José Eduardo dos Santos

José Eduardo dos Santos
Ilustracja
José Eduardo dos Santos (2007)
Data i miejsce urodzenia

28 sierpnia 1942
Luanda

Data i miejsce śmierci

8 lipca 2022
Barcelona

2. Prezydent Republiki Angoli
Okres

od 21 września 1979
do 26 września 2017

Przynależność polityczna

Ludowy Ruch Wyzwolenia Angoli – Partia Pracy

Poprzednik

Lúcio Lara (p.o.)

Następca

João Lourenço

podpis
Odznaczenia
Wielki Łańcuch Orderu św. Jakuba od Miecza (Portugalia) Wielki Łańcuch Orderu Infanta Henryka (Portugalia) Order Towarzyszy O. R. Tambo I klasy (Republika Południowej Afryki)
José Eduardo dos Santos i John Kerry w Luandzie, 5 maja 2014

José Eduardo dos Santos (ur. 28 sierpnia 1942 w Luandzie, zm. 8 lipca 2022 w Barcelonie[1]) – angolski polityk, w latach 1979–2017 sprawował urząd prezydenta Angoli i przewodniczącego Rady Rewolucyjnej[2].

Życiorys

W młodości angażował się w ruchach zwalczających portugalskich kolonizatorów Angoli, w 1961 roku dołączył do niepodległościowego Ludowego Ruchu Wyzwolenia Angoli (MPLA). W latach 1963–66 został wysłany przez MPLA na studia do Moskwy, na których uzyskał dyplom inżyniera górnictwa naftowego[2]. Do Angoli wrócił w 1970 roku i wziął udział w walkach wojny o niepodległość. Uczestniczył w operacjach militarnych w Kabindzie. Często reprezentował MPLA na forum międzynarodowym. Trzy lata po uzyskaniu przez kraj niepodległości został ministrem planowania[2].

Po śmierci lidera MPLA i pierwszego prezydenta Angoli Agostinha Neto we wrześniu 1979 dos Santos został przewodniczącym tej partii i prezydentem Angoli, stanął jednocześnie na czele rządu i Rady Rewolucyjnej[2][3]. Jego rządy charakteryzowały się stopniowym odejściem od marksizmu i wypracowywaniem lepszych relacji z Zachodem[4] oraz rozwojem korupcji w kraju. W 1990 roku zrezygnował z marksizmu, a rok później przyjął wolny rynek jako doktrynę gospodarczą[5]. W 1991 roku wprowadził system wielopartyjny i podpisał porozumienie pokojowe z opozycyjną partyzantką - Narodowym Związkiem na rzecz Całkowitego Wyzwolenia Angoli (UNITA), czasowo kończące trwającą od 1975 roku wojnę domową[5].

Wygrał wielopartyjne wybory prezydenckie w 1992 roku. Wyniki wyborów zakwestionowała UNITA, która wznowiła walki z rządem. Działania wojenne wstrzymano w 1994 roku podpisaniem porozumienia pokojowego w Lusace. W 1998 roku walki wybuchły ponownie. 22 lutego 2002 śmierć przywódcy UNITA Jonasa Savimbiego doprowadziła do zwycięstwa MPLA w wojnie domowej. Sytuacja w kraju ustabilizowała się, wciąż żywy był jedynie konflikt w Kabindzie, gdzie czasami dochodziło do ataków separatystów na wojska rządowe. Kolejne wybory parlamentarne odbyły się dopiero w 2008 roku i okazały się kolejnym sukcesem MPLA[6]. Partia ta zwyciężyła również w następnych wyborach w 2012 roku[5].

W czasie wojny domowej w Republice Konga, w październiku 1997 przeprowadził w tym kraju interwencję wojskową. W jej wyniku prezydent Pascal Lissouba, były premier Yhombi-Opango oraz jego zwolennicy zostali zmuszeniu do ucieczki z kraju, a prezydentem kraju został ponownie Denis Sassou-Nguesso[7]. W I wojnie domowej w Kongu Angola wsparła rebeliantów na czele z Laurentem-Désiré Kabilą. Celem operacji wojsk angolskich było obalenie dotychczasowych władz Zairu (z terenu tego państwa ataków na pozycje rządowe dokonywała UNITA), a wojska angolskie w tym konflikcie wsparła Rwanda, Uganda i Burundi[8].

