Julius Hallervorden

Julius Hallervorden
Ilustracja
Legitymacja Wehrmachtu Hallervordena
Data i miejsce urodzenia21 października 1882
Allenberg
Data i miejsce śmierci29 maja 1965
Frankfurt nad Menem
Alma MaterUniwersytet w Królewcu
UczelniaInstytut Cesarza Wilhelma Badań nad Mózgiem

Julius Hallervorden (ur. 21 października 1882 w Allenbergu koło Wehlau, zm. 29 maja 1965 we Frankfurcie nad Menem) – niemiecki lekarz neurolog i neuropatolog. W okresie narodowego socjalizmu pracował w Instytucie Cesarza Wilhelma (Kaiser-Wilhelm-Institut) w Belinie-Buch, po wojnie w Instytucie Badań nad Mózgiem im. Maxa Plancka we Frankfurcie nad Menem (Max-Planck-Institut für Hirnforschung) kontynuującym działalność berlińskiego instytutu. Razem z Hugonem Spatzem opisał chorobę, znaną dawniej jako choroba Hallervordena-Spatza. W związku z udziałem obu neuropatologów w akcji T4, zaproponowano przemianowanie tej choroby na encefalopatię z odkładaniem żelaza w mózgu lub neurodegenerację związaną z kinazą pantotenianu.

Życiorys

Urodził się w miejscowości Allenberg w Prusach Wschodnich. Jego ojciec Eugen Hallervorden (1853–1914) był psychiatrą pracującym w zakładzie psychiatrycznym w Allenbergu, potem Privatdozentem na Uniwersytecie Albertyna w Królewcu[1]. Julius Hallervorden studiował medycynę w Królewcu w latach 1902–1907. Doktorem medycyny został w 1909 roku[2] na podstawie dysertacji Ueber Heilerfolge bei nervösen Invalidenversicherten[3]. Następnie odbył staż internistyczny w berlińskich klinikach Bethanien i Moabit. W 1913 uzyskał stanowisko radcy medycznego (Medizinalrat) i został głównym lekarzem w okręgowej instytucji psychiatrycznej (Psychiatrischer Landesanstalt) w Gorzowie Wielkopolskim (wówczas Landsberg an der Warthe). Pracował też w szpitalu wojskowym, zdobywając doświadczenie patologa. W 1918 roku zdał Kreisarztexamen[2].

Dawny szpital psychiatryczny w Landsbergu. Obecnie Samodzielny Publiczny Szpital Wojewódzki w Gorzowie Wielkopolskim (2012)
Julius Hallervorden (drugi od lewej w górnym rzędzie) w 1927 roku jako współpracownik Walthera Spielmeyera (czwarty od lewej w dolnym rzędzie). Po prawej stronie Spielmeyera siedzi Hugo Spatz

W 1921 i ponownie w 1925/1926 roku otrzymał urlop dziekański i stypendium, by pracować z Waltherem Spielmeyerem w Wydziale Neurohistologii Psychiatrycznego Zakładu Naukowo-badawczego Niemiec (Deutsche Forschungsanstalt für Psychiatrie, obecnie Max-Planck-Gesellschaft) w Monachium, któremu szefował wówczas Emil Kraepelin. Hallervorden pracował razem z Hugonem Spatzem, i od tego okresu wspólnej pracy naukowej w Monachium rozpoczęła się ich wieloletnia przyjaźń. Ci dwaj neuropatolodzy opisali pierwszy przypadek choroby neurodegeneracyjnej znanej później jako choroba Hallervordena-Spatza.

Od 1928 roku Hallervorden był zwolniony z obowiązków naczelnego lekarza w Gorzowie Wielkopolskim, otrzymując nowe zadanie utworzenia centralnej prosektury w Brandenburgii.

Od 1 stycznia 1938 był profesorem i szefem wydziału neuropatologii Instytutu Cesarza Wilhelma Badań nad Mózgiem (Kaiser-Wilhelm-Institut für Hirnforschung) w Berlinie-Buch, zastępując Maxa Bielschowsky'ego zwolnionego w 1933 z powodu żydowskiego pochodzenia. Po wojnie instytut został odtworzony jako Instytut Maxa Plancka Badań nad Mózgiem we Frankfurcie nad Menem (Max-Planck-Institut für Hirnforschung). Od 1936 do 1937 roku pracował w Poczdamie[2].

