Juliusz II

Juliusz II Iulius Secundus
Giuliano della Rovere
Papież Biskup Rzymu
Portret Juliusza II pędzla Rafaela Santi
Kraj działania	Państwo Kościelne
Data i miejsce urodzenia	5 grudnia 1443 Albisola Superiore
Data i miejsce śmierci	21 lutego 1513 Rzym
Miejsce pochówku	bazylika św. Piotra
Papież
Okres sprawowania	1 listopada 1503 - 21 lutego 1513
Penitencjariusz większy
Okres sprawowania	1476 – 1 listopada 1503
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Nominacja biskupia	16 października 1471
Sakra biskupia	1479/1483
Kreacja kardynalska	16 grudnia 1471 Sykstusa IV
Kościół tytularny	San Pietro in Vincoli (22 grudnia 1471) biskup Sabiny (19 kwietnia 1479) biskup Ostia e Velletri (31 stycznia 1483)
Pontyfikat	1 listopada 1503

Juliusz II (łac. Iulius II, wł. Giulio II, właśc. Giuliano della Rovere; ur. 5 grudnia 1443 w Albisoli, zm. 21 lutego 1513 w Rzymie) – papież w okresie od 1 listopada 1503 do 21 lutego 1513^[1]. Imię papieskie wybrał na cześć Juliusza Cezara^[2].

Jeden z najpotężniejszych i najbardziej wpływowych papieży, był centralną postacią wysokiego renesansu i pozostawił po sobie znaczące dziedzictwo kulturowe i polityczne^[3]. W wyniku jego polityki podczas wojen włoskich, Państwo Kościelne pozostało niezależne i scentralizowane, a urząd papiestwa pozostawał kluczowy dyplomatycznie i politycznie przez cały XVI wiek we Włoszech i Europie.

W 1506 roku założył Muzea Watykańskie i zapoczątkował przebudowę Bazyliki św. Piotra.

Życiorys

Wczesne życie

Urodził się 5 grudnia 1443 roku w Albisoli. Pochodził z rodu della Rovere i był jednym z pięciorga dzieci Rafaella della Rovere i Teodory di Giovanni Maneroli^[4]. Siedmioosobowa rodzina żyła w biedzie, a on sam miał zostać wychowany na kupca^[5]. Jego kuzynem był kardynał Girolamo Basso della Rovere, a bratem kondotier, Giovanni della Rovere^[4].

Po okresie dzieciństwa spędzonym w miejscu urodzenia wstąpił do zakonu franciszkanów^[6], którego generałem był wtedy jego stryj Francesco della Rovere, ostatecznie jednak nie złożył ślubów zakonnych^[1]. Rozpoczął studia prawnicze w Perugii. Kiedy stryj został papieżem Sykstusem IV (1471-1484), Giuliano zaczął szybko awansować w hierarchii kościelnej^[6]. Sprawował wiele urzędów kościelnych; był m.in.: biskupem Carpentras (1471-1472), biskupem Lozanny (1472-1476), biskupem Katanii (1473-1474), Awinionu (1474-1503; od 1475 arcybiskupem), biskupem Coutances (1476-1477), biskupem Viviers (1477-1478), biskupem Mende (1478-1483), biskupem Bolonii (1483-1502), biskupem Lodeve (1488-1489), biskupem Savony (1499-1502), biskupem Vercelli (1502-1503)^[4].

W 1472 otrzymał (jako komendatariusz) opactwo Grottaferrata w diecezji tuskulańskiej. W latach 1473-1486 był opatem Gorze w Lotaryngii. W latach 1471-1479 był kardynałem prezbiterem z tytułem św. Piotra w Okowach^[1], 1479-1483 kardynałem biskupem Sabiny i 1483-1503 kardynałem biskupem Ostia e Velletri^[4]. W latach 1476–1503 sprawował funkcję legata w Awinionie. W latach 1480-1482 pełnił funkcję legata we Francji, gdzie był rozjemcą pomiędzy arcyksięciem Maksymilianem I, a królem Ludwikiem XI^[1]. Ponadto w roku 1479 sprawował funkcję Kamerlinga Świętego Kolegium Kardynalskiego^[4]. Z pomocą jego protekcji, papieżem wybrany został Innocenty VIII i w tych czasach della Rovere był jednym z bardziej wpływowych kardynałów^[1]. Był jednak zagorzałym wrogiem Aleksandra VI, po którego elekcji, uciekł do Francji i ukrywał się niemal przez cały czas pontyfikatu Borgii^[1].

