Julian Leszczyński

Julian Leszczyński

Data i miejsce urodzenia	8 stycznia 1889 Płock
Data i miejsce śmierci	27 września 1937 Moskwa

Julian Leszczyński, pseudonimy: Leński, Cienki J., J.L., Julian, Jelski, J. Elski, Smętny, Zarzycki i inne (ur. 8 stycznia 1889 w Płocku, zm. 27 września 1937 w Moskwie) – polski działacz komunistyczny i publicysta, członek SDKPiL i KPP.

Życiorys

Urodził się w rodzinie robotniczej. W 1901 roku został uczniem Gimnazjum Gubernialnego, z którego za udział w strajku szkolnym 1905 został wydalony. W 1906 przeniósł się do nowo powstałego Gimnazjum Polskiej Macierzy Szkolnej. Był współzałożycielem pisma młodzieżowego "Do Dzieła", na łamach którego publikował swoje pierwsze prace, w tym wiersze. Od 1906 należał do SDKPiL.

W 1909 wstąpił na wydział filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie i rozpoczął studia polonistyczne. W czasie studiów był aktywistą Związku Młodzieży Socjalistycznej "Spójnia", w latach 1910-1911 jego przewodniczącym, a od 1910 również współredaktorem jego organu "Głos Młodzieży Socjalistycznej". W 1912 przeprowadził się do Warszawy i nawiązał kontakt z tamtejszym SDKPiL, a wkrótce został członkiem Komitetu Warszawskiego SDKPiL. W związku z walką o ubezpieczenia społeczne dla robotników napisał z polecenia partii opublikowaną w 1913 broszurę Robotnicza Kasa Chorych.

W sierpniu 1913 z ramienia organizacji warszawskiej SDKPiL brał udział w kierowanej przez Lenina naradzie działaczy SDPRR w Poroninie. 22 października 1913 został aresztowany przez żandarmów carskich i następnie osadzony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej^[1], a w przededniu I wojny światowej zesłany w głąb Rosji. Po wyjściu na wolność w czasie rewolucji lutowej 1917 organizował na terenie Rosji grupy SDKPiL. Na X Zjeździe tych grup wybrano go do Centralnego Komitetu Wykonawczego grup SDKPiL w Rosji. Jesienią 1917, obok Feliksa Dzierżyńskiego, Józefa Unszlichta i innych, Leszczyński wszedł do tzw. Przedparlamentu i Konstytuanty z listy partii bolszewickiej. Wyróżniał się tu jako mówca i publicysta, redagował wychodzącą w tym czasie w Rosji "Trybunę". Był aktywnym uczestnikiem rewolucji październikowej.

W listopadzie 1917 został mianowany kierownikiem Komisariatu do Spraw Polskich, powstałego wówczas w ramach Komisariatu Ludowego do Spraw Narodowości. Na placówce tej razem z Stanisławem Bobińskim, Kazimierzem Cichowskim, Bronisławem Bortnowskim (Bronkowskim) rozwinął szeroką działalność polityczną, społeczną i kulturalną wśród uchodźców polskich, organizował ich powrót do Polski.

Po utworzeniu w 1919 Białorusko-Litewskiej Republiki Radzieckiej był przez krótki czas jej komisarzem oświaty, pracując nad rozbudową szkolnictwa polskiego. Od kwietnia 1919 redagował wychodzące w Mińsku polskie pismo rewolucyjne "Młot". Od 1920 współredagował "Głos Komunisty", a także zamieszczał swoje artykuły w "Żołnierzu Rewolucji", "Kalendarzu Robotniczym", "Trybunie Komunistycznej" (1922) i innych rewolucyjnych wydawnictwach polskich na terenie Rosji Radzieckiej. Był również wykładowcą literatury polskiej na kursach pedagogicznych w Moskwie w 1921.

