Josef Sudek

Josef Sudek

Josef Sudek, 1958 rok
Data i miejsce urodzenia	17 marca 1896 Kolín
Data i miejsce śmierci	15 września 1976 Praga
Narodowość	czeska
Dziedzina sztuki	fotografia

Josef Sudek (ur. 17 marca 1896 w Kolínie, zm. 15 września 1976 w Pradze) – czeski fotograf.

Życiorys

Atelier Sudka

Urodził się 17 marca 1896 roku w Kolínie^[1], w rodzinie malarza pokojowego^[2]. Wykształcenie zdobył w wiejskiej szkole w gminie Nové Dvory^[2]. W latach 1911–1913 szkolił się do zawodu introligatora w Pradze^[3]. Podczas pobytu w Pradze zaczął tworzyć zdjęcia przedstawiające miasto i okolicę^[1]. Podstaw fotografii nauczył się prawdopodobnie od siostry, Boženy^[4].

Podczas I wojny światowej służył w austriackim wojsku^[1], w trakcie walk na włoskim froncie w 1917 roku stracił prawą rękę^[3]. W okresie rekonwalescencji powrócił do fotografii^[1][3], ucząc się obsługi wielkoformatowego aparatu lewą ręką^[1]. W 1920 roku dołączył do praskiego związku fotografów-amatorów^[3], wykonywał także drobne zlecenia fotograficzne^[1]. Przez pewien czas mieszkał w Invalidovnie – praskim pensjonacie dla kombatantów^[2], gdzie utworzył pierwszy znaczący w jego dorobku cykl fotografii o nazwie Z Invalidovny (1922–1927)^[2], który przedstawiał mieszkańców gmachu^[3]. Zaprzyjaźnił się z fotografem Jaromírem Funke, który zachęcił go do podjęcia studiów na państwowej uczelni artystycznej w Pradze^[1]. W rezultacie, w latach 1922–1924 Sudek studiował fotografię w pracowni Karela Nováka^[3]. Sudek i Funke sprzeciwiali się konserwatywnym tendencjom w związku fotografów-amatorów^[3], co zaowocowało założeniem w 1924 roku, wraz z Adolfem Schneebergerem, własnego związku fotografów^[1].

Sudek w swoich czarno-białych fotografiach budował charakterystyczny, melancholijny nastrój^[5]. Jego głównym środkiem wyrazu była praca ze światłem i jego natężeniem^[3]. W latach 1925–1928 stworzył cykl fotograficzny dokumentujący ostatni etap budowy katedry św. Wita^[3]. Wykazujące dużą wrażliwość artystyczną, nastrojowe prace ugruntowały jego pozycję^[1].

Widok z wnętrza atelier Sudka

W czerwcu 1927 roku przeniósł się do własnego studia fotograficznego, które mieściło się na dziedzińcu kamienicy przy ulicy Újezd 432^[2]. Fotograf pracował i mieszkał w nim wraz z siostrą Boženą (jego asystentką) aż do 1959 roku, gdy przeprowadził się do nowego mieszkania, choć nie przestał korzystać z laboratorium znajdującym się w pracowni^[2]. Jego siostra pozostała w starym atelier^[2]. Współcześnie na miejscu znajduje się replika pracowni, w której mieści się galeria fotografii (pierwotny, zniszczały budynek spłonął w 1985 roku)^[2].

W 1928 roku Sudek rozpoczął współpracę z organizacją Družstevní práce, która wydała jego pierwsze portfolio^[4]: wybór z fotografii katedry św. Wita, który ukazał się w liczbie 120 podpisanych i numerowanych egzemplarzy^[3]. Sudek fotografował obrazy dla magazynu „Volné Směry”, dzięki czemu nawiązał więź ze współczesnymi malarzami, a w szczególności z Františkiem Tichým i Emilem Fillą^[3]. W latach 30. wziął udział w licznych wystawach zbiorowych, w tym w międzynarodowej wystawie fotografii w pawilonie Mánes w 1936 roku, w której prezentowano jego dzieła obok prac takich artystów, jak László Moholy-Nagy, John Heartfield, Man Ray, czy Aleksandr Rodczenko^[3].

Od wybuchu II wojny światowej zaczął żyć w odosobnieniu^[3]. Skupił się na tworzeniu martwych natur, serii przedstawiających widoki z okien lub bezpośredniej okolicy swego atelier^[3], takich jak Okno mého ateliéru (1940–1954), Procházka po mé zahrádce (1944–1953), Zahrádka mého ateliéru (1950–1970), czy Zátiší na okně mého ateliéru (1950–1958)^[2]. Jego powojenne fotografie charakteryzowały się senną, niedookreśloną atmosferą i aurą tajemniczości^[3]. Po tym, jak w 1940 roku zobaczył stykówkę negatywu z 1905 roku, przestał tworzyć powiększenia swych zdjęć^[3]. Od tego czasu stykówki stały się jednym z charakterystycznych aspektów jego twórczości^[3]. Używał najczęściej starych aparatów, takich jak Linhof 130×180 mm, czy Zeiss 180×240 mm^[3]. Choć większość życia spędził w biedzie i odosobnieniu, stał się najbardziej rozpoznawalnym czeskim fotografem^[4]: w latach 70. jego twórczość zdobyła szerokie, międzynarodowe uznanie, dzięki m.in. obszernym retrospektywom w Nowym Jorku i Pradze^[3].

Zmarł 15 września 1976 roku w Pradze^[1].

Jego prace znajdują się w zbiorach m.in. Metropolitan Museum of Art, J. Paul Getty Museum, czy Muzeum Wiktorii i Alberta^[5]. Jego imieniem nazwano planetoidę (4176) Sudek^[6]. 13 marca 1996 czeska poczta wydała okolicznościowe znaczki pocztowe z jego podobizną^[7].

Przypisy