Julius Meier-Graefe

Julius Meier-Graefe
Ilustracja
Portret Juliusa Meiera-Graefego Lovis Corinth, 1917
Data i miejsce urodzenia

10 czerwca 1867
Reșița, Austro-Węgry (obecnie Rumunia)

Data i miejsce śmierci

5 czerwca 1935
Vevey, Szwajcaria

Narodowość

niemiecka

Język

niemiecki

Dziedzina sztuki

literatura

Ważne dzieła

Historia rozwoju sztuki nowoczesnej

Julius Meier-Graefe (ur. 10 czerwca 1867 w Reschitz, zm. 5 czerwca 1935 w Vevey) – niemieckojęzyczny krytyk artystyczny, historyk sztuki, historyk literatury i pisarz, często wskazywany jako jedna z kluczowych postaci dla rozwoju nowoczesnej historii sztuki[1]. W krytyce artystycznej skutecznie bronił francuskich nurtów impresjonizmu i neoimpresjonizmu, belgijskiego Art Nouveau czy twórczości takich artystów jak Vincent van Gogh i Paul Cézanne[2]. Był jednym z krytyków, którzy przyczynili się do ponownego odkrycia malarstwa El Greca[2]. Uchodził również za jednego z wcześniejszych obrońców wartości kosmopolitycznych w dwudziestowiecznych Niemczech; do 1914 aktywnie zwalczał rodzący się wówczas radykalny nacjonalizm[2].

Życiorys

Młodość

Jego ojcem był Edward Meier, austro-węgierski inżynier i urzędnik, a matką Maria Graefe, która zmarła w połogu[3]. Niedługo po narodzinach Juliusa rodzina przeprowadziła się do niemieckiej Nadrenii w okolice Düsseldorfu, gdzie w 1879 Meier-Graefe uzyskał maturę[3]. Młodość spędził pod bardzo silnym wpływem ojca (co opisał wiele lat później w powieści Der Vater z 1932)[4]. W 1886 r. ukończył staż zawodowy w fabryce maszyn, a w 1888 pod presją ojca rozpoczął studia inżynierskie na uniwersytecie w Monachium[4][3]. Rok później wyjechał na studia zagraniczne do Zurychu oraz Liège, odwiedził wówczas odbywającą się wtedy w Paryżu Wystawę Światową, pragnąc zadebiutować jako pisarz[3]. Wrócił do Niemiec w 1890: jednak nie do Monachium, a do Berlina, gdzie rozpoczął studia historyczno-artystyczne pod kierunkiem Hermana Grimma[3]. Uczęszczał także na wykłady socjologa Georga Simmla, filozofa Moritza Lazarusa, historyka Heinricha von Treitschkego czy ekonomisty Adolfa Wagnera. Obracał się w kręgach artystycznej bohemy i berlińskiej kosmopolitycznej inteligencji, gdzie spotkał m.in. Ottona Juliusa Bierbauma, Stanisława Przybyszewskiego, Edvarda Muncha, Richarda Dehmela czy Augusta Strindberga[3].

Działalność krytycznoartystyczna

W 1894 r. był współzałożycielem artystycznego czasopisma „Pan” i redaktorem działu sztuki, jednak już po ukazaniu się pierwszego numeru osoby finansujące przedsięwzięcie zwolniły Meiera-Graefego z zajmowanego stanowiska, ponieważ nie przykładał on należytej wagi do sztuki niemieckiej[3]. Jego zasługą było zorganizowanie grupy odbiorców dla nowego periodyku i zebranie grupy krytyków, artystów i grafików (m.in. Toulouse-Lautreca), ale ostatecznie zawiodły pisarza artystyczne tendencje czasopisma, które pozostały niespójne[5]. Rok później wyjechał ponownie do Paryża, gdzie już w 1897 rozpoczął kolejne przedsięwzięcie wydawnicze i założył czasopismo „Dekorative Kunst” ukazujące się w Monachium do 1929. Pismo, przykładające ogromną wagę do estetycznej oprawy artystycznej, skupiało się na upowszechnianiu wzorców secesyjnych. W latach 1899–1903 prowadził też w Paryżu galerię sztuki secesyjnej La Maison Moderne[1].

W 1904 r. ukazało się jego najważniejsze dzieło historyczno-artystyczne – Die Entwicklungsgeschichte der modernen Kunst (pol. Historia rozwoju sztuki nowoczesnej). W swojej rozprawie skupiał się na dziewiętnastowiecznej sztuce francuskiej od Eugène’a Delacroix po impresjonistów i postimpresjonistów[2]. Między innymi w związku z popularnością tego dzieła zaczęto rozpoznawać w Meierze-Graefem przede wszystkim rzecznika impresjonizmu. Rozprawa ta nie stanowi jednolitej narracji, ale jest zbiorem szkiców o kolejnych artystach i szczegółowych analiz ich dzieł, przy których z dużą precyzją odnosi się do ich formalnych aspektów, wiele miejsca poświęcając zwłaszcza kolorystyce[6]. Meier-Graefe nie patrzy na dzieła sztuki przez pryzmat oddziaływań ekonomicznych czy historycznych, lecz traktuje dziewiętnastowieczną sztukę jako serię problemów artystycznych i konkretnych ich rozwiązań w poszczególnych dziełach[3].

