Juliusz Saturnin

Julisz Saturnin
Sextus Iulius Saturninus
Ilustracja
(c) Classical Numismatic Group, Inc. http://www.cngcoins.com, CC BY-SA 2.5

Rzadki aureus Saturnina z legendą IMP C IVL SATVRNINVS AVG na awersie i VICTORIAE AVG na rewersie oraz wyobrażeniem Wiktorii
Cesarz rzymski
Okres280 lub 281
Dane biograficzne
Data śmierci280 lub 281
Przyczyna śmiercizamordowany przez żołnierzy

Juliusz Saturnin (Sextus lub Gaius Iulius Saturninus[1]) (? – zm. 280/281[2] w Apamei) – rzymski uzurpator; dowódca wojsk Probusa na Wschodzie, proklamowany cesarzem w wyniku lokalnej rebelii.

Życie i działalność

Brak pewności co do jego rzeczywistego pochodzenia: mógł być pochodzenia galijskiego albo mauretańskiego[3][a]. Według Flawiusza Wopiskusa otrzymał staranne wykształcenie – „w Afryce bowiem poświęcał się retoryce, a w Rzymie uczęszczał do szkół dla nauczycieli”[4].

W czasach Aureliana znany już jako wybitny wódz, któremu cesarz powierzył pieczę nad wschodnią granicą cesarstwa wraz z tytułem dux limitis Orientalis[5]. Najpewniej jego wysoki prestiż spowodował, iż cesarz zdecydowanie odseparował go od Egiptu, wciąż mającego niezwykłe znaczenie polityczne jako ważne źródło zaopatrzenia w żywność. Był zaufanym cesarza Probusa, który prawdopodobnie w 279 powierzył mu namiestnictwo Syrii, m.in. z zadaniem odbudowania zniszczonej przez trzęsienie ziemi Antiochii[5][3] (por. Euzebiusz z Cezarei, Kronika I, 723). Przypuszczalnie po odejściu Probusa z Bliskiego Wschodu do Europy, na granicę nadreńską, został przez niespokojne elementy w Aleksandrii (cywilów i wojsko) ogłoszony cesarzem. Nie chcąc okazać nielojalności wobec Probusa, uszedł z Aleksandrii do Palestyny. Jednakże po pewnym czasie (zapewne w 280 lub 281), wobec przymusowej dłuższej obecności cesarza w Galii i jego zaabsorbowania tamtejszymi wydarzeniami (bunty Prokulusa i Bonosusa) – jako namiestnika obszaru syryjskiego żołnierze powtórnie (przypuszczalnie w szczególnej sytuacji) obwołali go cesarzem. Choć początkowo wzbraniał się przed tym, w końcu (być może dla osobistego bezpieczeństwa) uległ godząc się przyjąć tytuł augusta.

Nieznany jest rzeczywisty zasięg jego władzy – źródło mówi ogólnie o zagarnięciu władzy na Wschodzie[6]. Ostatecznie oblężony przez wojska Probusa w Apamei, został tam zamordowany przez własnych żołnierzy[3][7].

Jego tożsamość i uzurpację wiarygodnie poświadcza złoty aureus typu Victoriae Aug[ugusti][8] (charakterystycznego dla uzurpatorów III wieku)[b].

Nie należy go mylić z Saturninem – uzurpatorem z czasów Galiena, wymienianym przez Historia Augusta (Trzydziestu pretendentów 23) jako „optimus ducum Gallieni temporis”.

Uwagi

  1. ↑ Pochodzenie od Galów przypisuje mu Historia Augusta (Firmus, Saturninus, Prokulus i Bonosus 7,1), rodowód afrykański (mauretański) – Zosimos (Nowa historia I 66,1) i późniejszy Zonaras (Skrót historii XII 29).
  2. ↑ RIC 591; zachowany w 2 egzemplarzach – w londyńskim British Museum oraz w pewnej nowojorskiej kolekcji (Ralph B. Kankelfitz: Römische Münzen von Pompejus bis Romulus, Augsburg 1996, s. 394.

Przypisy

  1. ↑ Kaczanowicz 1985 ↓, s. 47.
  2. ↑ Kaczanowicz 1997 ↓, s. 75.
  3. ↑ a b c Lippold 1979 ↓.
  4. ↑ Historia Augusta ↓, Firmus, Saturninus, Prokulus, Bonosus 10.
  5. ↑ a b Kienast 1996 ↓, s. 253.
  6. ↑ Historia Augusta ↓, Probus 18,4.
  7. ↑ Kaczanowicz 1997 ↓, s. 40.
  8. ↑ P.H. Webb: Roman Imperial Coinage, t. V, cz. 2. London: Spink & Son, 2003, s. 574.

Bibliografia

  • Wiesław Kaczanowicz: Cesarz Probus 276–282 n.e. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1997. ISBN 83-226-0720-2.
  • Adolf Lippold: Saturninus (2). W: Der Kleine Pauly. T. 4. München: Deutscher Taschenbuchverlag, 1979, kol. 1570,13-27.
  • Dietrich Kienast: Römische Kaisertabelle. Grundzüge einer römischen Kaiserchronologie. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1996.
  • Zosimos: Nowa historia. Helena Cichocka (tłum.). Instytut Wydawniczy Pax, 2012. ISBN 978-83-211-1923-6.
  • Historycy cesarstwa rzymskiego. Żywoty cesarzy od Hadriana do Numeriana. Hanna Szelest (opr. i tłum.). Warszawa: Czytelnik, 1966.

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Aureus Saturninus.jpg
(c) Classical Numismatic Group, Inc. http://www.cngcoins.com, CC BY-SA 2.5
Saturninus, usurper, AD 281, Aureus, Antioch (?) mint. Obv.: IMP C IVL SATVRNINVS AVG, laureate, cuirassed bust right. Rev.: VICTORIAE AVG, Victory advancing right, holding wreath and palm. RIC V/2, 591 (same obverse, different reverse die).