Julia Świtalska

Julia Świtalska
Ilustracja
Julia Świtalska-Fularska (przed 1937)
Data i miejsce urodzenia

1 stycznia 1888
Demówka

Data i miejsce śmierci

24 maja 1956
Warszawa

Miejsce spoczynku

Cmentarz Powązkowski w Warszawie

Zawód, zajęcie

lekarz

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

doktor wszech nauk lekarskich

Alma Mater

Uniwersytet Lwowski

Rodzice

Józef i Julia Jaroszewiczowie

Małżeństwo

1. Jerzy Sladky
2. Kazimierz Świtalski
3. Mieczysław Fularski
4. ?

Krewni i powinowaci

Kazimierz, Jadwiga (rodzeństwo), Stefan Mozołowski (szwagier)

Faksymile
Odznaczenia
Medal Niepodległości Odznaka Honorowa Austriackiego Czerwonego Krzyża

Julia Świtalska, z domu Jaroszewicz, primo voto Sladky, secundo voto Świtalska, tertio voto Fularska (ur. 1 stycznia 1888 w Demówce, zm. 24 maja 1956 w Warszawie) – polska lekarz dermatolog, doktor wszech nauk lekarskich, specjalistka i pionierka kosmetyki, autorka publikacji, działaczka niepodległościowa, porucznik Legionów Polskich.

Życiorys

Julia Świtalska (1916)
Julia Świtalska (pierwsza z lewej) prowadząca szczepienie przeciw ospie wśród legionistów w 1915
Julia Świtalska (lata 20.)
Julia Świtalska-Fularska (druga z lewej) podczas spotkania z prezydentem RP Ignacym Mościckim (1932)
Grobowiec Julii Świtalskiej i rodziny Mozołowskich

Urodziła się 1 stycznia 1888[1][2][3][4] (według innych wersji w 1889[5] wzgl. 1 stycznia 1892[6][7]) w Demówce[8][9][10][3]. Pochodziła z rodziny Jaroszewiczów[11][12][13][14][15]. Była córką Józefa i Julii z domu Lewińskiej[8][3]. Miała brata Kazimierza (ur. 1882) i siostrę Jadwigę (ur. 1893)[16][11][3].

Uczyła się w gimnazjum w Żytomierzu, skąd została relegowana w V klasie za udział w tajnej organizacji Młodzieży Polskiej Postępowej[8][4]. Egzamin dojrzałości o charakterze filologicznym zdała we Lwowie[8][4]. Studiowała medycynę na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Lwowskiego, gdzie 1 grudnia 1908 została wybrana członkinią wydziału Biblioteki Słuchaczów Medycyny[17]. Będąc na II roku w roku akademickim 1909/1910 otrzymała stypendium fundacji Boznańskiego[18]. W 1908 była już zamężna[17], a jej mężem był Jerzy Sladky, także pochodzący z Żytomierza[19][12] (w niektórych źródłach wymieniana jako „Sladkowa”[17] wzgl. „Śladkowa”[20][13][10] albo „Śladke”[14][15]), bądź też wymieniana z podwójnym nazwiskiem „Jaroszewicz-Sladky”[17][18] (wzgl. „Jarosiewicz-Śladkowa”[21]). Na lwowskiej uczelni w 1914 uzyskała dyplom lekarza[2][5][13][8], a 23 kwietnia tego roku stopień doktora wszech nauk lekarskich (jej promotorem był prof. Henryk Halban)[10][9][12][22]. W trakcie studiów była działaczką lwowskich Organizacji „Promień” i „Życie”[23][8][13]. W 1909 działała w Kółku Studentek Wszechnicy Lwowskiej[20]. W 1911 została skautką we Lwowie[24]. W grudniu 1912 we Lwowie została wybrana do wydziału Polskiego Zjednoczenia Studentek[21]. W 1914 we Lwowie była organizatorką Strzeleckich Drużyn Kobiecych[8][6]. 4 sierpnia 1914 w kościele ewangelickim we Lwowie po raz drugi wyszła za mąż, za ówczesnego nauczyciela gimnazjalnego Kazimierza Świtalskiego[25][15] (oboje znali się z okresu studiów[26]).