Wybór na papieża

Po śmierci Aleksandra VI nie został wybrany della Rovere, lecz Pius III, który po 26 dniach pontyfikatu zmarł^[1]. Drugie konklawe z 1503 obradowało zaledwie jeden dzień, po którym wybrało kardynała Giuliano della Rovere nowym papieżem^[6]. Juliusz II zapewnił sobie elekcję dzięki symonii^[6]. Ponieważ został wybrany dzięki zwykłemu przekupstwu, jako papież w 1505 wydał bullę Cum tam divino ustanawiającą z automatu nieważność wyboru papieża dokonanego z udziałem wspomnianego wyżej nadużycia^[7]. Szczególnie surowo potępił wszelakie zabiegi noszące znamiona świętokupstwa występujące w czasie konklawe^[8].

Pontyfikat

Juliusz II dążył do poszerzenia i umocnienia granic Państwa Kościelnego, osłabionego pod rządami Borgiów^[1]. Po śmierci zagrażającego mu Cezara Borgii, papież przystąpił do prób odbicia Romanii^[1]. Dzięki sojuszowi z Niemcami i Francją udało mu się osiągnąć ten cel niemal całkowicie w 1504 (nie odzyskał jedynie Faenzy i Rimini)^[1]. Dwa lata później zajął Perugię i Bolonię, a w marcu 1509 przyłączył się do antyweneckiej koalicji, Ligi z Cambrai^[1]. W kwietniu Juliusz nałożył na Wenecję ekskomunikę, a w maju ją sobie podporządkował – nie chciał jednak nadmiernie jej osłabiać, w perspektywie ewentualnej wojny z Turkami^[1]. Wkrótce potem oddał w lenno Ferdynandowi Aragońskiemu Neapol, aby zawrzeć pokój, niezbędny do możliwej wojny z Francją^[1].

Następnym krokiem papieża było osłabienie Francuzów i w tym celu zaatakował on Ferrarę (1510), której ostatecznie nie udało mu się jednak zdobyć, choć zdołał podbić Modenę^[1]. W odpowiedzi, król Ludwik XII, w porozumieniu ze zbuntowanymi kardynałami zwołał sobór w Pizie (1 września 1511), który zebrał się w październiku i podjął decyzję o usunięciu papieża z urzędu^[1]. Juliusz, obawiając się suspensy, na 19 kwietnia 1512 zwołał sobór laterański V^[6]. Jednak jeszcze zanim to nastąpiło, zawiązał w 1511 roku Ligę Świętą wraz z Wenecją, Hiszpanią i Anglią^[1]. Wprawdzie wojska Ligi poniosły klęskę w bitwie pod Rawenną w kwietniu 1512, ale po przybyciu posiłków ze Szwajcarii Francuzi musieli na stałe wycofać się z Włoch, a papież przyłączył do Państwa Kościelnego Parmę^[1].

W sprawach kościelnych papież sprzeciwiał się symonii, pomimo że sam został wybrany w ten sposób^[6]. W 1504 roku wydał bullę, w której zakazywał symonii^[6]. Utworzył także pierwsze biskupstwa w Ameryce Południowej, a na soborze laterańskim potępił schizmatyków z Pizy^[1]. W 1506 roku, w czasie wojen o panowanie we Włoszech, Juliusz II sprowadził najemników ze Szwajcarii, z których potem uformowała się Gwardia Szwajcarska^[9].

Fundator Baszty Papieskiej w Twierdzy w Kamieńcu Podolskim (budowana w latach 1503-1513)^[10].

Życie prywatne

Życie moralne i religijne Juliusza II nie odbiegało od standardów epoki renesansu. Miał co najmniej jedną córkę z Lukrezią Normanni^[11]:

• Felice della Rovere^[9] (ur. ok. 1483, zm. 27 września 1536), od 1505 żona Gian Giordano Orsiniego (zm. 1517)^[11]

Wielu autorów (Pastor, Kelly) twierdzi, że Juliusz II był ojcem jeszcze dwóch innych nieślubnych córek, Giulii i Clarice. Nie udało się jednak znaleźć potwierdzenia tej informacji w źródłach współczesnych. Jako pierwszy informację tę podał dziewiętnastowieczny historyk i genealog Pompeo Litta, który prawdopodobnie błędnie zidentyfikował wnuczki Juliusza II jako jego córki^[12][13].

Śmierć

Wyczerpujące kampanie wojenne oddziaływały niekorzystnie na zdrowie papieża^[14]. Po Bożym Narodzeniu 1512 nie był w stanie samodzielnie wstać z łóżka^[14]. W wyniku uciążliwych gorączek i osłabień, jego stan nie ulegał już znacznym poprawom^[14]. Juliusz zmarł w otoczeniu płaczących kardynałów i najbliższych współpracowników, z powodu malarii, 21 lutego 1513^[1][14].

