Joseph Nicéphore Niépce
| ||
 Niépce (ok. 1795) | ||
| Imię i nazwisko | Joseph Nicéphore Niépce | |
| Data i miejsce urodzenia | 7 marca 1765 Chalon-sur-Saône | |
| Data i miejsce śmierci | 5 lipca 1833 Saint-Loup-de-Varennes | |
| Narodowość | francuska | |
| Dziedzina sztuki | fotografia | |
 | ||
Joseph Nicéphore Niépce [njɛps] (ur. 7 marca 1765 w Chalon-sur-Saône, zm. 5 lipca 1833 w Saint-Loup-de-Varennes) – francuski fizyk i wynalazca. Jeden z wynalazców fotografii (a dokładniej techniki dagerotypii), którą opracował wspólnie z Louisem Jacques’em Daguerrem. Wynalazek dagerotypu został ogłoszony przez Daguerre’a już po śmierci Niépce’a, w 1839 roku, który uważany jest za datę wynalezienia fotografii, mimo iż Niépce wykonał pierwsze trwałe zdjęcie kilkanaście lat wcześniej.
Życiorys
Działalność do 1816
Już w młodości Niépce interesował się chemią i fizyką. W latach 1788–1794 służył w wojsku, po czym wraz z bratem Claude’em osiedlił się w Nicei. Bracia pracowali tam nad silnikiem o spalaniu wewnętrznym, który zasilałby łódź. Wkrótce Joseph Nicéphore Niépce ożenił się i w 1795 urodził się jego pierwszy syn, Isidore (pozostałych dwoje dzieci zmarło w dzieciństwie). W 1801 Niépce’owie powrócili do rodzinnej posiadłości w Chalon; bracia kontynuowali prace nad różnymi wynalazkami. W 1816 Claude wyjechał z Chalon.
Pierwsze eksperymenty z fotografią
W tym samym roku Joseph Nicéphore rozpoczął eksperymenty nad utrwaleniem obrazu, otrzymywanego w camera obscura. Swoje badania przeprowadzał w laboratorium na terenie rodzinnej posiadłości Le Gras w Saint-Loup-de-Varennes koło Chalon. To właśnie widok z okna tej pracowni próbował utrwalić na pokrytym substancją światłoczułą podłożu, umieszczonym w camera obscura. Podłożem tym był początkowo papier, ale otrzymywane obrazy okazywały się nietrwałe i były negatywami, z których Niépce’owi nie udawało się uzyskać pozytywów. Jako podłoża używał także metalowych i kamiennych płytek. Eksperymentował także z asfaltem syryjskim, który w miejscach wystawionych na działanie światła twardniał, a z miejsc nienaświetlonych dawał się zmyć olejkiem lawendowym, co w efekcie stwarzało obraz. Przy pomocy tej metody udawało mu się otrzymywać negatywny obraz jakiejś grafiki (w 1822 był to wizerunek papieża Piusa VII, w 1826 portret kardynała d’Ambroise), z którego następnie można było wykonywać odbitki. Wykonywaniem odbitek z powodzeniem zajął się grafik Augustin François Lemaître. Dało to początek metodzie zwanej heliograwiurą.
Fotografia
Niépce postanowił zaadaptować ten proces na potrzeby swoich eksperymentów z camera obscura. Słabe obrazy udawało mu się otrzymywać w 1824, ale dopiero w 1826 przy pomocy lepszego sprzętu i na metalowej płytce, uzyskał pierwszą trwałą (choć dość nieczytelną) fotografię, przedstawiającą widok z pracowni w Le Gras (obecnie w zbiorach Gernsheim Collection of the Harry Ransom Humanities Research Center na University of Texas w Austin). Nie wiadomo, ile wynosił czas jego naświetlania. Historyk fotografii Helmut Gernsheim sugerował, że zdjęcie to naświetlane było 8 godzin; według innych badań mogło to trwać nawet 3 lub więcej dni.
W 1827 wyjechał z Chalon z zamiarem zaprezentowania swojego wynalazku, nazwanego heliografią, w Londynie. Po drodze zatrzymał się w Paryżu, gdzie spotkał się z Daguerrem, który słysząc o osiągnięciach Niépce’a, napisał do niego w 1826. Daguerre chciał poznać metodę Niépce’a, ale ten nie był chętny do ujawniania tajników swojego wynalazku. W Londynie Niépce spotkał się z brakiem zainteresowania dla swojego wynalazku. Po powrocie do Francji na początku 1828 Niépce ulepszał swoją technikę.
W grudniu 1829 Niépce i Daguerre weszli oficjalnie w spółkę. Mieli przez dziesięć lat współpracować, by wspólnie udoskonalić metodę Niépce’a, jednak Niépce zmarł nagle w 1833. Jego syn Isidore negocjował z Daguerrem kilkakrotnie warunki spółki. Jeszcze w trakcie jej trwania, w 1839 Daguerre publicznie ogłosił wynalazek fotografii, nazwany od jego nazwiska dagerotypią. Wkrótce odezwały się głosy oburzenia, pochodzące m.in. od Isidore’a Niépce’a i Francisa Bauera, które za prawdziwego wynalazcę fotografii uważały Niépce’a.
Fotografie Niépce – oprócz wspomnianego University of Texas – znajdują się w zbiorach National Media Museum w Bath i Musée Nicéphore Niépce w Chalon. W tym ostatnim przechowywany jest także sprzęt Niépce’a.
Bibliografia
- S. Petersen, Joseph Nicéphore Niépce, [w:] Encyclopedia of nineteenth-century photography, red. J. Hannavy, New York 2008, ISBN 0-415-97235-3, s. 967–970.
Media użyte na tej stronie
Still life of a set table, by Joseph Nicéphore Niépce, c. 1832, the second earliest known camera photograph of which any visual record has survived. It is seen here in a late 19th century printed reproduction. The original, which was on glass, disappeared very early in the 20th century and is presumed to have been accidentally destroyed; several conflicting accounts of its demise exist, including a suspiciously colorful one in which a mad scientist analyzing it went berserk and smashed it along with everything else in his laboratory.
Signature of Nicéphore Niépce
Enhanced version by the Swiss, Helmut Gersheim (1913-1995) performed ca. 1952 of Niépce's View from the Window at Le Gras, (Harry Ransom Humanities Research Center, University of Texas, Austin) the first successful permanent photograph created by Nicéphore Niépce in 1826 or 1827, in Saint-Loup-de-Varennes. Captured on 20 × 25 cm oil-treated bitumen. Due to the 8-hour exposure, the buildings are illuminated by the sun from both right and left.