Po wybuchu I wojny światowej ewakuowała się ze Lwowa[27]. Następnie wraz z mężem przebywała w Krakowie[27][28]. Oboje zamieszkali u babki Kordiana Zamorskiego[27]. W Krakowie pracowała w szpitalu[8]. Potem przebywała na Śląsku[27] i tam także udzielała się w szpitalu[8]. W Jabłonkowie została lekarzem komendy placu Legionów Polskich[27]. Była tam w listopadzie 1914[29]. Przebywała też w Nawsiu koło Jabłonkowa, gdzie była lekarzem w szpitaliku[30][28]. Pracowała w ambulatorium w Sławkowie[31]. Zimą 1914/1915 służyła w szpitalu epidemicznym w Szyglu (wzgl. Szczyglu), gdzie panowała ospa (pracował tam też dr Stefan Mozołowski)[27][28]. Na początku 1915 prowadziła wśród legionistów szczepienia przeciw ospie[32][33]. Pracowała jako lekarka przy żołnierzach I Brygady[22]. Z ziemi śląskiej przeszła z Legionami na obszar Królestwa Kongresowego, przebywając w Piotrkowie[27][28][34]. Tam była lekarzem w Ambulatorium Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego[31]. W tamtejszej bezpłatnej lecznicy prowadziła szczepienia przeciw ospie[35]. W tym mieście pod jej kierunkiem i nadzorem został utworzony Przytułek dla Dzieci Legionistów, gdzie działała w jego zarządzie[36][37][38][39][34]. Została mianowana na stopień porucznika legionów[40]. Z Piotrkowa została wezwana przez dr. Starzewskiego do Lwowa, gdzie przydzielono ją do Szpitala Powszechnego (pracowała tam już wcześniej) na oddział kobiet „przymusowo leczonych”[27]. W szpitalu tym była zatrudniona kolejno na oddziale wewnętrznym, potem dziecięcym, chirurgii (pod kierunkiem Hilarego Schramma)[7][34]. Następnie skoncentrowała się na specjalizacji w kierunku chorób skórnych i w 1916 pracowała u boku prof. Jana Tadeusza Lenartowicza na oddziale skórno-wenerycznym na stanowisku sekundariusza w szpitalu powszechnym we Lwowie[8][7][41][42]. Ponadto we Lwowie pracowała w Gospodzie Legionowej[27]. Została członkinią wydziału utworzonego w 1915 Komitetu Opieki nad Inwalidami i Superarbitrowanymi Legionistami we Lwowie przy Lwowskiej delegacji NKN i sprawowała opiekę lekarską w schronisku tego gremium[43][44][45][8]. W trakcie wojny, poza pracą w szpitalu, jednocześnie ordynowała prywatnie we Lwowie w 1917 i 1918[46][47]. Podczas obrony Lwowa w trakcie wojny polsko-ukraińskiej w listopadzie 1918 wspólnie z prof. Schrammem tworzyła służbę sanitarną z myślą o żołnierza i ludności cywilnej, uczestnicząc przy zabiegach operacyjnych[34]. Udzielała pomocy rannym w szpitalu dziecięcym św. Zofii[27].

Po oswobodzeniu Lwowa pracowała na oddziale kiłowo-skórnym dla kobiet pod kierunkiem prof. Lenartowicza[34][4]. W 1920 uzyskała tytuł specjalisty dermatologa i została mianowana na stanowisko starszego sekundariusza na ww. oddziale[34]. Ponadto od 1920 do 1921 pełniła funkcję kierownika schroniska dla starców we Lwowie[34]. W 1922 osiadła w Warszawie[34], gdzie otrzymała przydział sanitarny w Komisji dla Spraw Walki z Nierządem[27]. Była sędzią do spraw walki z nierządem[8][6]. Zawodowo pracowała na stanowisku kierowniczki przychodni chorób zakaźnych w Warszawie[8] (wzgl. przychodni wenerycznej przy Urzędzie Sanitarno-Obyczajowym[34]). W latach 20. wraz z mężem Kazimierzem, który został politykiem, zamieszkiwała przy ul. Kruczej 31/3[4][27]. Tam prowadziła praktykę lekarską w zakresie chorób wenerycznych i skórnych[2][5]. Potem wybudowali dom przy ulicy Mierosławskiego 2 na Żoliborzu, na terenie osiedla oficerskiego[4]. Świtalscy nie mieli dzieci, a w 1927 rozwiedli się[14]. Przed 1930 Julia ponownie wyszła za mąż za mjr. Mieczysława Fularskiego[48] (według różnych wersji w 1927[3] lub w 1928[4]) i nosiła nazwisko Fularska (wzgl. Świtalska-Fularska)[49][50].

Od 1922 prowadziła Laboratorium Kosmetyków Higienicznych „Świt”[51][52][53][54]. Była to pierwsza tego typu pracownia w Polsce[52]. Przy tej placówce uruchomiła bezpłatną poradnię dla kobiet w zakresie kosmetyki i urody[52]. Ponadto przy Laboratorium funkcjonował dział szkolnictwa zawodowego, zaś w ramach prowadzonych dwa razy w roku kursów kosmetycznych szkolono około 100 kosmetyczek rocznie[52], ponadto organizowano tam też kurs pomocy dentystycznych[34]. Od 1934 prowadziła swoją działalność, tj. gabinet lekarsko-kosmetyczny, poradnię „Świt” i produkcję, w nowej siedzibie przy Alejach Ujazdowskich 37[34][55][5][8][45]. Cały lokal tamże zajmował 24 pokoje[52]. Od 1927 do 1930 była redaktorką miesięcznika „Kultura Ciała”[56][57][58][59][60]. Regularnie publikowała w pismach „Bluszcz”[61] (prowadziła tam rubryki „Z dziedziny kosmetyki” i „Korespondencje działu praktycznego”[34]), „Moja Przyjaciółka”[62], „Świat Pięknej Pani”[63]. Na łamach „Bluszcza” regularnie udzielała odpowiedzi na listy czytelniczek oraz porad lekarskich zaocznie bez wykonywania badań oraz wykorzystywała to miejsce do promocji swoich kosmetyków i działalności, w związku z czym uznano, że naruszyła przepisy Izby Lekarskiej Warszawsko-Białostockiej co skutkowało karą grzywny i naganą z ostrzeżeniem w 1927[34]. W ramach swojej działalności produkowała kosmetyki[3]. Była autorką prac z dziedziny higieny i kosmetyki[64]. Publikowała w prasie codziennej[65][66][67], a także w czasopiśmie „Polski Czerwony Krzyż[68][69]. Wygłaszała odczyty[70][64], w tym na antenie Polskiego Radia z serii „Świat Kobiecy”[71][72][73]. W 1937 nakładem Książnicy-Atlas wydano jej Wspomnienia lekarki legionowej, obejmujące lata 1914-1925[27][28] (honorarium uzyskane z tej publikacji przekazała na Fundusz Obrony Narodowej[34]. Na forum publicznym zajmowała się poradnictwem w zakresie higieny i kosmetyki[54].

W 1928 propagowała uznanie osobistej odpowiedzialności honorowej kobiet i stworzenia dla nich specjalnego kodeksu honorowego bez krwawych pojedynków (tłem tych postulatów były tragiczne skutki pojedynków między mężczyznami spowodowane przez obrazę pomiędzy kobietami)[74]. W 1930 udzielała się w stołecznym komitecie wyborczym organizacji kobiecych[75]. Była organizatorką Stowarzyszenia „Rodzina Wojskowa”[8]. Działała w kole warszawskim RW (oddział praski)[50][76][77]. W tej organizacji kierowała wydziałem sanitarnym[8]. W 1931 była przewodniczącą sekcji propagandowo-finansowej przy Radzie Szkolnej m. st. Warszawy[78]. 24 maja 1938 została matką chrzestną sztandaru Szkoły Powszechnej nr 88 im. Orląt Lwowskich przy ul. Białołęckiej w Warszawie[79]. W październiku 1938 wystąpiła na wiecu wyborczym kobiet w Warszawie[80]. Wobec zagrożenia wybuchem konfliktu zbrojnego, w 1938 była inicjatorką utworzenia i kierowniczką Pierwszej Placówki (Punktu) Rejestracyjnej Centralnego Instytutu Przetaczania Krwi Polskiego Czerwonego Krzyża[81][40]. Punkt ten prowadziła z własnych funduszy oraz przy pomocy własnego personelu[40]. Przy tym w październiku 1938 była jednym z siedmiu lekarzy, którzy zgłosili się bezinteresownie do pracy przy rejestracji chętnych do oddania krwi (prócz niej m.in. jej siostra Jadwiga)[82]. Wiosną 1939 odezwa tej placówki o oddawanie krwi spotkała się ze sporym zainteresowaniem społecznym w Warszawie[40]. W tym czasie została mianowana kierowniczką szkolenia przodownic sanitarnych w Warszawie[83]. Wraz ze swoim przedsiębiorstwem „Świt” uczestniczyła w zorganizowanej pod koniec maja 1939 Wystawie „Świat kobiety” w Warszawie[84]. Na wiosnę 1939 podjęła inwestycję w postaci budowy 7-piętrowego gmachu, w którym miała zostać uruchomiona fabryka kosmetyków, jednak realizacji tego nie udało się już sfinalizować[34][85][4].

