Joseph Dietzgen

Joseph Dietzgen

Data i miejsce urodzenia	9 grudnia 1828 Blankenberg
Data i miejsce śmierci	15 kwietnia 1888 Chicago
Zawód, zajęcie	filozof, dziennikarz, garbarz

Peter Joseph Dietzgen (ur. 9 grudnia 1828 w Blankenbergu, zm. 15 kwietnia 1888 w Chicago) – niemiecki filozof socjalistyczny.

Życiorys

Był najstarszym z pięciorga dzieci garbarza Gottfrieda (1794–1887) i Anny Margarethy Lückerath (1808–1881). Uczęszczał do szkoły ludowej w Uckerath, następnie przez dwa lata do szkoły mieszczańskiej w Kolonii i pół roku w szkole parafialnej w Oberpleis. Jako filozof był samoukiem. Po wydarzeniach 1848 roku udał się na emigrację do Stanów Zjednoczonych. Do Niemiec wrócił w 1851 roku, w 1852 został członkiem Związku Komunistów. W 1859 po raz kolejny emigrował do Stanów Zjednoczonych, założył wtedy garbarnię w Montgomery. W Ameryce przebywał do wybuchu wojny secesyjnej. Od 1864 do 1868 kierował garbarnią w Sankt Petersburgu. W 1869 odziedziczył garbarnię wuja w Siegburgu. Został członkiem Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Niemiec. W 1878 roku był aresztowany za działalność socjalistyczną. W 1884 roku razem z rodziną zamieszkał już na stałe w Stanach Zjednoczonych.

Został pochowany na German Waldheim Cemetery. Po śmierci jego rozproszone prace zebrał i wydał syn, Eugen Dietzgen. W latach 1961–1965 kolejne wydanie dzieł zebranych ukazało się pod redakcją komisji filozofii Akademii Nauk NRD.

Poglądy filozoficzne

Na jego wczesne poglądy duży wpływ miały prace Ludwiga Feuerbacha. Za punkt wyjścia swej koncepcji przyjmuje Dietzgen świat materialny i odrzuca prymitywną koncepcję wulgarnych materialistów, którzy sprowadzali myśl do substancji^[1]. Fryderyk Engels pisał, że Dietzgen odkrył materialistyczną dialektykę samodzielnie, niezależnie od Karola Marksa, a także i od Hegla^[2]. Włodzimierz Lenin w swojej książce "Materializm a empiriokrytycyzm" często powoływał się na Josepha Dietzgena i, wysoko oceniając jego prace, stwierdzał:

Ale jednocześnie Lenin przestrzega, że Dietzgen nie zawsze daje słuszny wykład materializmu dialektycznego, często spotyka się u niego odchylenia od materializmu dialektycznego oraz błędy, które wykorzystali przeciwnicy marksizmu, w szczególności machiści(ros.)^[4].

Prace

• Einige Worte über das Wesen des Geldes; Die Lassalleschen Ideen; Die Soziale Frage (Wirtschaftskrisen); Arbeit und Kapital; Die Kunst und das Handwerk; Die Wissenschaft und das Handwerk. Palmblatt, St. Petersburg 1868
• Skizzen aus dem Gebiete der politischen Ökonomie. Gerber-Zeitung. Zeitung für die Lederfabrikation und Lederhandel (31.5.1868)
• „Das Kapital”. Kritik der politischen Oekonomie von Karl Marx. Hamburg 1867. Demokratisches Wochenblatt Nr. 31 (1.8.1868), Nr. 34 (22.8.1868), Nr. 35 (29.8.1869), Nr. 36 (6.9.1868)
• Das Wesen der menschlichen Kopfarbeit. Dargestellt von einem Handarbeiter. Eine abermalige Kritik der reinen und praktischen Vernunft. Hamburg: Otto Meißner, 1869
• Die bürgerliche Gesellschaft. Vortrag. Leipzig: Verlag der Genossenschaftsbuchdruckerei, 1876
• Die Religion der Sozial-Demokratie. Fünf Kanzelreden. 3. verm. Aufl. Leipzig: Verlag der Genossenschaftsbuchdruckerei, 1877
• National-Oekonomisches. Vorträge. 2. Abdruck. Leipzig: Verlag der Genossenschaftsbuchdruckerei, 1877
• Verkappte Teologie. Die neue Zeit. Revue des geistigen und öffentlichen Lebens 7, s. 327-331, 1883
• Streifzüge eines Sozialisten in das Gebiet der Erkenntnißtheorie. Hottingen-Zürich: Verlag der Volksbuchhandlung, 1887 (Sozialdemokratische Bibliothek 18)
• Die menschliche Seele. Die neue Zeit. Revue des geistigen und öffentlichen Lebens 6, s. 272-278, 1888

Dzieła zebrane

• Sämtliche Schriften. Hrsg. von Eugen Dietzgen, 4. Auflage, Berlin, 1930
• Schriften in drei Bänden. Hrsg. von der Arbeitsgruppe für Philosophie an der Deutschen Akademie der Wissenschaften der DDR zu Berlin. Berlin, 1961, 1962, 1965.

Przypisy

Bibliografia

• (niem.) Fetscher, Iring: „Dietzgen, Peter Joseph” W: Neue Deutsche Biographie 3 (1957), s. 709
• B.A. Czagin: J. Dietzgen. W: Krótki zarys historii filozofii. Pod redakcją M.T. Jowczuka, T.I. Ojzermana, I.J. Szczipanowa. Przeł. Marian Drużkowski i in.. Wyd. II, poprawione i uzupełnione. Warszawa: Książka i Wiedza, listopad 1969, s. 477-480. (pol.).