Julien Benda

Julien Benda, wym. ʒyliɛ̃ bɑ̃:'da (ur. 26 grudnia 1867 w Paryżu, zm. 7 czerwca 1956 w Fontenay-aux-Roses) – francuski krytyk, filozof i pisarz znany głównie z książki „Zdrada klerków” (1927).

Życiorys

Julien Benda urodził się w zamożnym środowisku. Jego dziadek, Sigmund Benda, należał do wielkiej belgijskiej burżuazji, jakiś czas przewodniczył Radzie Gminy Żydowskiej, w 1849 r. popelnił samobójstwo z powodu bankructwa. Ojciec, Camille Benda (ur. 1827), zamierzał zostać inżynierem. W 1849 r. przeniósł się do Paryża, założył firmę eksportową i dorobił się fortuny. Matka, Anna, wywodziła się z paryskiej dzielnicy żydowskiej Marais. Rodzice Juliena Bendy nie byli religijni, czuli przywiązanie do wartości związanych z Rewolucją francuską.

Julien Benda ukończył studia historyczne na Sorbonie. Po śmierci ojca prowadził życie światowca, gdy firma splajtowała, zaczął utrzymywać się z pisania. Mimo aktywnej działalności literackiej Benda był przekonany, że nauka jest działalnością bardziej wartościową niż literatura i stał w opozycji do Henri Bergsona, czołowego filozofia francuskiego tamtych czasów.

Jego najbardziej znana książka to Zdrada klerków (1927, wydanie polskie 2014). „Klerk” to niezaangażowany twórca, oddający się przyjemności „tworzenia dla tworzenia”, czy to w dziedzinie sztuki, czy nauki. Jak pisał Benda, „królestwo klerka nie jest z tego świata”. Klerk jest estetą, nie opowiadającym się za czymkolwiek, co z „tego świata jest”. W szczególności, nie chce tego świata zmieniać.

W Zdradzie klerków Benda stwierdza, że na przełomie XIX i XX wieku wielu francuskich i niemieckich klerków dokonało „zdrady”, głosząc idee, które miały „zmienić oblicze świata”. Do zdrajców „klerkizmu” zaliczał między innymi Nietzschego, Sorela, Maurrasa czy Barrèsa.

Większość pisarstwa Bendy przypada na ostatnie trzydzieści lat jego życia.

W dwudziestoleciu międzywojennym za zwolenników ideału klerka można uważać Karola Irzykowskiego i Jana Emila Skiwskiego.

Zobacz też

Bibliografia

  • La Trahison des clercs, wyd. Grasset, 1927 – Zdrada klerków, przeł. Marek J. Mosakowski, 2014.
  • Dialogues à Byzance, La Revue blanche, 1900.
  • Mon premier testament, Cahiers de la Quinzaine, 1910.
  • Dialgoue d’Eleuthère, Cahiers de la Quinzaine, 1911.
  • L’Ordination, Cahiers de la Quinzaine, 1911.
  • Le Bergsonisme, ou Une philosophie de la mobilité, Mercure de France, 1912.
  • Une philosophie pathétique, Cahiers de la Quinzaine, 1913.
  • Sur le succès du bergsonisme. Précédé d’une Réponse aux défenseurs de la doctrine, Mercure de France, 1914.
  • Les Sentiments de Critias, Emile-Paul frères, 1917.
  • Belphégor: essai sur l’esthétique de la présente société française, Emile-Paul frères, 1918.
  • Les Amorandes, Emile-Paul frères, 1921.
  • Le Bouquet de Glycère, trois dialogues, Emile-Paul frères, 1921.
  • La Croix de roses ; précédé d’un dialogue d’Eleuthère avec l’auteur, Grasset, 1923.
  • Billets de Sirius, Le Divan, 1925.
  • Lettres à Mélisande pour son éducation philosophique, Le Livre, 1925.
  • Pour les vieux garçons, Emile-Paul frères, 1926.
  • Les Amants de Tibur, Grasset, 1928.
  • Cléanthis ou Du beau et de l’actuel, Grasset, 1928.
  • Properce, ou, Les amants de Tibur, Grasset, 1928.
  • Supplément à De l’esprit de faction de Saint-Evremond, Editions du Trianon, 1929.
  • Appositions, La Nouvelle Revue française, 1930.
  • Esquisse d’une histoire des Français dans leur volonté d'être une nation, Gallimard, 1932.
  • Discours à la nation européenne, Gallimard, 1933.
  • La Jeunesse d’un clerc, Gallimard, 1936.
  • Précision (1930-1937), Gallimard, 1937.
  • Un régulier dans le siècle, Gallimard, 1938.
  • La Grande épreuve des démocraties: essai sur les principes démocratiques: leur nature, leur histoire, leur valeur philosophique, New York, Editions de la Maison Française, 1942.
  • Un Antisémite sincère, Comité national des écrivains, 1944.
  • La France byzantine, ou, Le triomphe de la littérature pure: Mallarmé, Gide, Proust, Valéry, Alain Giraudoux, Suarès, les Surréalistes: essai d’une psychologie originelle du littérateur, Gallimard, 1945.
  • Exercice d’un enterré vif, juin 1940-août 1944, Editions des Trois Collines, 1945.
  • Du Poétique selon l’humanité, non selon les poètes, Editions des Trois Collines, 1946.
  • Non possumus. À propos d’une certaine poésie moderne, Editions de La Nouvelle Revue Critique, 1946.
  • Le Rapport d’Uriel, Flammarion, 1946.
  • Tradition de l’existentialisme, ou, Les philosophies de la vie, Grasset, 1947.
  • Trois idoles romantiques: le dynamisme, l’existentialisme, la dialectique matérialiste, Mont-Blanc, 1948.
  • Du style d’idées: réflexions sur la pensée, sa nature, ses réalisations, sa valeur morale, Gallimard, 1948.
  • Deux croisades pour la paix juridique et sentimentale, Editions du Temple, 1948.
  • Songe d’Éleuthère, Grasset, 1949.
  • Les Cahiers d’un clerc, 1936-1949, Emile-Paul frères, 1950.
  • De Quelques constantes de l’esprit humain: critique du mobilisme contemporain, Bergson, Brunschvicg, Boutroux, Le Roy, Bachelard, Rougier, Gallimard, 1950.
  • Mémoires d’infra-tombe, Julliard, 1952.