Ocena

Przez historyków jest oceniany najczęściej jako papież silny i wybuchowy (nosił przydomek „Il terrible”)^[1][6]. Okazał się być dobrym administratorem, który pozostawił po sobie pełny skarbiec papieski, podczas gdy zastał go niemal całkowicie opustoszałym^[1]. Większość współczesnych Juliuszowi historyków i kronikarzy uważało go za męża stanu, wyzwoliciela spod tyranii i obrońcę przed „francuskimi barbarzyńcami”^[14].

Szwajcarski teolog i historyk chrześcijaństwa Philip Schaff stwierdził, że Juliusz II odbudował wizerunek Stolicy Piotrowej, nadszarpnięty za pontyfikatu Aleksandra VI^[9]. Stało się tak głównie dzięki brakowi skandali wewnętrznych (pomimo że papież miał co najmniej jedno nieślubne dziecko)^[9]. Zdaniem Schaffa, poważnym błędem papieża był brak reformy kościelnej, a jedynie skupienie się na zjednoczeniu Państwa Kościelnego^[9].

Związany z Medyceuszami, XV-wieczny historyk i polityk, Francesco Guicciardini twierdził, że Juliusz II nie ma nic wspólnego ze stanem duchownym, z wyjątkiem noszenia sutanny^[14]. Badacz historii papiestwa Ludwig von Pastor odrzucił tę teorię, jako niesprawiedliwą^[14]. Pastor twierdził, że della Rovere, dopóki zdrowie mu na to pozwoliło, dobrze wypełniał obowiązki kapłańskie^[14]. Zdaniem historyka, papież był jednym z największych następców św. Piotra od czasów Innocentego III^[14]. Pomimo podjęcia wielu przedsięwzięć, mających na celu zjednoczenie Państwa Kościelnego przy użyciu przemocy, Pastor uznał Juliusza za „zbawcę papiestwa”^[14].

W podobnym do Pastora tonie wypowiadał się Ferdinand Gregorovius^[15]. Uważał on, że Juliusz słusznie prowadził politykę wojskową, mającą na celu zjednoczenie Włoch, jednocześnie nie idąc drogą niemoralności i skandali (jak Aleksander VI)^[15]. Jego zdaniem, papież był indywidualistą i człowiekiem o wielkiej sile i charakterze^[15].

Mecenat artystyczny

Był znanym patronem sztuk pięknych i wydawał olbrzymie sumy na fundowanie budowli pałacowych i obronnych^[9]. Wspierał m.in. Michała Anioła, Donato Bramantego, Rafaela Santiego^[6]. To za jego pontyfikatu i na jego zlecenie Michał Anioł namalował freski zdobiące sklepienie Kaplicy Sykstyńskiej^[6]. Portrety Juliusza II występują w National Gallery w Londynie (malowany przez Rafaela), w Galerii Uffizi we Florencji (warsztat Rafaela) i Pallazzo Pitti (przypisywany Tycjanowi). Za jego środki rozbudowano zamek kamieniecki^[16]. 18 kwietnia 1506 papież osobiście położył kamień węgielny pod nową Bazylikę św. Piotra^[1].

W kulturze masowej

Postać kardynała Giuliano della Rovere (za czasów pontyfikatu papieża Aleksandra VI) w serialu Rodzina Borgiów zagrał amerykański aktor Colm Feore^[17], a w filmie „Konklawe” (2006) – Matthias Koeberlin^[18].

Z kolei w „Udręce i ekstazie” (1965) na podstawie powieści Irvinga Stone’a w rolę papieża Juliusza II wcielił się Rex Harrison^[19].

Postać pojawia się też w powieści Maria Puzo „Rodzina Borgiów”.

Przypisy

Bibliografia

• Kazimierz Dopierała: Księga papieży. Poznań: Zysk i S-ka, 2019. ISBN 978-83-8116-793-2.
• Paweł Janowski, Stanisław Wilk, Laterański Sobór V, 18 sobór powszechny zwołany przez papieża Juliusza II, 1512-1517, [w:] Encyklopedia Katolicka, Lublin 2004, t. X, kol. 532-535 (pierwsze w języku polskim tak szerokie opracowanie tego Soboru).
• Maciej Dębski. Tajemnice konklawe. „Zakazana Historia Nr 10 (62)”. FreeDomMedia Sp. z o.o. ISSN 23005084. 
• Pope Julius II (ang.). Catholic Encyclopedia. [dostęp 2013-04-23].

Linki zewnętrzne

• Juliusz II w bazie catholic-hierarchy.org (ang.)
• Juliusz II – dokumenty w bibliotece Polona