Juliusz Paweł Schauder
Juliusz Paweł Schauder (ur. 21 września 1899 we Lwowie, zm. we wrześniu 1943 tamże) – polski matematyk żydowskiego pochodzenia.
Życiorys
Urodził się w rodzinie lwowskiego adwokata pochodzenia żydowskiego. Po ukończeniu lwowskiego gimnazjum (w związku z wybuchem wojny) został zmobilizowany do armii austriackiej. Brał udział w walkach na froncie włoskim, gdzie dostał się do niewoli. W 1918 wstąpił do organizowanej we Francji armii gen. Hallera. W 1919 wrócił do rodzinnego miasta wraz z armią Hallera przybyłą na odsiecz oblężonemu przez Ukraińców Lwowowi.
Zdemobilizowany rozpoczął studia matematyczne na Uniwersytecie Jana Kazimierza. Zakończył je obroną pracy doktorskiej Teoria pomiaru powierzchni Ziemi napisanej u prof. Hugona Steinhausa. W latach 1928–1934 uczył matematyki w V Państwowym Gimnazjum im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego we Lwowie[1] (był profesorem matematyki m.in. Alfreda Jahna) i agentem ubezpieczeniowym. Kontynuował także swoje badania naukowe na styku matematyki i geografii, a dzięki wstawiennictwu Steinhausa od 1927 wykładał również na UJK.
W 1930 wprowadził pojęcie bazy w przestrzeni Banacha uogólniające pojęcie bazy ortonormalnej w przestrzeni Hilberta, a zwane obecnie bazą Schaudera. W tym samym roku opublikował pracę Der Fixpunktsatz in Funktionalräumen (Studia Math. 2, 171-180, 1930), w której uogólnił twierdzenie Brouwera o punkcie stałym na przypadek przestrzeni Banacha - wynik ten znany jest pod nazwą twierdzenia Schaudera. W swej pracy badawczej Schauder rozwijał, wraz z innymi przedstawicielami Lwowskiej Szkoły Matematycznej nową podówczas dziedzinę matematyki, analizę funkcjonalną; i tak, jeszcze w 1930 roku sformułował i udowodnił kolejny wynik - twierdzenie o operatorze sprzężonym.
W 1932 otrzymał stypendium naukowe Fundacji Rockefellera, dzięki któremu mógł kontynuować swoje badania w Lipsku, a po dojściu do władzy w Niemczech Hitlera – w Paryżu. Paryski okres jego biografii okazał się najbardziej płodnym. W 1934 w czasopiśmie matematycznym Annales scientifiques de l'École normale supérieure opublikowano jego pracę napisaną wspólnie z matematykiem francuskim Jeanem Leray zatytułowaną Topologie et équations fonctionnelles dotyczącą zastosowania teorii przestrzeni Banacha do równań o pochodnych cząstkowych. Podana tam metoda badania istnienia rozwiązań równań różniczkowych oparta została o specjalne narzędzie, tzw. stopień topologiczny odwzorowania, będący uogólnieniem stopnia Brouwera na odwzorowania przestrzeni Banacha, podobnie jak twierdzenie Schaudera o punkcie stałym uogólnia twierdzenie Brouwera. Za swój wkład w rozwój matematyki, w 1938 Schauder i Leray zostali laureatami międzynarodowej Nagroda Malaxa. Fundator nagrody, bogaty rumuński przedsiębiorca, chciał uhonorować najgłośniejszy w owym czasie rezultat naukowy, którego nie obejmowałaby Nagroda Nobla. Z powodu wojny okazała się to być jedyna przyznana Nagroda Malaxa.
Podczas pierwszej okupacji sowieckiej Lwowa (1939–1941) Schauder był wykładowcą mechaniki teoretycznej i analizy wyższej na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Lwowskiego. Zginął zastrzelony przez Niemców we Lwowie najprawdopodobniej we wrześniu 1943 podczas akcji wyłapywania Żydów. Jego żona Emilia i córka Ewa były przechowane przez polskie podziemie w lwowskich kanałach. Żona nie wytrzymała jednak trudnych warunków, sama ujawniła się Niemcom i została zesłana do obozu w Lublinie, gdzie zmarła. Córka uratowała się i po wojnie wyjechała do Włoch, gdzie zamieszkała u stryja.
Upamiętnienie
Od 2012 roku Centrum Badań Nieliniowych im. Juliusza Pawła Schaudera Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu nadaje Medal im. J. P. Schaudera[2] za osiągnięcia naukowe i wkład w analizę nieliniową. Laureatami medalu są: Jean Mawhin (2012), Paul Rabinowitz(ang.) (2014) i Edward Norman Dancer (2017), Susanna Terracini (2020)[3].
Przypisy
- ↑ L. Maligranda, Meier (Maks) Eidelheit (1910–1943), Wiadom. Mat. 51 (2015), s. 31.
- ↑ Medal im. J. P. Schaudera [1]
- ↑ Medal im. Schaudera dla Susanny Terracini, portal.umk.pl [dostęp 2021-10-15].
Bibliografia
- Mariusz Urbanek: Genialni. Lwowska Szkoła Matematyczna. Warszawa: Wydawnictwo „Iskry”, 2014. ISBN 978-83-244-0381-3.
Linki zewnętrzne
John J. O'Connor; Edmund F. Robertson: Juliusz Paweł Schauder w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)- Roman Ingarden – Wspomnienia (ang.)
- Centrum Badań Nieliniowych im. Juliusza Pawła Schaudera [2]