Hallervorden był nieczynnym (förderndes) członkiem SS i w 1939 roku wstąpił do NSDAP[4]. Gdy wybuchła II wojna światowa, Hallervorden był prosektorem w Szpitalu Landu Brandenburgia. W 1939 roku wdrożono program "eutanazji"; Brandenburg-Görden było regionalnym ośrodkiem akcji, jednym z sześciu na terenie Rzeszy. W tym okresie miał miejsce gwałtowny wzrost zgonów w tej instytucji: z czterech w 1938 roku do łącznej liczby 1260 w latach 1939-1945[5]. Uważa się, że większość z 700 przebadanych przez Hallervordena preparatów anatomicznych mózgów pochodziło z ofiar nazistowskiego programu eutanazji; prawdopodobnym jest, ze Hallervorden był obecny przy egzekucji sześćdziesięciorga dzieci i nastolatków tlenkiem węgla 28 października 1940 roku[6].

Do uczniów Hallervordena zaliczali się Diezel, Eicke, Kruecke, Noetzel, Seitelberger i Wilke[7].

Ocena działalności

W Niemczech do lat 90. głosów krytycznych wobec postawy Hallervordena nie było. Po śmierci neurologa w czasopismach medycznych opublikowano nekrologi i artykuły wspomnieniowe, pomijające ten aspekt życia neurologa. Ich autorami byli Günther Ule[8], Spatz[9], Krücke[10], Berthold Ostertag[11] i Ludo van Bogaert[12].

W 1989 roku kwestię nieetycznej postawy Hallervordena poruszył Aly w artykule opublikowanym w „Die Zeit”[13]. Podniesione przez niego wątpliwości co do pochodzenia większości preparatów z kolekcji Hallervordena doprowadziły do ich usunięcia z kolekcji Instytutu Edingera. W ostatnich latach zaproponowano, by termin zespołu (choroby) Hallervordena-Spatza zastąpić innym określeniem; wyjaśnienie genetycznego podłoża schorzenia pozwoliło na zaproponowanie terminu „neurodegeneracji związanej z kinazą pantotenianową” (pantothenate kinase-associated neurodegeneration)[14].

Wybrane prace

  • Ueber Heilerfolge bei nervösen Invalidenversicherten. Berlin: Schoetz, 1909 20 ss.
  • Über eine hysterische Psychose mit alternierenden Bewußtseinszuständen[15]. (1914)
  • Hallervorden J, Spatz H. Eigenartige Erkrankung im extrapyramidalen System mot besonderer Beteiligung des Globus pallidus und der Substantia nigra: Ein Beitrag zu den Beziehungen zwischen diesen beiden Zentren. „Zeitschrift für die gesamte Neurologie und Psychiatrie”. 79, s. 254–302, 1922. 
  • Über eien familiälle Erkrankug im extrapyramidalen System. „Deutsche Zeitschrift für Nervenheilkunde”. 81 (1–4), s. 204–211, 1924. DOI: 10.1007/BF01669546. 
  • Ein Beitrag zu den Beziehungen zwischen Substantia nigra und Globus pallidus: Befund melaninhaltiger Zellen im Globus pallidus. Zschr. ges. Neur. Psychiat. 91, s. 625 (1924)
  • Der mikroskopische Hirnbefund in einem Falle von angeborener Hemihypertrophie der linken Körperhälfte einschließlich des Gehirns. „Deutsche Zeitschrift für Nervenheilkunde”. 89 (1–3), 1926. DOI: 10.1007/BF01653842. 
  • Über disseminierte Enzephalomyelitis. „Deutsche Zeitschrift für Nervenheilkunde”. 111 (1–6), 1929. DOI: 10.1007/BF01680481. 
  • Ein Aktinomykom im 3. Ventrikel. „Archiv für Psychiatrie und Nervenkrankheiten”. 95 (1), 1931. DOI: 10.1007/BF01819124. 
  • Bielschowsky M, Hallervorden J. Symmetrische Einschmelzungsherde im Stirnhirn beim Wilson-Pseudosklerosekomplex. Jahrb. Psychol. Neur.42, ss. 177-209 (1931)
  • Zur Pathogenese des postencephalitischen Parkinsonismus. „Klinische Wochenschrift”. 12 (18), 1933. DOI: 10.1007/BF01812689. 
  • Hallervorden J, Spatz H. Über die konzentrische Sklerose und die physikalischchemischen Faktoren bei der Ausbreitung von Entmarkungsprozessen. „Archiv für Psychiatrie und Nervenkrankheiten”. 98 (1), 1933. DOI: 10.1007/BF01814664. 
  • Anatomische Untersuchungen zur Pathogenese des postencephalitischen Parkinsonismus. „Deutsche Zeitschrift für Nervenheilkunde”. 136 (1–2), 1935. DOI: 10.1007/BF01840815. 
  • Wustmann O, Hallervorden J. Beobachtungen bei Trendelenburgschen Embolieoperationen. „Deutsche Zeitschrift für Chirurgie”. 245 (7-8), s. 472–484, 1935. DOI: 10.1007/BF02797059. 
  • Erbliche Hirntumoren. „Deutsche Zeitschrift für Nervenheilkunde”. 139 (1–2), 1936. DOI: 10.1007/BF01761533. 
  • Max Laehr †. Allg. Zschr. Psychiat., 1936-37, 105: 239-44
  • Erbliche Hirntumoren. Nervenarzt 9, ss. 1-8 (1936)
  • Kreislaufstörungen in der Aetiologie des angeborenen Schwachsinns. Zschr. ges. Neur. Psychiat. 167, ss. 527-46 (1939)
  • Die Hirnschädigungen bei angeborenem Schwachsinn. Zbl. inn. Med. 60: 471 (1939)
  • Die pathologisch-anatomischen Veränderungen im Zentralnervensystem beim Fleckfieber. Deut. Militärarzt 8, ss. 26-30 (1943)
  • Über Entmarkungsencephalomyelitiden[16]. (1948)
  • Bemerkungen zur zentralen Neurofibromatose und tuberösen Sklerose. Deutsche Zeitschrift für Nervenheilkunde 169, 4, ss. 308-321 (1952)
  • Das normale und pathologische Altern des Gehirns. Nervenarzt (1957)
  • Die Entstehung der Hamartome am Hypothalamus mit und ohne Pubertas praecox[17]. (1958)