Podczas II wojny światowej, w trakcie okupacji niemieckiej, uzyskała zezwolenie od władz okupacyjnych na prowadzenie praktyki lekarskiej przy Al. Ujazdowskich 37[34]. Udzielała też nieodpłatnie porad lekarskich dla potrzebujących[34]. Prowadziła zawodowe szkolenie kobiet „Szkoła Kosmetyczek i Masażystek”, w 1944 przeniesione na ul. Nowogrodzką 20[86]. W swym domu od około 1943 kwaterowała swojego brata Kazimierza z synem Maciejem[16]. Po wybuchu powstania warszawskiego w 1944 w jej domu, usytuowanym w dzielnicy willowej Żoliborz, odbywały się często spotkania znajomych, trafili tam m.in. były komisaryczny burmistrz Warszawy Julian Kulski, prof. Emil Kipa, ppłk Kazimierz Meÿer[87]. W swej wilii ukrywała wielu uciekinierów[16]. 19 sierpnia 1944 rozstrzelano jej matkę w gronie chorych w Instytucie Radowym[88]. Po wojnie, w 1947 jej Laboratorium Kosmetyków Higienicznych „Świt” funkcjonowało przy ul. Marszałkowskiej 81[53]. Po latach została uznana za specjalistkę kosmetyki[13] i pionierkę kosmetyki lekarskiej[6], kosmetologii[59][7], medycyny estetycznej[89].

Jej małżeństwo z Mieczysławem Fularskim, który wyjechał z Polski i pozostał na emigracji w Ameryce Południowej, trwało do 1951[3]. Następnie jeszcze raz wyszła za mąż[48][90]. Z żadnego ze swoich związków nie miała dzieci[4]. W okresie powojennym mieszkała w swoim domu z lat 20. przy ul. Mierosławskiego 2[34]. Tenże dom, jak i cały swój majątek (istniejące w Warszawie willę, firmę, przychodnię lekarską) przekazała na rzecz parafii Dzieciątka Jezus w Warszawie (z zastrzeżeniem, że w będzie mieszkać w jednym z tamtejszych pokojów do końca swojego życia)[16][34]. Zmarła 24 maja 1956 w Warszawie[34][11][22]. Została pochowana na Cmentarzu Stare Powązki w Warszawie 29 maja 1956[11] w grobowcu członków rodziny Mozołowskich - pochodzących z Sanoka, tak samo jak Kazimierz Świtalski; spoczął tam Andrzej Mozołowski z matką Jadwigą tj. siostrą Julii (1893-1986) – także lekarką specjalistką chorób skórnych i wenerycznych[91], a symbolicznie został upamiętniony ich ojciec i mąż, płk dr Stefan Mozołowski[22] (kwatera 216-III-1)[90]. Pod koniec lat 20. oraz w latach 30. w wielu publikacjach była przedstawiana jako „Julia Świtalska-Fularska”, aczkolwiek bywało, że wymieniano ją nadał pod nazwiskiem Świtalska (np. w publikacji Stanisława Łozy[8], w 1939[40]). Zarówno w nekrologu, jak i w inskrypcji nagrobnej została podpisana jako „Julia Świtalska”.

W byłych jej domostwach przy ul. Mierosławskiego 2 (potem nr 6) mieszkali księża, a wśród nich także na około rok przed śmiercią Jerzy Popiełuszko[16]. Funkcjonuje tam dom parafialny[4].

Publikacje

  • Piękność i zdrowie w życiu kobiety (1926)[92][8]
  • Kobieta nowoczesna we wszystkich okresach jej życia (1927)[93]
  • Mój system piękności i zdrowia (1928)[94][95][8]
  • Jak pielęgnować włosy (1929)[96]
  • Kosmetyka i higjena dziecka (1929)[97][8]
  • Kosmetyka życia codziennego (1930)[98]
  • Kosmetyka pana (1931)[99][8]
  • Pieczywo zdrowotne (1931)[100]
  • Jak można zachować młodość? (1933)[101]
  • Mój system pielęgnacji urody wedle wskazówek dr med. J. Świtalskiej oparty na najnowszych zdobyczach techniki kosmetycznej (1933)[54]
  • Wspomnienia lekarki legionowej (1937)[27][28][102]
  • Słońce - powietrze - woda (elementy życiodajne) (1938)[103]
  • Kobieta współczesna[8]
  • Gazowy piec kąpielowy. Jego zalety i zastosowanie (1939)[104]
  • Abecadło zdrowia i urody (1939)[105]
  • Jak zachować młodość (1951)[106][34]

Odznaczenia

Uwagi

  1. ↑ W „Monitorze Polskim” wymieniona jako dr „Julia Świtalska-Fularska”.

