiz Aguilar de Campo, a także różne stanowiska kościelne.

Niewiele wiadomo na temat dzieciństwa Jorgego Manrique, które być może spędził w Segura de la Sierra, ani o młodości do 1465 roku, w którym pewien dokument po raz pierwszy o nim wspomina. Pewne jest natomiast, że brał czynny udział w działalności politycznej swego kastylijskiego rodu: jak jego liczni krewni, był zwolennikiem walki przeciw muzułmanom i uczestniczył również w walkach i intrygach, skierowanych przeciwko Henrykowi IV Bezsilnemu czy związanych z wstąpieniem na tron Królów Katolickich. Studiował nauki humanistyczne i ćwiczył się w rzemiośle żołnierskim. Ożenił się w 1470 z siostrą swojej macochy doñą Guiomar de Castañeda. W 1479 zginął oblegając zamek markiza de Villena, jednego z głównych przeciwników Izabeli Kastylijskiej[2].

Twórczość

Jego twórczość poetycka nie jest bardzo obfita, liczy zaledwie 40 kompozycji. Przyjęło się dzielić ją na trzy grupy: poezja miłosna, satyryczna i doktrynalna. Są to w większości utwory satyryczne i miłosne o charakterze konwencjonalnej poezji dworskiej, pozostające nadal pod wpływem prowansalskiej pieśni. Tematyka erotyczna wyrażona jest w nich najczęściej za pomocą subtelnych alegorii, militarnych lub religijnych.

Bez wątpienia wśród jego utworów wyróżniają się poprzez połączenie tradycji i oryginalności Coplas por la muerte de su padre. W nich Jorge Manrique składa pośmiertny hołd swojemu ojcu, Rodrigo Manrique, wskazując go jako wzór bohaterstwa, cnót i spokoju przed śmiercią, a zarazem snuje rozważania nad nietrwałością ziemskich dóbr i ulotnością ludzkiego życia (motyw Ubi sunt). Doczesną egzystencję opisuje metaforami drogi ku wieczności oraz – w najczęściej przywoływanej strofie – jako rzekę dążącą do rozpłynięcia się w morzu śmierci. Charakterystyczne jest także stosowane przez niego metrum, tzw. strofa kulejąca (hiszp. copla de pie quebrado)[3]. Lope de Vega powiedział o Coplas, że «zasługiwały, na to, aby zostać zapisane złotymi literami»[4].

Przypisy

  1. Dane biograficzne podaje m.in. Fernán del Pulgar w swej kronice Claros varones de Castilla. Zob. Augusto Cortina, Jorge Manrique y el despuntar renacentista, w: Jorge Manrique, Obra completa, Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes
  2. Domingo Ynduráin, Los poetas mayores del XV (Santillana, Mena, Manrique), Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes
  3. Dosłownie „strofa ze złamaną stopą”. Sześciowersowe strofy rymujące się abcabc, w których trzeci i szósty wers są złamane, czyli liczą cztery sylaby, podczas gdy pozostałe – osiem. Zob. D. Ynduráin, ibidem.
  4. Jesus M. Vallarino. Leer hoy a Jorge Manrique. „Razón y Fe. Revista Hispanoamericana de Cultura”, no 236 (nov. 1997), s. 350. 

Bibliografia

Media użyte na tej stronie