Angola po zakończeniu wojny domowej stała się regionalnym stabilizatorem - wzięła udział w II wojnie domowej w Kongu w celu ochrony rządu Sassou-Nguesso przed rebeliantami Tutsi. Obydwie wojny domowe w Kongu okazały się sukcesem angolskiej armii. Angola ponownie wsparła rząd Demokratycznej Republiki Konga w konflikcie w prowincji Kiwu[9].

Ojciec Isabel dos Santos[10].

Zmarł 8 lipca 2022 roku w Teknon Medical Center w Barcelonie w wieku 79 lat gdzie wcześniej był w stanie krytycznym po zatrzymaniu krążenia i oddychania 23 czerwca 2022 roku. Miał też raka przez kilka lat wcześniej[11][12]. W związku z jego śmiercią w Angoli zarządzono siedmiodniową żałobę narodową, w Mozambiku[13] ogłoszono pięciodniową żałobę, a na Kubie[14], w Demokratycznej Republice Konga[15] i na Wyspach Świętego Tomasza i Książęcej[16] ogłoszono jednodniową żałobę.

Przypisy

  1. Angola's former president dos Santos dies at 79
  2. a b c d Jose dos Santos, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  3. BBC News - Country profile: Angola. [dostęp 2010-01-11].
  4. Ludowy Ruch Wyzwolenia Angoli, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2017-02-11].
  5. a b c Angola. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2017-02-11].
  6. Celia W. Dugger: Governing Party in Angola Wins Election in a Landslide, Official Results Show. [w:] New York Times [on-line]. 2008-09-09. [dostęp 2008-09-15]. (ang.).
  7. ENTRE ARBITRAIRE ET IMPUNITE :LES DROITS DE L'HOMME AU CONGO-BRAZZAVILLE. FIDH - Congo Brazza. [dostęp 2001]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-11-14)]. (fr.).zły zapis daty dostępu
  8. Kongo (Demokr. Rep. Kongo) - Konflikt. stosunkimiedzynarodowe.info, 2013-04-01. [dostęp 2018-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-15)].
  9. Michelle Faul: U.N. officials: Angolan troops fighting in Congo. chicagodefender.com, 2008-11-07. [dostęp 2010-04-22]. (ang.).
  10. Robert Stefanicki, Jak najbogatsza kobieta Afryki ograbiła Angolę na miliard dolarów, wyborcza.pl, 20 stycznia 2020 [dostęp 2020-01-21].
  11. [1]
  12. [2]
  13. [3]
  14. [4]
  15. [5]
  16. [6]

Media użyte na tej stronie

John Kerry & Jose Eduardo dos Santos 2014.jpg
U.S. Secretary of State John Kerry and Angolan President Jose Eduardo dos Santos chat before their bilateral meeting at the Presidential Palace in Luanda on May 5, 2014.
José Eduardo dos Santos signature.jpg
José Eduardo dos Santos signature.
Order of the Companions of O.R. Tambo (ribbon bar).gif
Autor: McOleo, Licencja: CC0
Ribbon bar of the Order of the Companions of O.R. Tambo (Republic of South Africa)
PRT Order of Saint James of the Sword - Grand Collar BAR.png
Autor: Gonçalo Veiga, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ta grafika (ribbon) (lub wszystkie grafiki w tym artykule bądź kategorii) powinny zostać przetworzone na grafiki wektorowe jako plik SVG. O zaletach grafik wektorowych można przeczytać na stronie Commons:Media for cleanup. Jeśli wersja SVG tej grafiki jest już dostępna, załaduj ją. Po załadowaniu SVG zamień ten szablon na stronie tej grafiki na szablon {{vector version available|nazwa nowej grafiki.svg}}.
José Eduardo dos Santos 2.jpg
Autor: Ricardo Stuckert/PR, Licencja: CC BY 3.0 br
O presidente de Angola José Eduardo dos Santos.