Przypisy

  1. ↑ „Spis lekarzy warszawskich”, dokument nr 441, w: Opracowanie Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych: Żołnierze Powstania Warszawskiego, t. II: Dokumenty z Archiwum Polskiego Czerwonego Krzyża, red. Robert Bielecki, Warszawa: Neriton, 1995, s. 66.
  2. ↑ a b c Urzędowy spis lekarzy uprawnionych do wykonywania praktyki lekarskiej oraz aptek w Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: R. Olesiński, W. Merkel i S-ka, 1925, s. 327.
  3. ↑ a b c d e f g Barański ↓, s. 24.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k Świtalska Julia. leksykonmasazu.pl. [dostęp 2022-06-17].
  5. ↑ a b c d Urzędowy spis: lekarzy, lekarzy-dentystów, farmaceutów, felczerów, pielęgniarek, położnych, uprawnionych i samodzielnych techników dentystycznych oraz wykazy: aptek, szpitali, ubezpieczalni społ., ośrodków zdrowia, przychodni samodzielnych, oraz centrali i filii Państwowej Szkoły Higieny. Warszawa: Ministerstwo Opieki Społecznej, 1939, s. 327.
  6. ↑ a b c d Jerzy Waldorff: Cmentarz Powązkowski w Warszawie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984, s. 298.
  7. ↑ a b c d e Janka Kowalska: Drogie, lecz oszczędne w użyciu i niezawodne w skutkach. medicus.lublin.pl. [dostęp 2022-06-17]. Janka Kowalska. Drogie, lecz oszczędne w użyciu i niezawodne w skutkach. „Medicus”. Nr 12, s. 18-19, 2020. ISSN 0867-4779. 
  8. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 743.
  9. ↑ a b Jadwiga Suchmiel: Działalność naukowa kobiet w Uniwersytecie we Lwowie do roku 1939. Częstochowa: Wydawnictwo WSP, 2000, s. 90, 152, 272.
  10. ↑ a b c Kronika. Z Uniwersytetu. „Gazeta Lwowska”. Nr 98, s. 3, 1 maja 1914.  Osobiste. Z uniwersytetu. „Kurjer Lwowski”. Nr 180, s. 3, 3 maja 1914. 
  11. ↑ a b c d Julia Świtalska. Nekrolog. „Życie Warszawy”. Nr 126, s. 7, 27-28 maja 1956. 
  12. ↑ a b c Wanda Wojtkiewicz-Rok: Dzieje Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Lwowskiego w latach 1894-1918. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1992, s. 157.
  13. ↑ a b c d e „Studia Historyczne”, Tom 22, 1979, s. 120.
  14. ↑ a b c Diariusz 1992 ↓, s. 24.
  15. ↑ a b c Szkółka 2006 ↓, s. 270.
  16. ↑ a b c d e Archiwum historii mówionej. Maciej Eustachy Jaroszewicz „Maciek”. 1944.pl. [dostęp 2022-06-07].
  17. ↑ a b c d Kronika, Z życia młodzieży. „Kurjer Lwowski”. Nr 574, s. 2, 9 grudnia 1908. 
  18. ↑ a b Stypendja. „Kurjer Lwowski”. Nr 17, s. 3, 12 stycznia 1910. 
  19. ↑ „Studia Historyczne”, Tom 22, 1979, s. 326.
  20. ↑ a b Kronika. „Kurjer Lwowski”. Nr 289, s. 4, 23 czerwca 1909. 
  21. ↑ a b Kronika. Polskie zjednoczenie studentek. „Kurjer Lwowski”. Nr 586, s. 2, 20 grudnia 1912. 
  22. ↑ a b c d Cmentarz Stare Powązki: Julia Świtalska, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2022-05-15].
  23. ↑ Edmund Semil. „Promieniści” we Lwowie. „Niepodległość”. Tom 15, s. 357, 1937. 
  24. ↑ Irena Kozimala: Lwowska Chorągiew Harcerek ZHP w latach 1911-1939. Przemyśl: 2033, s. 13, 154, 155.
