Julien Bryan

Julien Bryan
Ilustracja
Julien Bryan w Warszawie podczas filmowania Oblężenia
Prawdziwe imię i nazwisko

Julien Hequembourg Bryan

Data i miejsce urodzenia

23 maja 1899
Titusville

Data i miejsce śmierci

20 października 1974
Bronxville

Zawód

reżyser, dokumentalista, fotografik

Odznaczenia
Medal Virtus et Fraternitas
Zdjęcie Juliena Bryana przedstawiające amerykańską ambasadę w Warszawie we wrześniu 1939
Film Oblężenie Juliena Bryana
Dziecko w ruinach Warszawy

Julien Hequembourg Bryan[1] (ur. 23 maja 1899 w Titusville w stanie Pensylwania, zm. 20 października 1974 w Bronxville) – amerykański reżyser, dokumentalista i fotografik. Najbardziej znany jest z dokumentowania na taśmie filmowej życia w Polsce, Związku Radzieckim i III Rzeszy pomiędzy 1935 a 1939[2].

Życiorys

Urodził się w 1899. Po skończeniu szkoły średniej zaciągnął się jako siedemnastolatek do armii; służył na froncie francusko-niemieckim I wojny światowej jako kierowca karetki[3]. W czasie pobytu na froncie pisał dziennik, wydany potem w formie książkowej. Po powrocie do USA jeździł po kraju i prowadził wykłady o wojnie oraz opowiadał o własnych przeżyciach, uzupełniając przekaz własnymi zdjęciami[3].

Pod wpływem tych działań postanowił kontynuować pracę dokumentalisty, fotografa i filmowca. W okresie dwudziestolecia zajmował się przygotowywaniem dokumentów o życiu ludzi w różnych częściach świata; skupiał się w nich na ukazywaniu codziennego życia i podobieństw do życia ludzi w USA[3].

Obrona Warszawy

Do Warszawy dotarł 7 września 1939 z zamiarem dokumentowania życia miasta w okresie wojny. Od prezydenta Stefana Starzyńskiego otrzymał samochód, tłumacza i ochronę, by mógł bez przeszkód filmować miasto i pokazać światu dokument ukazujący niemieckie metody prowadzenia wojny totalnej i bombardowanie miasta przez Luftwaffe[3]. Jest uważany za jedynego zagranicznego dziennikarza będącego w tym czasie w Warszawie[4]. Przez Polskie Radio zaapelował wówczas do amerykańskiego prezydenta Franklina Roosevelta o pomoc dla warszawskich cywili, którzy znaleźli się na celu niemieckich bombowców[5].

Julien Bryan wykonał pierwsze w historii kolorowe fotografie II wojny światowej w Polsce za pomocą filmu Kodachrome dostępnego w USA od 1935. Większość polskich prac Juliena Bryana stanowią jednak fotografie czarno-białe oraz pomalowane fotografie czarno-białe. Bryan przedstawił na autentycznych kolorowych fotografiach między innymi polskich żołnierzy, uciekających cywilów, pierwsze zniszczenia wojenne, niemiecki samolot He-111 zestrzelony przez Wojsko Polskie na ul.Bartoszewicza, a także architekturę warszawskiego Starego Miasta z szybami okiennymi oklejonymi taśmą z papieru. 21 września 1939 roku wyjechał z płonącej Warszawy, zabierając ze sobą bogaty materiał dokumentujący życie ludności cywilnej i bestialstwo żołnierzy niemieckich.

Powrót do USA

Po powrocie do Ameryki Julien Bryan natychmiast opublikował swoje fotoreportaże z Polski zaatakowanej przez Niemców w miesięcznikach - „Life” 23 października oraz „Look” 5 grudnia 1939 r[6]. Taśmy filmowe zostały następnie wykorzystane do montażu czarno-białego filmu Oblężenie (Siege), obrazującego bohaterską postawę warszawiaków[7].

Film był wyświetlany w amerykańskich kinach wiosną 1940. Uzyskał nominację Amerykańskiej Akademii Filmowej do Oscara w 1941 roku w kategorii najlepszego krótkometrażowego filmu dokumentalnego[8]. Producentem i dystrybutorem była wytwórnia RKO Radio Pictures[5][9]. Sam film Siege ma 10 minut ale Julien Bryan nagrał w Warszawie aż 80 minut dramatycznego filmu, który udało mu się pokazać prezydentowi Rooseveltowi[10].

Bryan stwierdził:

Gdyby Spartanie odżyli, to przed wami, Polacy, pochyliliby czoła[11].

Powrót do Polski

Julien Bryan wrócił do Polski po wojnie w 1946 roku. Wykonał wtedy pierwsze kolorowe fotografie w historii powojennej Polski. Fotografował zniszczoną Warszawę i jej mieszkańców. Kolejny raz przyleciał do Warszawy w 1959 roku. Ostatni raz przybył do Warszawy w 1974 roku. Spotykał się z mieszkańcami Warszawy, bohaterami II wojny światowej i z mediami. W Warszawie zawsze witany był z wielką radością i życzliwością. W 1974 roku Telewizja Polska nakręciła wywiad i reportaż z wizyty Juliena Bryana w Polsce.

