Julien Offray de La Mettrie

Julien Offray de La Mettrie
Ilustracja
Data urodzenia

25 grudnia 1709

Data śmierci

11 listopada 1751

Julien Offray de La Mettrie (ur. 25 grudnia 1709, zm. 11 listopada 1751) – francuski lekarz i filozof-naturalista.

Życiorys

La Mettrie praktykował jako lekarz wojskowy, ale satyry przeciwko kolegom oraz jawnie głoszony materializm zmusiły go w 1746 do ucieczki z Francji. Przebywał później w Holandii, a następnie w Prusach na dworze Fryderyka II. Główną jego pracą filozoficzną był Człowiek-maszyna (L’homme-machine) z roku 1748; ponadto opublikował również m.in. „Człowieka-roślinę”, „Historię naturalną duszy” oraz „System Epikura”.

La Mettrie, argumentując w oparciu o swoją wiedzę fachową i rozległe doświadczenie lekarskie, wykazywał, że wszelkie czynności przypisywane zwykle duszy zależą w istocie od funkcjonowania ciała. Z przesłanki tej wyprowadził wniosek, że człowiek jest istotą wyłącznie materialną i działającą podobnie jak maszyna (wniosek ten inspirowany był również obserwacją budzących w czasach La Mettriego sensację maszyn Vaucansona).

Za podstawową władzę psychiczną La Mettrie uważał wyobraźnię, rozumianą jako pewna czynność ciała, występująca zarówno u ludzi, jak i u zwierząt. Różnice intelektualne między człowiekiem a zwierzęciem uznał w związku z tym za różnice stopnia. W oparciu o doświadczenia Jana Konrada Ammana(ang.), szwajcarskiego lekarza, który opracował metodę uczenia głuchoniemych artykulacji wyrazów, La Mettrie głosił, że odpowiednio dobrane małpy można by skutecznie nauczyć ludzkiej mowy, tym samym w pełni je „uczłowieczając”[a].

La Mettrie negował istnienie nieśmiertelnej duszy, a także Boga w sensie proponowanym przez teologię – nie wykluczał przy tym istnienia stworzyciela świata, ten jednak nie miałby niczego wspólnego z religią[2].

Według oficjalnej wersji zmarł z przejedzenia pasztetem z wątróbek nadziewanym truflami na przyjęciu u francuskiego ambasadora w Poczdamie, nieoficjalnie przyczyną zgonu miało być puszczanie krwi. La Mettrie, sprzeczając się z nadwornymi lekarzami na temat celowości tego zabiegu, jakoby kazał sobie z powodu nieznacznej dolegliwości żołądka upuścić krew, co skończyło się dla niego tragicznie[3].

Uwagi

  1. ↑ Kartezjusz (1596–1650) wyraził w opinię, że ludźmi czyni nas kontrola zwierzęcych skłonności (instynkt) przez myśl, rozum i wolę („Namiętności duszy” – Passions of the Soul, Cambridge 1647). António Damásio, autor książki Błąd Kartezjusza, napisał:

    Zgadzam się z tym sformułowaniem z wyjątkiem miejsca, w którym Kartezjusz wspomina o samokontroli osiąganej przez czynnik niefizyczny. Osobiście przypisuję to działanie czynnikom biologicznym rozgrywającym się w ludzkim ciele – przez co wcale nie mniej złożonym, subtelnym czy godnym podziwu[1].

    Wydaje się to zgodne z przekonaniami, które wyrażał La Mettrie.

Przypisy

  1. ↑ António Damásio: Błąd Kartezjusza. Emocje, rozum i ludzki mózg (wyd. II). Poznań: Rebis, 2013, s. 145. ISBN 978-83-7510-586-5.
  2. ↑ L’Homme-machine, tłum. Stefan Rudniański, wyd. 2011, s. 103 : „Nie podaję przez to w wątpliwość istnienia Najwyższego Jestestwa; wydaje mi się przeciwnie, że przemawia za nim wszelkie prawdopodobieństwo. Ponieważ jednak istnienie tego Jestestwa, podobnie jak istnienie jakichkolwiek bądź innych jestestw, nie wykazuje niezbędności jakiegokolwiek kultu, jest ono więc prawdą teoretyczną, nie dającą się zgoła zastosować w praktyce: opierając się przeto na tylu doświadczeniach, rzec można, że religia nie jest podstawą bezwzględnej uczciwości z tegoż powodu, z którego ateizm nie wyłącza tej cnoty.
  3. ↑ Herbert Wendt, Szukałem Adama, Wiedza Powszechna, 1961, t. 1, s. 83n. Przekład Teresa Berken.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Julien Offray de La Mettrie.jpg
Portrait de Julien Offray de La Mettrie ; gravure datant probablement de 1921, réalisée d'après une autre gravure, de Georg Friedrich Schmidt, datant de la première moitié du XVIIIe Siècle.