Julian Polan-Haraschin

Julian Polan-Haraschin

szeregowy
Data i miejsce urodzenia	1 kwietnia 1912 Kraków, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	9 lipca 1984 Kraków, Polska
Przebieg służby
Lata służby	1945–1951, 1958-1962
Siły zbrojne	ludowe Wojsko Polskie
Jednostki	Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie
Stanowiska	zastępca przewodniczącego Wojskowego Sądu Rejonowego
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa
Odznaczenia

Julian Polan-Haraschin, właśc. Haraschin^[1] (ur. 1 kwietnia 1912 w Krakowie, zm. 9 lipca 1984 tamże) – zastępca przewodniczącego Wojskowego Sądu Rejonowego w Krakowie w latach 1946–1951 i 1958-1962, zbrodniarz komunistyczny odpowiedzialny za wydanie ponad 65 wyroków śmierci na żołnierzy podziemia niepodległościowego, pułkownik LWP (zdegradowany 1963).

Życiorys

Urodził się w rodzinie nauczycielskiej Karola i Domiceli z Parczyńskich. Po ukończeniu gimnazjum w Krakowie studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, uzyskując w 1936 tytuł magistra. Karierę zaczynał jako urzędnik pocztowy. W latach 1937–1939 był praktykantem, a potem referendarzem w Dyrekcji Okręgowej Poczt i Telegrafów w Krakowie. W kampanii wrześniowej jako urzędnik cywilny był komendantem poczty polowej nr 66 przy Kwaterze Głównej Obszaru Warownego Śląsk. Nosząc podobne do wojskowego umundurowanie pocztowe, przeszył z ramienia na patki srebrne kwadraciki oznaczające jego stopień służbowy, nadając sobie tym samym stopień kapitana. 7 września 1939 pojmany przez Niemców pod Skalbmierzem, zbiegł z niewoli. W Wiślicy został przydzielony do kolumny samochodowej nr 53 przy 23 Dywizji Piechoty, jako oficer łącznikowy. 15 września 1939 w bitwie pod Zwierzyńcem został ranny, a 21 września wzięty do niewoli niemieckiej. Uznany za oficera został osadzony w oflagach XI B Braunschweig i II C Woldenberg. Przebywał tam do sierpnia 1940, a uwolniony dzięki staraniom ojca, który zgodnie z prawdą dowodził, że Julian jest cywilem. Po uwolnieniu, niemalże do końca niemieckiej okupacji, pracował w hitlerowskim Biurze Transportu Dyrekcji Monopoli w Krakowie. 15 i 27 marca 1943 aresztowany przez Gestapo, w lipcu 1943 odpowiadał z wolnej stopy przed niemieckim sądem specjalnym pod zarzutem nielegalnego wystawiania nakazów transportu dla samochodów ciężarowych. Po zakończeniu wojny wrócił na pocztę i został radcą prawnym Dyrekcji Okręgowej Poczt i Telefonów w Krakowie.

7 grudnia 1945 zmobilizowany do LWP. Uchwałą Krajowej Rady Narodowej z 20 grudnia 1945 zatwierdzono mu nigdy nie posiadany wcześniej stopień kapitana. Został powołany przez Wojskową Komendę Rezerw Kraków-Miasto na stanowisko sędziego Wojskowego Sądu Okręgowego nr 5 w Krakowie. Od 1 kwietnia 1946 sędzia Wojskowego Sądu Rejonowego w Krakowie. Od 20 września 1946 (formalnie mianowany 4 listopada 1946) zastępca przewodniczącego Wojskowego Sądu Rejonowego w Krakowie. Funkcję pełnił do 2 marca 1951, był uważany za jednego z najbardziej serwilistycznych i dyspozycyjnych sędziów. Jako zastępca szefa sądu prowadził najważniejsze sprawy polityczne wydając ponad 60 wyroków śmierci. Wśród działaczy niepodległościowych nosił przydomek Krwawy Julek. Od 9 maja 1946 major, od 17 grudnia 1946 podpułkownik, od 1960 pułkownik. Przeniesiony do rezerwy w 1951. Po odejściu z WSR prowadził wykłady prawa karnego w Wojewódzkim Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego w Krakowie, wszedł do komisji egzaminacyjnej dla funkcjonariuszy tego urzędu. Od 15 marca 1951 do 3 kwietnia 1959 wpisany na listę adwokatów w Wojewódzkiej Izbie Adwokackiej w Krakowie, nie wykonywał zawodu adwokata, pracując jako radca prawny w Zakładach Gazownictwa Okręgu Krakowskiego.