Upamiętnienie

W 2012 otrzymał pośmiertnie nagrodę Kustosz Pamięci Narodowej[12]. W 2021 pośmiertnie odznaczony Medalem Virtus et Fraternitas[13].

Przypisy

  1. ↑ Personalidade: Julien Bryan (EUA) (port.). InterFilmes.com. [dostęp 2019-09-18].
  2. ↑ Filmy Juliena Bryana (ang.). Resources. [dostęp 2019-09-18].
  3. ↑ a b c d (2019-04-04): Proszę, wybacz mi Warszawę (pol.). TVN24. [dostęp 2019-09-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-15)].
  4. ↑ How I found the people I’d photographed after 20 years, Julien Bryan (ang.). Polish News. [dostęp 2019-09-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-10-28)].
  5. ↑ a b Julien Bryan (1899-1974) (pol.). aktyka.com. [dostęp 2019-09-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-20)].
  6. ↑ "Mówię z oblężonej Warszawy". Radiowy apel Juliena Bryana - Historia - polskieradio.pl, www.polskieradio.pl [dostęp 2019-09-25].
  7. ↑ Fotografował bombardowaną Warszawę. Teraz jego syn spotyka się z bohaterami filmów i zdjęć (pol.). TVP. [dostęp 2019-09-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-03)].
  8. ↑ Awards for Siege (1940) (ang.). IMDb. [dostęp 2019-09-18].
  9. ↑ Siege (1940) w bazie IMDb (ang.)
  10. ↑ Wyborcza.pl, warszawa.wyborcza.pl [dostęp 2019-10-01].
  11. ↑ Alina Czerniakowska (2011-10-05): Nieopowiedziana historia (pol.). „Nasz Dziennik”. [dostęp 2019-09-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-15)].
  12. ↑ Gary Trock (2019-04-04): Kustosz Pamięci Narodowej 2012 (pol.). Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2019-09-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-01)].
  13. ↑ M.P. z 2021 r. poz. 658

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL Medal Virtus et Fraternitas BAR.svg
Baretka: Medal Virtus et Fraternitas – Polska.
Julien Bryan - Siege.ogv
Film dokumentalny Oblężenie nakręcony przez Julien Bryan podczas niemieckiej inwazji i oblężenia Warszawy. W 2006 r. "Oblężenie" zostało wybrane do National Film Registry w USA jako "wyjątkowy, przerażający zapis strasznej brutalności wojny"[1]. Bryanowi udało się przemycić jego filmy z Polski przez Niemcy do Stanów Zjednoczonych, ukrywając je w pojemnikach mask gazowych kupionych jako pamiątki. Sześć tygodni później w lutym 1940 roku, w Nowym Jorku Bryan wydał zebrany materiał w formie dziesięcio-minutowej kroniki "Oblężenie". Film stał się dla wielu widzów pierwszym spojrzeniem na niemiecką inwazję na Polskę i pierwszym wizualnym dowodem horrorów współczesnych wojen.
Polish kid in the ruins of Warsaw September 1939.jpg
Polskie dziecko w ruinach Warszawy we wrześniu 1939 roku. Julien Bryan opisał zdjecie z 1958 roku:
Troska Chłopca: Ryszard Pajewski był obrazem troski, kiedy widziałem go siedzącego na kupie gruzu. Miał tylko dziewięć lat a nagle został żywicielem rodziny - i nie było chleba do znalezienia. Teraz kierowca ciężarówki, wspomina, że gdy zobaczył mnie ostatnio, niosiłem dwa "pudła" - moje kamery [2].
American Embassy in Warsaw 1939.jpg
Ambasada USA w Warszawie w czasie oblężenia stolicy przez Niemców we wrześniu 1939. Widoczne są popękane szyby w oknach po kolejnych niemieckich bombardowaniach. Jest to jedna z niewielu kolorowych fotografii Kodak Kodachrome autorstwa Juliena Bryana. Inne kolorowe zdjęcia przedstawiają m.in. polskich żołnierzy, niemiecki samolot bombowy He-111 zestrzelony przez Wojsko Polskie na ul.Bartoszewicza, uciekających cywilów i Stare Miasto. Ta fotografia nie została pokolorowana.
Julien Bryan - Look - 64497 (crop).jpg
Obrona Warszawy we wrześniu 1939 roku. Amerykański fotograf Julien Bryan filmuje podczas oblężenia Warszawy. Stoi on na szczycie barykady z płyt chodnikowych, która została wzniesiona by spowolnić postęp armii niemieckiej. Barykada mieściła się tam gdzie jest Szpital Praski w Warszawie.