Od chwili powstania KPP w 1918 Leszczyński utrzymywał stałą więź z partią. W czasie wojny polsko-bolszewickiej współpracował ściśle z Tymczasowym Komitetem Rewolucyjnym Polski w Białymstoku. Do 1923 działał głównie wśród Polaków w Rosji. W latach 1923-1924 brał udział w dyskusji ideologicznej, jaka w tym czasie wywiązała się w KPP, prezentując stanowisko ultralewicowe i atakując władze partii.

Julian Leszczyński po aresztowaniu przez Policję Państwową za działalność komunistyczną, 1925

W 1924 wyjechał za granicę, wpierw do Berlina, a następnie do Francji, gdzie działał we Francuskiej Partii Komunistycznej. Brał udział w obradach Komisji Polskiej V Kongresu Międzynarodówki Komunistycznej (Kominternu) w lipcu 1924. Po kongresie wrócił do kraju, gdzie z Franciszkiem Grzelszczakiem (Grzegorzewskim) i Stanisławem Mertensem (Skulskim) kierował przygotowaniami do III Zjazdu KPP. Jednakże wkrótce (w 1924) został pod nazwiskiem Laskowski aresztowany w Sosnowcu i osadzony w więzieniu. Po roku udało mu się zbiec z poczekalni sędziego śledczego w Warszawie i ukryć w mieszkaniu Leona Ferszta. Przedostał się do Berlina, a następnie do ZSRR.

W grudniu 1925 wziął udział w IV Konferencji KPP, na której został wybrany do Komitetu Centralnego. Po przewrocie majowym został przywódcą tzw. "mniejszości" w partii. Na IV Zjeździe KPP w 1927 wygłosił koreferat O sytuacji politycznej i zadaniach partii.

W 1928 był członkiem delegacji na VI Kongres Kominternu i uczestniczył w opracowaniu uchwalonego na tym kongresie Programu III Międzynarodówki. W 1929 dzięki poparciu, jakie uzyskała „mniejszość” w Międzynarodówce Komunistycznej, VI Plenum KC KPP wybrało go sekretarzem generalnym KC. Całkowicie podporządkował KPP Kominternowi. Funkcję tę pełnił do swej śmierci w 1937. W 1930 kierował obradami V Zjazdu KPP, na którym wygłosił referat sprawozdawczy. Następnie uczestniczył w opracowaniu programu KPP, który został uchwalony w 1932 na VI Zjeździe. Brał aktywny udział w działalności Komitetu Wykonawczego Międzynarodówki Komunistycznej. Na XII Plenum Komitetu Wykonawczego Kominternu w 1932 Leszczyński wygłosił referat Niemcy i Polska – węzłowe pozycje frontu rewolucyjnego. Na VII Kongresie Międzynarodówki Komunistycznej w 1935 wygłosił programowe przemówienie, stanowiące próbę skonkretyzowania dla warunków polskich wytycznych nowej taktyki jednolitego frontu. Wspólnie z innymi członkami KC KPP opracował uchwały IV Plenum (1936) i V Plenum (1937) KC KPP.

W czasie wielkiej czystki, 10 czerwca 1937 został aresztowany w Moskwie przez NKWD. 27 września 1937 skazany na śmierć przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR za „udział w polskiej szpiegowsko-terrorystycznej organizacji”, stracony tego samego dnia^[2]. Zwłoki skremowano w krematorium na cmentarzu Dońskim i pochowano tam anonimowo.

Został zrehabilitowany 29 kwietnia 1955 postanowieniem Kolegium Wojskowego SN ZSRR.

Był autorem ponad 100 pozycji publicystycznych w czasopismach polskich i międzynarodowych.

Upamiętnienie

W latach 1957–1991 był patronem placu w warszawskiej dzielnicy Praga-Północ, dzisiejszego placu Józefa Hallera^[3]. Do 2017 jego imię nosiła ulica w Poznaniu^[4].

Przypisy

Bibliografia

• Stanisław Sławomir Nicieja, Julian Leszczyński-Leński, Wydawnictwo "Książka i Wiedza", Warszawa 1979
• Лещиньский Юлиан Марьянович
• Biogram Juliana Leszczyńskiego na stronie IPN

Linki zewnętrzne

• Julian Leszczyński – publikacje w bibliotece Polona