  25. ↑ Osobiste. Z życia towarzyskiego. „Kurjer Lwowski”. Nr 337, s. 3, 7 sierpnia 1914. 
  26. ↑ Diariusz 1992 ↓, s. 24, Il. 5.
  27. ↑ a b c d e f g h i j k l m n M.J. Wielopolska. Lancet i serce. „Kurier Poranny”. Nr 141, s. 3-5, 23 maja 1937. 
  28. ↑ a b c d e f Z.M.. Wielkie dni ludzi i miast we wspomnieniach lekarki legionowej. „Express Poranny”. Nr 274, s. 4, 3 października 1937. 
  29. ↑ Dominik Ściskała: Pamiętnik kapelana wojskowego. Cieszyn: 1934, s. 38.
  30. ↑ Naczelny Komitet Narodowy i jego współpracownicy (1914-1915). 1915, s. XLIII.
  31. ↑ a b Naczelny Komitet Narodowy i jego współpracownicy (1914-1915). 1915, s. XLIV.
  32. ↑ Z Legionów. „Nowości Illustrowane”. Nr 12, s. 3, 20 marca 1915. 
  33. ↑ Listy Ulotne do Emigracyi Polskiej w 1915 r.. Lozanna: 1915, s. 39.
  34. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Barański ↓, s. 25.
  35. ↑ Akcja humanitarna w Królestwie. „Nowości Illustrowane”. Nr 21, s. 2-3, 22 maja 1915. 
  36. ↑ Przytułek dla dzieci legionistów. sbc.org.pl, 1915. [dostęp 2022-05-17].
  37. ↑ Przytułek dla dzieci legionistów. sbc.org.pl, 1915. [dostęp 2022-05-17].
  38. ↑ Przytułek dla dzieci legionistów. sbc.org.pl, 1915. [dostęp 2022-05-17].
  39. ↑ Naczelny Komitet Narodowy i jego współpracownicy (1914-1915). 1915, s. XLVII.
  40. ↑ a b c d e Złota księga dawców krwi. „Dzień Dobry”. Nr 121, s. 6, 3 maja 1939. 
  41. ↑ Dr. Julja Świtalska. Ochrona dziecka. „Kurjer Lwowski”. Nr 409, s. 1, 17 sierpnia 1916. 
  42. ↑ Dr. Julja Świtalska. Ochrona dziecka. „Kurjer Lwowski”. Nr 410, s. 7-8, 18 sierpnia 1916. 
  43. ↑ Kalendarz Legionistów na rok 1917. Lwów: 1917, s. 190-191.
  44. ↑ Diariusz 1992 ↓, s. Il. 13.
  45. ↑ a b Szkółka 2006 ↓, s. 271.
  46. ↑ Ogłoszenie. „Kurjer Lwowski”. Nr 464, s. 6, 4 października 1917. 
  47. ↑ Ogłoszenie. „Kurjer Lwowski”. Nr 206, s. 6, 5 maja 1918. 
  48. ↑ a b Janina Dunin-Wąsowicz: Wspomnienia. Warszawa: Lampa i Iskra Boża, 1995, s. 37.
  49. ↑ Diariusz 1992 ↓, s. 742.
  50. ↑ a b Koło warszawskie Rodziny Wojskowej (oddział praski). „Kurier Poranny”. Nr 281, s. 5, 10 października 1930. 
  51. ↑ Sabba Bierska. Echa nadużyć w Radzie Szkolnej. Co mówi p. S. Bierska?. „Wieczór Warszawski”. Nr 350, s. 6, 8 grudnia 1933. 
  52. ↑ a b c d e Zofia Hajkowicz. Z wizytą u dobrej wróżki. „Głos Kobiety”. Nr 7, s. 4, 25 grudnia 1937. 
  53. ↑ a b Ogłoszenie. „Dziennik Zachodni”. Nr 94, s. 25, 5-7 kwietnia 1947. 
  54. ↑ a b c Jankowiak 2005 ↓, s. 81.
  55. ↑ Ogłoszenie. „Światowid”. Nr 12, s. 12, 21 marca 1936. 
  56. ↑ Redakcja. „Kultura Ciała”. Nr 1, s. 16, Lipiec 1927. 
  57. ↑ Redakcja. „Kultura Ciała”. Nr 8, s. 8, Sierpień 1930. 
  58. ↑ „Studia Kieleckie”, 1-3, 2000, s. 104.
  59. ↑ a b Jankowiak 2005 ↓, s. 80.
  60. ↑ Kultura Ciała. jbc.bj.uj.edu.pl. [dostęp 2022-05-17].
  61. ↑ Korespondencje z działu praktycznego. „Bluszcz”. Nr 17, s. 433, 25 kwietnia 1925. 
  62. ↑ Jankowiak 2005 ↓, s. 83, 85, 86, 88, 90, 91, 141.