W 1958 r. powrócił do czynnej służby w LWP na stanowisko zastępcy szefa Wojskowego Sądu Garnizonowego w Krakowie. Do 1962 był równolegle pracownikiem Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego (od 1 stycznia 1955 do 30 września 1962 kierownik Studium Zaocznego na Wydziale Prawa UJ). 15 czerwca 1962 aresztowany przez funkcjonariuszy Wydziału III SB w Krakowie. Oskarżony o łapownictwo, fałszowanie wyników egzaminów i sprzedawanie dyplomów. 2 listopada 1963 skazany na 9 lat więzienia, 35 000 złotych grzywny i degradację do stopnia szeregowego przez Sąd Powiatowy dla miasta Warszawy. Karę odbywał w więzieniu w Sztumie. Podczas odbywania kary od 1965 lub 1966 był „agentem celnym” Biura Śledczego MSW o pseudonimie „Leon”. W zamian za ułatwienie warunkowego zwolnienia zobowiązał się do współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa.

Po warunkowym zwolnieniu z więzienia w grudniu 1968 został tajnym współpracownikiem (zwerbowany do współpracy z SB przez Konrada Straszewskiego) SB, zajmując się m.in. rozpracowywaniem kurii krakowskiej, Wyższego Seminarium Duchownego i środowiska Radia Wolna Europa. Rozpracowywał m.in. ks. Franciszka Macharskiego i ks. Karola Wojtyłę. Wykorzystywano go do rozpracowania m.in.: ks. Andrzeja Deskura, ks. Franciszka Macharskiego, o. Wojciecha Rostworowskiego (imię zakonne Piotr), kard. Karola Wojtyły, o. Wojciecha Zmarza, jak również środowiska uniwersyteckiego i intelektualistów krakowskich (m.in.: Michała Chorośnickiego, Mieczysława Dąbrowskiego, Tomasza Gizbert-Studnickiego, Zdzisława Grelowskiego, Mieczysława Habichta, Zygmunta Hanickiego, adw. Julii Kąckiej, Henryka Kułakowskiego, Stefana Langroda, Jacka Macharskiego, adw. Władysława Macharskiego, Aleksandra Peczenika, adw. Maksymiliana Przybylskiego, Pawła Roliana, adw. Andrzeja Rozmarynowicza, Jana Woleńskiego). W późniejszych latach także do rozpracowania środowiska polskich księży w Watykanie oraz Jana Pawła II (m.in. w ramach akcji „Lato-79”)^[2]. Zachowały się również jego raporty z rozpracowywania środowisk wolnomularskich^[3].

Przedstawiał się jako były członek AK, w stopniu kapitana, co ułatwiło mu wstąpienie w szeregi ZBoWiD-u i awans^[4].

Zmarł 9 lipca 1984^[5]. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie^[5].

Rodzina

Dwukrotnie żonaty. Pierwsze małżeństwo zawarł z Marią Kurkiewicz 7 września 1940. Rozwiódł się w 1956, a następnie ożenił z Janiną Macharską, siostrą kardynała Franciszka. Miał dwójkę dzieci.

Publikacje

• Organizacja sądownictwa i prokuratury w wojsku polskim, 1961
• Prawo karne wojskowe Wielkiej Brytanii, 1957

Odznaczenia

• Order Krzyża Grunwaldu III klasy
• Złoty Krzyż Zasługi (1955)^[6]
• Srebrny Krzyż Zasługi (po raz drugi w 1946, za bohaterskie czyny i dzielne zachowanie się w walce z niemieckim najeźdźcą, oraz za sumienne wypełnianie obowiązków służbowych)^[7]
• Krzyż Walecznych
• Krzyż Partyzancki
• Śląski Krzyż Powstańczy
• wiele medali polskich i radzieckich.

Bezprawnie przypisywał sobie także posiadanie Krzyża Srebrnego Orderu Virtuti Militari.

Przypisy

Bibliografia

• Filip Musiał, Julian Polan-Haraschin (1912–1984), sędzia WSR w Krakowie w: Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989 nr 1:2004 Rzeszów 2004 s. 411–418. wyd. Instytut Pamięci Narodowej, wersja elektroniczna
• Julian Polan-Haraschin. krakow.wyborcza.pl. [dostęp 2017-03-29].
• N. Wójtowicz, T.W. „Karol” donosi na krakowskich masonów, Wolnomularz Polski, nr 51, lato 2012, 34-36.
• Tadeusz M. Płużański, Bestie. Mordercy Polaków, Warszawa 2012.
• Tadeusz M. Płużański: Profesor Haraschin donosi… (pol.). NGP-Nowe Państwo, 2006. [dostęp 2014-03-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-29)].
• Krystian Brodacki, Trzy twarze Juliana Haraschina, Arcana, Kraków 2015.