Przypisy

  1. ↑ Repertorium der Briefe aus dem Archiv Walter de Gruyter. Walter de Gruyter, 1999, s. 109. ISBN 3-11-016521-X.
  2. ↑ a b c III. Abt., Rep. 55 - Hallervorden, Julius
  3. ↑ Jürgen Peiffer: Hirnforschung in Deutschland 1849 bis 1974: Briefe zur Entwicklung von Psychiatrie und Neurowissenschaften sowie zum Einfluss des politischen Umfeldes auf Wissenschaftler. Springer, s. 1077–1078. ISBN 3-540-40690-5.
  4. ↑ Rolf Castell, Uwe-Jens Gerhard, Jan Nedoschill, Madeleine Rupps, Dagmar Bussiek. Geschichte der Kinder- und Jugendpsychiatrie in Deutschlan. Vandenhoeck & Ruprecht 2003, 513 ​ISBN 3-525-46174-7​
  5. ↑ Peiffer J. Neuropathology in the Third Reich. „Brain Pathol”. 1, s. 125-131, 1991. DOI: 10.1111/j.1750-3639.1991.tb00649.x. PMID: 1669698. 
  6. ↑ Müller-Hill B. Tödlichen Wissenschaft. Reinbeck bei Hamburg: Rowohlt Taschenbuch Verlag GmbH, 1984: Tłum. ang. GR Fraser: Murderous Science. Oxford: Oxford University Press, 1988. Reprint, New York: Cold Spring Harbor Laboratory Press, 1998. s. 21, cytat za Hughes JT. Neuropathology in Germany during World War II: Julius Hallervorden (1882-1965) and the Nazi programme of 'euthanasia'. „J Med Biogr”. 15. 2, s. 116-22, 2007. PMID: 17551614. 
  7. ↑ Kolle K. Genealogie der Nervenärzte des deutschen Sprachgebiete. Fortschritte der Neurologie, Psychiatrie, und ihrer Grenzgebiete 32:512-538, 1964
  8. ↑ Ule G. Julius Hallervorden. 1882-1965. „Archiv für Psychiatrie und Zeitschrift für Neurologie”. 207. 3, s. 165-167, 1966. PMID: 5329692. 
  9. ↑ Spatz H. Erinnerungen an Julius Hallervorden (1882-1965). „Nervenarzt”. 37. 11, s. 477-482, 1967. PMID: 4861512. 
  10. ↑ Krücke W. Julius Hallervorden, 1882-1965. „Acta Neuropathologica”. 6. 2, s. 113-6, 1967. PMID: 5336386. 
  11. ↑ Ostertag B. Julius Hallervorden, Sein Werken und sein Bedeutung für die moderne Neuropathologie. „Die Medizinische Welt”. 4, s. 234-6, 1968. PMID: 4866604. 
  12. ↑ Van Bogaert L. Julius Hallervorden (1882-1965). „Journal of Neurological Science”. 5. 1, s. 190-191, 1968. PMID: 4863053. 
  13. ↑ Aly G. Je mehr, desto lieber. Ueber den Umgang mit Praeparaten von Nazi-Opfern vor 1945 und danach. Die Zeit 6, ss. 21-22 (10 lutego 1989)
  14. ↑ Hayflick SJ, Westaway SK, Levinson B, Zhou B, Johnson MA, Ching KHL, Gitschier J. Genetic, Clinical, and Radiographic Delineation of Hallervorden–Spatz Syndrome. „New England Journal of Medicine”. 348. 33, 2003. 
  15. ↑ Julius Hallervorden, Über eine hysterische psychose mit alternierenden bewu\tseinszuständen, „Zeitschrift für die gesamte Neurologie und Psychiatrie”, 25 (1), 1914, s. 378, DOI: 10.1007/BF02866286, ISSN 0303-4194 (niem.).
  16. ↑ Julius Hallervorden, Über Entmarkungsencephalomyelitiden, „Klinische Wochenschrift”, 26 (39-40), 1948, s. 613–616, DOI: 10.1007/BF01495481, ISSN 0023-2173 (niem.).
  17. ↑ Edith Schmidt, Julius Hallervorden, Hugo Spatz, Die Entstehung der Hamartome am Hypothalamus mit und ohne Pubertas praecox, „Deutsche Zeitschrift für Nervenheilkunde”, 177 (3), 1958, s. 235–262, DOI: 10.1007/BF00243379, ISSN 0367-004x (niem.).

Bibliografia

  • Bachrach S. In the name of public health--Nazi racial hygiene. „New England Journal of Medicine”. 351. 5, s. 417–20, 2004. DOI: 10.1056/NEJMp048136. PMID: 15282346. 
  • Shevell M. Hallervorden and history. „New England Journal of Medicine”. 348. 1, s. 3–4, 2003. DOI: 10.1056/NEJMp020158. PMID: 12510036. 
    • Geiderman JM. Hallervorden and history. „New England Journal of Medicine”. 348. 17, s. 1725-6; author reply 1725-6, 2003. PMID: 12715776. 
    • Leach JP. Hallervorden and history. „New England Journal of Medicine”. 348. 17, s. 1725-6; author reply 1725-6, 2003. DOI: 10.1056/NEJM200304243481721. PMID: 12711755. 
  • Hughes JT. Neuropathology in Germany during World War II: Julius Hallervorden (1882-1965) and the Nazi programme of 'euthanasia'. „J Med Biogr”. 15. 2, s. 116-22, 2007. PMID: 17551614. 
  • Shevell MI, Peiffer J. Julius Hallervorden's wartime activities: implications for science under dictatorship. „Pediatr Neurol”. 25. 2, s. 162-5, 2001. PMID: 11551747. 
  • F.W. Spaar, Julius Hallervorden — 1882 bis 1965, „Biomedizinische Technik”, 11 (2), 1966, s. 109–110, DOI: 10.1515/bmte.1966.11.2.109, ISSN 1862-278X.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Spielmeyer Lab.JPG
Walther Spielmeyer i jego zespół w 1927. Stoją (od lewej do prawej): Eversbusch, Julius Hallervorden, Quast, Oskar Gagel, Kutter, Y. Uchimura, Yushi Funakawa, Metz, Deisler. Siedzą: Adele Grombach, Gamper, Eduard Gamper, Spielmeyer, Hugo Spatz, niewiadomo, niewiadomo.
SzpitalGorzów.jpg
Autor: Stiopa, Licencja: CC BY-SA 3.0
Gorzów Wielkopolski - dawny szpital psychiatryczny (obecnie Samodzielny Publiczny Szpital Wojewódzki)