  63. ↑ Bożena Urbanek: Zawód lekarza na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, 2009, s. 120.
  64. ↑ a b Walka o młodość. Odczyt dr. Świtalskiej-Fularskiej. „Express Poranny”. Nr 274, s. 4, 22 lutego 1932. 
  65. ↑ Czy wolno mężowi zabijać żonę?. „Kurjer Informacyjny i Telegraficzny”. Nr 118, s. 4, 28 maja 1923. 
  66. ↑ Dr. Świtalska-Fularska. Celibat siedmioletni oficerów. „Przegląd Wieczorny”. Nr 47, s. 2, 27 lutego 1928. 
  67. ↑ Julja Świtalska-Fularska. Trudno się spotkać mężczyźnie i kobiecie przy spokojnym zniczu domowym. „Kurjer Czerwony”. Nr 77, s. 3, 2 kwietnia 1930. 
  68. ↑ Spis rzeczy. „Polski Czerwony Krzyż”. Spis rzeczy, s. 2, 1933. 
  69. ↑ J. Świtalska. Co jest wskaźnikiem do rozpoznania wieku. „Dziennik Polski”. Nr 159, s. 4, 9 grudnia 1934. 
  70. ↑ Dziś. „Express Poranny”. Nr 54, s. 7, 23 lutego 1932. 
  71. ↑ Radjo. „Nowy Kurjer Polski”. Nr 212, s. 6, 3 września 1926. 
  72. ↑ Co usłyszymy dziś w radjo?. „Kurjer Czerwony”. Nr 202, s. 3, 3 września 1926. 
  73. ↑ Święto „Rodziny Wojskowej”. Prezydentowa Mościcka członkinią honorową. „Przegląd Wieczorny”. Nr 282, s. 2, 6 grudnia 1929. 
  74. ↑ Jotka. Bunt kobiet przeciw krwawej średniowiecczyźnie. Czy mężczyzna ma bronią honoru kobiety z bronią w ręku?. „Kurjer Czerwony”. Nr 109, s. 1, 11 maja 1928. 
  75. ↑ Kobiety Warszawy za listą Nr. 1. „Express Poranny”. Nr 298, s. 2, 27 października 1930. 
  76. ↑ Rodziny oficerskie o podoficerskie z Pragi pod sztandarami Marszałka Piłsudskiego. „Express Poranny”. Nr 281, s. 2, 10 października 1930. 
  77. ↑ Zamknięcie zjazdu „Rodziny Wojskowej”. Prezydentowa Mościcka członkinią honorową. „Express Poranny”. Nr 152, s. 3, 3 czerwca 1930. 
  78. ↑ Pani prezydentowa Mościcka najwyższą opiekunką „gwiazdki” dla dzieci szkół powszechnych. „Kurjer Czerwony”. Nr 271, s. 3, 23 listopada 1931. 
  79. ↑ Sztandar i imię "Orląt lwowskich" otrzymała szkoła powszechna. „Express Poranny”. Nr 143, s. 3, 25 maja 1938. 
  80. ↑ Wiece wyborczyń w Warszawie. „Dobry Wieczór! Kurier Czerwony”. Nr 300, s. 4, 30 października 1938. 
  81. ↑ Żelazny fundusz... krwi gromadzą krwiodawcy w ośrodki P.C.K.. „Dobry Wieczór! Kurier Czerwony”. Nr 316, s. 8, 15 listopada 1938. 
  82. ↑ Inicjatywa kobieca. Pierwsza Placówka Rejestracyjna Centr. Instytutu Przetaczania Krwi Polskiego Czerwonego Krzyża. „Kurier Poranny”. Nr 290, s. 5, 20 października 1938. 
  83. ↑ Przygotowanie kobiet do obrony kraju. „Głos Kobiety”. Nr 20, s. 4, 21 maja 1939. 
  84. ↑ Wystawa "Świat kobiety". Warszawa: W. Majchert i Syn, 1939, s. 26.
  85. ↑ Wytwórnia kosmetyków dr med. Julii Świtalskiej. audiovis.nac.gov.pl. [dostęp 2022-06-17].
  86. ↑ Ogłoszenie. polona.pl. [dostęp 2022-05-17].
  87. ↑ Janina Dunin-Wąsowicz: Żoliborz. 6. Wspomnienie. W: Czesław Madajczyk (oprac.): Ludność cywilna w powstaniu warszawskim. Pamiętniki. Relacje. Zeznania. T. 1, cz. 2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1974, s. 151, 152, 158.
