Julian Bartoszewicz

Julian Bartoszewicz
Ilustracja
Julian Bartoszewicz
Data i miejsce urodzenia

17 stycznia 1821
Biała Podlaska

Data i miejsce śmierci

5 listopada 1870
Warszawa

Zawód, zajęcie

historyk, encyklopedysta, slawista

podpis

Julian Bartoszewicz herbu Jastrzębiec[1] (ur. 17 stycznia 1821 w Białej Radziwiłłowskiej, zm. 5 listopada 1870 w Warszawie) – polski historyk, encyklopedysta oraz slawista.

Rodzina

Był synem Adama profesora szkoły wydziałowej oraz Amelii Sengterówny[2]. Ojciec Kazimierza Bartoszewicza.

Życiorys

Naukę podstawową podjął w 1829 kiedy wstąpił do pierwszej klasy szkoły wydziałowej, w której uczył jego ojciec. W 1833 roku przybył do Warszawy gdzie w 1838 ukończył gimnazjum na Lesznie. W młodości był zagorzałym czytelnikiem, który czytając książki przesiadywał całymi dniami w bibliotekach (m.in. publicznej Bibliotece Załuskich). Zapoznał się tam z wieloma dziełami polskich autorów Franciszka Godebskiego, Ludwika Dmuszewskiego, Leonarda Sowińskiego, a także rosyjskimi źródłami do dziejów historii Polski[2].

W 1839 będąc stypendystą Królestwa Polskiego rozpoczął studia na wydziale historyczno-filologicznym uniwersytetu petersburskiego, gdzie studiował cztery lata. Na uniwersytecie wraz z Janem Barszczewskim założył studencką bibliotekę utrzymywaną wspólnymi składkami studentów[2].

W latach 1842–1847 był nauczycielem w gimnazjum warszawskim, mieszczącym się w Pałacu Kazimierzowskim. W 1847 został przeniesiony do Końskich, gdzie pracował w szkole powiatowej. Przyczyną przeniesienia na prowincję był artykuł wydrukowany w „Bibliotece Warszawskiej” o Helenie Iwanownie, córce Iwana III i żonie Aleksandra Jagiellończyka. Cenzura uznała artykuł za niezgodny w swej wymowie z rosyjską racją stanu, cały nakład „Biblioteki Warszawskiej” został skonfiskowany i zniszczony. W latach 1849–1863 Bartoszewicz był nauczycielem w szkole powiatowej w Lesznie; uczył łaciny, a od 1859 języka polskiego. W styczniu 1863 został kustoszem Biblioteki Głównej. W latach 1860–1870 był członkiem honorowym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk[3]. W 1863 współpracował z nielegalnym pismem „Dzwon Duchowy”. W latach 1863–1866 wykładał w II Gimnazjum Męskim w Warszawie historię Polski. 1 stycznia 1868 został zwolniony ze służby rządowej i przeszedł na emeryturę.

Tablica Miejskiego Systemu Informacji upamiętniająca historyka Juliana Bartoszewicza, na ul. jego imienia w Warszawie
Ulica Juliana Bartoszewicza w Warszawie
Grób Juliana Bartoszewicza na cmentarzu Powązkowskim

Uważał, że zadaniem historyka jest zbieranie faktów historycznych. Przez całe życie tworzył prywatny zbiór wypisów źródłowych; w oparciu o zebrane źródła powstawały jego prace. W Encyklopedii Orgelbranda opublikował 1291 artykułów. Zajmował się badaniami słowiańszczyzny, polskiego średniowiecza, oraz XVIII wieku. Duża część jego pracy naukowej jest poświęcona badaniom biograficznym. Podzielał lelewelowskie poglądy na dzieje Polski.

Zmarł w wieku 49 lat po długiej chorobie Brighta[2]. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 181-4-10/11)[4].

Dzieła

  • Arcybiskupi gnieźnieńscy i prymasi[5], 1858–1865;
  • Hetmani polscy koronni i Wielkiego Księstwa Litewskiego[6][7][8][9][10][11][12][13], 1860–1865;
  • Kościoły warszawskie rzymskokatolickie opisane pod względem historycznym[14], 1855;
  • Królewicze biskupi. Żywoty czterech kapłanów[15], Warszawa 1851;
  • Nowa epoka literatury historycznej polskiej;
  • O pomysłach historycznych Augusta Bielowskiego[16], Warszawa 1852;
  • Panowie niemieccy na dworze Stanisława Augusta. Wizerunki osób historycznych[17], Warszawa 1852;
  • Poglądy na stosunki Polski z Turcją i Tatarami[18], Warszawa 1860;
  • Zamek Bialski (dzieje miasteczka, obrazy z życia magnatów, Akademia Bialska)[19][20], Warszawa;
  • Znakomici mężowie polscy w wieku XVIII. Wizerunki historyczne, t. 1-3[21][22][23], Petersburg 1856;
  • Historyia pierwotnej Polski[24][25][26][27], Kraków 1878;
  • oraz artykuły w „Przeglądzie Naukowym”, „Bibliotece Warszawskiej”, „Tygodniku Ilustrowanym”, „Niezabudce”, „Księdze Świata”.

Edycje

Przypisy

  1. Almanach szlachecki, t. I, z. 4, 1939, s. 266.
  2. a b c d Sikorski 1892 ↓, s. 19–21.
  3. Bolesław Erzepki, Spis członków Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu, Poznań 1896, s. 1.
  4. Cmentarz Stare Powązki: JULJAN BARTOSZEWICZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2018-11-13].
  5. Arcybiskupi gnieźnieńscy, prymasi Rzeczypospolitej i warszawscy, prymasi Królestwa Polskiego. Wizerunki z Galeryi Łowickiej objaśnione textem historycznym przez Juljana Bartoszewicza, polona.pl [dostęp 2018-06-09].
  6. Hetmani polscy koronni i Wielkiego Xięstwa Litewskiego. Z. [1], [Stefan Czarniecki, Mikołaj Potocki, Wincenty Gąsiewski] wizerunki zebr. i rys. przez Wojciecha Gersona, objaśnione textem historycznym przez Juliana Bartoszewicza, polona.pl [dostęp 2018-06-09].
  7. Hetmani polscy koronni i Wielkiego Xięstwa Litewskiego. Z. [2], Wacław Rzewuski, Stanisław Denhoff, Stanisław Żółkiewski wizerunki zebr. i rys. przez Wojciecha Gersona, objaśnione textem historycznym przez Juliana Bartoszewicza, polona.pl [dostęp 2018-06-09].
  8. Hetmani polscy koronni i Wielkiego Xięstwa Litewskiego. Z. [3], [Jan Zamojski, Adam Sieniawski, Felix Potocki] wizerunki zebr. i rys. przez Wojciecha Gersona, objaśnione textem historycznym przez Juliana Bartoszewicza, polona.pl [dostęp 2018-06-09].
  9. Hetmani polscy koronni i Wielkiego Xięstwa Litewskiego. Z. [4], [Paweł Sapieha, Jan Klemens Branicki, Krzysztof Mikołaj Radziwiłł] wizerunki zebr. i rys. przez Wojciecha Gersona, objaśnione textem historycznym przez Juliana Bartoszewicza, polona.pl [dostęp 2018-06-09].
  10. Hetmani polscy koronni i Wielkiego Xięstwa Litewskiego. Z. [5], [Xiążę Roman Sanguszko, Józef Potocki, Hieronim Lubomirski] wizerunki zebr. i rys. przez Wojciecha Gersona, objaśnione textem historycznym przez Juliana Bartoszewicza, polona.pl [dostęp 2018-06-09].
  11. Hetmani polscy koronni i Wielkiego Xięstwa Litewskiego. Z. [6], [Jan Tarnowski, Jan Sapieha, Stanisław Rewera Potocki] wizerunki zebr. i rys. przez Wojciecha Gersona, objaśnione textem historycznym przez Juliana Bartoszewicza, polona.pl [dostęp 2018-06-09].
  12. Hetmani polscy koronni i Wielkiego Xięstwa Litewskiego. Z. [7], [Janusz Radziwiłł, Jerzy Radziwiłł, Jędrzej Sapieha] wizerunki zebr. i rys. przez Wojciecha Gersona, objaśnione textem historycznym przez Juliana Bartoszewicza, polona.pl [dostęp 2018-06-09].
  13. Hetmani polscy koronni i Wielkiego Xięstwa Litewskiego. Z. [8], [Chodkiewicz Jan Karol, Stanisław Chomętowski, Krzysztof Radziwiłł] wizerunki zebr. i rys. przez Wojciecha Gersona, objaśnione textem historycznym przez Juliana Bartoszewicza, polona.pl [dostęp 2018-06-09].
  14. Kościoły warszawskie rzymskokatolickie opisane pod względem historycznym przez Juljana Bartoszewicza ; wizerunki kościołów i celniejsze z nich nagrobki rytował na drzewie Michał Starkman, polona.pl [dostęp 2018-06-09].
  15. Królewicze biskupi. Żywoty czterech kapłanów, polona.pl [dostęp 2018-06-09].
  16. O pomysłach historycznych Augusta Bielowskiego. Cz. 2, Wizerunki osób historycznych, polona.pl [dostęp 2018-06-09].
  17. Panowie niemieccy na dworze Stanisława Augusta. Wizerunki osób historycznych. Cz. 1, polona.pl [dostęp 2018-06-09].
  18. Pogląd na stosunki Polski z Turcyą i Tatarami, na dzieje Tatarów w Polsce osiadłych, na przywileje tu im nadane, jako też wspomnienia o znakomitych Tatarach polskich, polona.pl [dostęp 2018-06-09].
  19. Zamek Bialski. (dzieje miasteczka. Obrazy z życia magnatów: Akademia Bialska). Cz. 1, polona.pl [dostęp 2018-06-09].
  20. Zamek Bialski. (dzieje miasteczka. Obrazy z życia magnatów: Akademia Bialska). Cz. 2, polona.pl [dostęp 2018-06-09].
  21. Znakomici mężowie polscy w XVIII wieku. Wizerunki historycznych osób. T. 1, polona.pl [dostęp 2018-06-09].
  22. Znakomici mężowie polscy w XVIII wieku. Wizerunki historycznych osób. T. 2, polona.pl [dostęp 2018-06-09].
  23. Znakomici mężowie polscy w XVIII wieku. Wizerunki historycznych osób. T. 3, polona.pl [dostęp 2018-06-09].
  24. Historja pierwotna Polski. T. 1, polona.pl [dostęp 2018-06-09].
  25. Historja pierwotna Polski. T. 2, polona.pl [dostęp 2018-06-09].
  26. Historja pierwotna Polski. T. 3, polona.pl [dostęp 2018-06-09].
  27. Historja pierwotna Polski. T. 4, polona.pl [dostęp 2018-06-09].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Julian Bartoszewicz - grób.jpg
Autor: Krzem Anonim, Licencja: CC BY 3.0
Grób Juliana Bartoszewicza na Cmentarzu Powązkowskim (kwatera 181, rząd 4, grób 10-11)
Ulica Juliana Bartoszewicza w Warszawie.JPG
Autor: Mateusz Opasiński, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ulica Juliana Bartoszewicza w Warszawie
Julian Bartoszewicz - signature.png
podpis Juliana Bartoszewicza
Julian Bartoszewicz (tablica MSI).JPG
Autor: Mateusz Opasiński, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tablica Miejskiego Systemu Informacji upamiętniająca historyka Juliana Bartoszewicza, na ul. jego imienia w Warszawie