Jego przywiązanie do impresjonizmu i przy okazji niechęć do nacjonalizmu w kulturze i sztuce objawia się również w książce Der Fall Böcklin (pol. Przypadek Böcklina) z 1905. Traktuje w niej Arnolda Böcklina, którego wcześniej podziwiał, jako groteskowe ucieleśnienie niemieckiego intelektualnego bezwładu i malarza hołubionego przez klasę rządzącą, który w imię fałszywych wartości stał się, podobnie jak Richard Wagner, uosobieniem „niemieckości”[7].

Utrata znaczenia na polu krytyki artystycznej

Od 1914 r. rozpoznania Meiera-Graefego stawały się stopniowo coraz mniej trafne, a przez to pisarz tracił wpływ w obszarze krytyki artystycznej[2]. Przywiązany do nurtów impresjonistycznych i postimpresjonistycznych, bardzo zawzięcie krytykował formacje artystyczne z początku XX wieku: fowistów, kubistów, ekspresjonistów, wyraźnie nie doceniając ich znaczenia ani wartości artystycznej[6].

W 1915 r., podczas I wojny światowej, zaciągnął się do armii jako ochotnik i walczył na froncie wschodnim; został jeńcem wojennym w Rosji. W 1917 wrócił do kraju i rozwiódł się z pierwszą żoną, żeby poślubić Helene Lienhardt – wspólnie zamieszkali w Dreźnie[3]. W 1921 przeniósł się do Berlina, gdzie zamieszkał w willi zaprojektowanej przez Hermanna Muthesiusa[3] i, rozwiódłszy się z poprzednią żoną, poślubił bogatą dziedziczkę Anne-Marie Epstein.

Z powodów zdrowotnych Meier-Graefe wyjechał do Francji w 1930 r. i do śmierci już do Niemiec nie powrócił: zarówno ze względu na żydowskie pochodzenie jego trzeciej żony, jak i stygmatyzację samego Meiera-Graefego przez nazistów[3]. Paradoksalnie bowiem, chociaż niejednokrotnie wypowiadał się przeciwko formacjom artystycznym XX wieku, narodowych socjalistów raził jego kosmopolityzm i krytyka sztuki nacjonalistycznej. Razem więc z tymi, których malarstwo było mu obce (czyli zwłaszcza niemieckimi ekspresjonistami), stanął pod pręgierzem nazistów: podczas wystawy sztuki zdegenerowanej w 1937 fotografia Meiera-Graefego znajdowała się w lobby galerii pośród innych krytykowanych przez totalitarny rząd artystów i nielicznych historyków sztuki[6].

Publikacje

Dzieła literackie (wybór)

  • Ein Abend bei Laura (1890)
  • Nach Norden (1893)
  • Orlando und Angelica, ein Puppenspiel (1912; wydane z litografiami Ericha Klossowskiego)
  • Der Tscheinik (1918)
  • Heinrich der Beglücker, Lustspiel (1918)
  • Die reine Farbe (prapremiera sceniczna 1919, wyd. książkowe 1920)
  • Der Vater (1932)

Krytyka artystyczna i historia sztuki (wybór)

  • Der moderne Impressionismus (1903)
  • Die Entwicklungsgeschichte der modernen Kunst (t. 1-3, 1904)
  • Der Fall Böcklin und die Lehre von den Einheiten (1905)
  • Spanische Reise (1910; o sztuce El Greca)
  • Vincent: der Roman eines Gottsuchens (1921; biografia Vincenta van Gogha)

Historia literatury (wybór)

  • Dostojewsky der Dichter (1926)

Przypisy

  1. ↑ a b Julius Meier-Graefe, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2016-01-21] (ang.).
  2. ↑ a b c d e A.M. Hammacher, Recenzja książki Kenwortha Moffetta „Meier-Graefe as Art Critic”, „The Art Bulletin”, vol. 57, no. 2, 1975, s. 298.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k Meier-Grafe, Julius, Dictionary of Art Historians [dostęp 2015-01-21] [zarchiwizowane z adresu 2015-06-30].
  4. ↑ a b Andreas Beyer, Meier-Graefe, Julius, Deutsche Biografie [dostęp 2016-01-21].
  5. ↑ A. M. Hammacher, Recenzja książki Kenwortha Moffetta „Meier-Graefe as Art Critic”, [w:] „The Art Bulletin”, vol. 57, no. 2, 1975, s. 299.
  6. ↑ a b c L.D. Ettlinger, Julius Meier-Graefe: An Embattled German Critic, „The Burlington Magazine”, Vol. 117, No. 871, 1975, s. 672.
  7. ↑ L. D. Ettlinger, Julius Meier-Graefe: An Embattled German Critic, [w:] „The Burlington Magazine”, Vol. 117, No. 871, 1975, s. 673.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie