Julia Molińska-Woykowska

Julia Molińska-Woykowska (ur. 12 marca 1816 w Bninie, zm. 9 sierpnia 1851 we Wrocławiu) – polska publicystka, poetka, pisarka literatury dla dzieci, autorka podręczników dla dzieci oraz powiastek o charakterze moralizatorskim, jedna z pierwszych polskich emancypantek[1][2].

Życiorys

Urodziła się w rodzinie urzędniczej, ojciec Wiktor był z pochodzenia szlachcicem[3][4]. W Lesznie skończyła gimnazjum, studiowała we Wrocławiu, a potem pracowała jako guwernantka we dworach w Wielkopolsce. Doskonale znała języki francuski i niemiecki[5]. W 1839 zamieszkała w Poznaniu. W 1840 otworzyła tu pensję dla dziewcząt z nowoczesnym programem nauczania (literatura, historia oraz nauki przyrodnicze), lecz władze pruskie zakład zamknęły[3][4].

W 1841 we Wrocławiu poślubiła Antoniego Woykowskiego[3][4][6].

W 1838 nawiązała kontakt z redakcją "Tygodnika Literackiego"[5]. Od 1840 publikowała w czasopiśmie, pisząc na tematy filozoficzne, społeczne, estetyczne oraz literackie. Z czasem zajęła się jego redakcją, pisała też reportaże (m.in. z zakładu psychiatrycznego w Owińskach). W 1845 założyła z mężem "Pismo dla Nauczycieli Ludu i Ludu Polskiego", pierwsze na ziemiach polskich pismo pedagogiczne[5][6]. Inne efemeryczne pisma, które wydawali Woykowscy, to "Poznańczyk", "Gazeta Wielkopolska Niedzielna" oraz "Dziennik Handlowy"[1]. Pisała też do poznańskiej "Gazety Polskiej", tygodnika "Stadło" wydawanego w Budziszynie, "Dziennika Domowego", oraz "Dziennika Polskiego"[5].

W 1848 udała się do Berlina, gdzie wraz z Bettiną von Arnim zabiegała o uwolnienie polskich powstańców walczących podczas Wiosny Ludów (szczególnie adwokata Jakuba Krauthofera). Efektem znajomości z Bettiną von Arnim była współpraca publicystyczna i książka Polenbrochure o życiu Polaków pod zaborami (1848)[1].

W latach 1849–1850 prowadziła z mężem księgarnię i drukarnię[6].

Stworzyła salon literacki będący miejscem spotkań pisarzy, artystów oraz liberalnych myślicieli. Gościła m.in. Anielę i Edwarda Dembowskich (1846), Jana Czerskiego, byłego księdza, apostatę (1845)[6], Ryszarda Berwińskiego, Piotra Dahlmana, Romana Zmorskiego, Franciszka Żyglińskiego. Znała Bibiannę Moraczewską i Narcyzę Żmichowską[1]. Była zwolenniczką upolitycznienia literatury oraz reprezentowała wybrane idee Huguesa-Félicité'a-Roberta de Lamennaisa, Julesa Micheleta, Pierre'a-Josepha Proudhona i Adama Mickiewicza. Zwracała uwagę zachowaniem uważanym za ekscentryczne[4].

Nazywana była polską (lub poznańską) George Sand[7][5].

Kiedy w 1850 zmarł jej mąż, sprzedała drukarnię. Podupadła na zdrowiu. Już wcześniej wyjeżdżała na turnusy zdrowotne w uzdrowiskach w Sudetach[5]. W ostatnich miesiącach życia zainteresowała się towianizmem[4]. W styczniu 1851 zmarli jej rodzice. Zatrzymała się u brata w Trzemesznie, ale przeniosła się potajemnie do Wrocławia. Zmarła w obłąkaniu w Szpitalu Wszystkich Świętych we Wrocławiu[1][4][6].

Twórczość

  • Piosnki dla ludu wiejskiego (1843)
  • Mały Tadzio. Elementarzyk dla grzecznych chłopczyków (1844)
  • Marynia mała. Elementarzyk dla dziewcząt polskich (1844)
  • Dzieje polskie od Leszka aż do śmierci królowej Jadwigi opisane (1845)
  • Dwie książki, które stary Wojciech na jarmarku w miasteczku kupił (1846)
  • O poćciwym Janku i dobrej Marysi (1846)
  • Dzieje naszej świętej ojczyzny Polski ukochanej (1850)
  • Z Kudowy (1850)

Upamiętnienie

Razem z mężem upamiętniona jest ulicą na poznańskim Piątkowie[8].

W 2018 była bohaterką wystawy "Bez kompromisów. Julia Woykowska w XX-wiecznym Poznaniu" w Bramie Poznania ICHOT[6][9][10].

Jest patronką Fundacji im. Julii Woykowskiej, w ramach której prowadzone są szkolenia i warsztaty, organizowane akcje społeczne i happeningi, realizowane projekty herstoryczne[11].

Jest jedną z bohaterek serii "Poznaniacy i poznanianki, poznaj ich!", która powstała w ramach projektu "Witaj w Poznaniu" i obejmuje materiały do nauki języka polskiego jako drugiego[12].

W Dzień Kobiet w 2020 w Poznaniu odbył się happening, podczas którego chętne osoby wcieliły się w różne bohaterki z przeszłości miasta i regionu, m.in. w Julię Woykowską. Powstały żywe pomniki, a ich fotografie były później prezentowane w przestrzeni miasta[13]. Można je też obejrzeć online[14][15].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Julia Woykowska, Wielkopolski Słownik Pisarek [dostęp 2021-04-11] (pol.).
  2. ↑ Rafał Ciesielski, Chopin Antoniego Woykowskiego w leszczyńskim „Przyjacielu Ludu” z roku 1836, „Res Facta Nova. Teksty o muzyce współczesnej” (13 (22)), 2012, s. 181–203.
  3. ↑ a b c Poznańskie literatki: Julia Woykowska, Fundacja Kochania Poznania, 20 kwietnia 2018 [dostęp 2021-04-11] (pol.).
  4. ↑ a b c d e f Julia Woykowska (1816-1851): poznańska George Sand, kultura.poznan.pl [dostęp 2021-04-11] (pol.).
  5. ↑ a b c d e f Irena Klimaszewska, Polska George Sand na Ziemi Kłodzkiej, 24klodzko.pl, 15 września 2019 [dostęp 2021-04-11] (pol.).
  6. ↑ a b c d e f Violetta Szostak, Julia Woykowska. Kim była? I dlaczego budziła oburzenie poznańskich mieszczan?, poznan.wyborcza.pl [dostęp 2021-04-11].
  7. ↑ Woykowska Julia, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-04-11].
  8. ↑ Aleksandra Błaszak-Zbierska: Wycieczki po Piątkowie i okolicach. Poznań: ABOS, 1995, s. 152-153. ISBN 83-85337-17-2.
  9. ↑ Wydarzenie - Bez kompromisów - Brama Poznania ICHOT, bramapoznania.pl [dostęp 2021-04-11] (pol.).
  10. ↑ Szkoła dziedzictwa: ONA, Issuu [dostęp 2020-05-06] (ang.).
  11. ↑ Fundacja im. Julii Woykowskiej, Fundacja Woykowskiej [dostęp 2021-04-11] (pol.).
  12. ↑ Julia Karczewska, Lucyna Kaczmarkiewicz, Anna Mieszała, Julia Woykowska, Poznań 2020.
  13. ↑ Wystawa poświęcona wyjątkowym kobietom, www.poznan.pl [dostęp 2021-04-11] (pol.).
  14. ↑ Kobiety na pomniki, www.artsteps.com [dostęp 2021-04-11].
  15. ↑ Aleksandra Przybylska, Kobiety na pomniki! Na razie na wystawie zdjęć, ale w przyszłości - kto wie..., poznan.wyborcza.pl [dostęp 2021-04-11].

Bibliografia

Linki zewnętrzne