  88. ↑ Jadwiga Kowalska: Ochota. 7. Zeznania z 12 XII 1947 przed Warszawską Komisja Badania Zbrodni Niemieckich o zbrodniach popełnionych przez hitlerowcow w Instytucie Radowym przy ulicy Wawelskiej. W: Czesław Madajczyk (oprac.): Ludność cywilna w powstaniu warszawskim. Pamiętniki. Relacje. Zeznania. T. 1, cz. 2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1974, s. 235.
  89. ↑ Jankowiak 2005 ↓, s. 141.
  90. ↑ a b c Barański ↓, s. 26.
  91. ↑ Urzędowy spis lekarzy uprawnionych do wykonywania praktyki lekarskiej oraz aptek w Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: R. Olesiński, W. Merkel i S-ka, 1925, s. 280.
  92. ↑ Piękność i zdrowie w życiu kobiety. books.google.pl. [dostęp 2022-05-16].
  93. ↑ Kobieta nowoczesna we wszystkich okresach jej życia. books.google.pl. [dostęp 2022-05-16].
  94. ↑ Mój system piękności i zdrowia. books.google.pl. [dostęp 2022-05-16].
  95. ↑ Julia Świtalska: Mój system piękności i zdrowia. Warszawa: 1928, s. 1-195.
  96. ↑ Jak pielęgnować włosy. books.google.pl. [dostęp 2022-05-16].
  97. ↑ Kosmetyka i higjena dziecka. books.google.pl. [dostęp 2022-05-16].
  98. ↑ Kosmetyka życia codziennego. books.google.pl. [dostęp 2022-05-16].
  99. ↑ Kosmetyka pana. books.google.pl. [dostęp 2022-05-16].
  100. ↑ Pieczywo zdrowotne. books.google.pl. [dostęp 2022-05-16].
  101. ↑ Jak można zachować młodość?. books.google.pl. [dostęp 2022-05-16].
  102. ↑ Wspomnienia lekarki legionowej. books.google.pl. [dostęp 2022-05-16].
  103. ↑ Słońce - powietrze - woda (elementy życiodajne). books.google.pl. [dostęp 2022-05-16].
  104. ↑ Gazowy piec kąpielowy: jego zalety i zastosowanie. books.google.pl. [dostęp 2022-05-16].
  105. ↑ Abecadło zdrowia i urody. books.google.pl. [dostęp 2022-05-16].
  106. ↑ Jak zachować młodość. books.google.pl. [dostęp 2022-05-16].
  107. ↑ M.P. z 1932 r. nr 245, poz. 270.
  108. ↑ Personalnachrichten. „Neues Wiener Tagblatt”. Nr 99, s. 15, 9 kwietnia 1916. (niem.). 
  109. ↑ Odznaczenia. „Kurjer Lwowski”. Nr 183, s. 3, 11 kwietnia 1916. 
  110. ↑ Barański ↓, s. 25, 26.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Andrzej Mozołowski - grób.jpg
Autor: Krzem Anonim, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób Andrzeja Mozołowskiego na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 216, rząd 3, 4, grób 1)
Julia Świtalska-Fularska (-1937).jpg
Julia Świtalska-Fularska (-1937)
Julia Świtalska (1916).jpg
Julia Świtalska we Lwowie (1916)
Signature of Julia Świtalska (-1928).jpg
Podpis Julii Świtalskiej (-1928)
Julia Świtalska (-1928).jpg
Julia Świtalska (-1928)
Julia Świtalska-Fularska, Ignacy Mościcki (1932).jpg
Druga od lewej Julia Świtalska-Fularska, pierwszy z prawej prezydent Ignacy Mościcki (1932).
Croce di merito della Croce Rossa (Austria).png
Autor: Arturolorioli, Licencja: CC0
Odznaka Honorowa Czerwonego Krzyża (Austria)
Julia Świtalska (1915).jpg
Służba medyczna w Legionach Polskich (1915). Dr Julia Świtalska wykonująca szczepienie przeciw ospie oraz dentysta.