Juliusz Starzyński

Juliusz Starzyński

Data i miejsce urodzenia	28 lutego 1906 Lwów
Data i miejsce śmierci	11 grudnia 1974 Warszawa
Miejsce spoczynku	cmentarz Powązkowski w Warszawie
Zawód, zajęcie	historyk sztuki, krytyk sztuki
Tytuł naukowy	profesor
Uczelnia	Uniwersytet Warszawski
Odznaczenia

Grób Juliusza Starzyńskiego na warszawskim cmentarzu Powązkowskim

Juliusz Stanisław Starzyński (ur. 28 lutego 1906 we Lwowie, zm. 11 grudnia 1974 w Warszawie) – polski historyk sztuki, krytyk sztuki, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk.

Życiorys

Podczas II wojny światowej został wzięty przez Niemców do niewoli i był osadzony w Oflagu VII A Murnau, gdzie zajmował się tworzeniem teatru obozowego jako reżyser, autor inscenizacji i przekładów sztuk^[1].

Kariera naukowa

W 1949 roku został profesorem Uniwersytetu Warszawskiego, a od 1952 był członkiem korespondentem, od 1966 członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk^[2]. Publikował prace głównie z zakresu historii sztuki XIX i XX wieku oraz teorii sztuki.

Socrealizm

Na zjeździe plastyków w Nieborowie w lutym 1949 roku wygłosił referat wprowadzający, w którym uznał socrealizm za obowiązującą metodę twórczą. Jednocześnie wstąpił również do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Preferował sztukę monumentalną, publiczną, Felicjana Szczęsnego Kowarskiego i Xawerego Dunikowskiego czy syntetyczną formę prac Tadeusza Kulisiewicza. Do Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie wprowadził Mieczysława Porębskiego, popierał Urbanowicza i Kokoszkę. Jego koncepcja „polskiej drogi do samodzielności w sztuce” nawiązywała do idei „Bloku” i odpowiadała duchowi sztuki lat 30. Starzyński patronował „białostocko-frontowej” grupie, która wraz z grupą „realistów” wyznaczała koncepcję socrealizmu.

Został komisarzem pawilonu polskiego na Biennale w Wenecji w 1954 oraz komisarzem działu polskiego na międzynarodowej wystawie w Moskwie (1958-1959). Wbrew głoszonym przez siebie poglądom o wyłączności socrealizmu, w Moskwie zaprezentował przegląd wszystkich kierunków w sztuce polskiej, co spotkało się z gwałtowną krytyką ze strony radzieckich krytyków sztuki, wskutek czego został usunięty z dyrekcji Państwowego Instytutu Sztuki, a sam Instytut został włączony do Polskiej Akademii Nauk pod nazwą Instytut Sztuki PAN.

Dyrektorem stworzonego przez siebie w 1947 roku Państwowego Instytutu Sztuki PAN był do połowy roku 1960, kiedy to został zmuszony do odejścia ze stanowiska. Ponownie obejmował to stanowisko w latach 1969–1974^[3]. W 1969 był członkiem Komisji Nagród Ministerstwa Kultury i Sztuki^[4].

Pełnione funkcje

• kierownik Instytutu Propagandy Sztuki w latach 1935–1939
• prezes Stowarzyszenia Historyków Sztuki^[5]
• członek ostatniego przed wojną zarządu Towarzystwa Opieki nad Zabytkami^[6]
• dyrektor Państwowego Instytutu Sztuki

Instytut Sztuki PAN przejął w latach siedemdziesiątych prawie sto tomów archiwum Juliusza Starzyńskiego, gromadzonego od roku 1935.

Juliusz Starzyński spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kw. 237–IV–11)^[7].

Odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1969)^[8]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1954)^[8]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1951)^[9][8]
• duński Order Danebroga IV klasy (1936)^[8]
• szwedzki Order Gwiazdy Polarnej IV klasy (1938)^[8]
• rumuński Order Gwiazdy Rumuńskiej Republiki Ludowej (1948)
• węgierski Order Zasługi Węgierskiej Republiki Ludowej (1950)^[8]

Publikacje (wybór)

• Juliusz Starzyński: Ludzie i obrazy: od Davida do Picassa, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1958.
• Juliusz Starzyński: O malarstwie Picassa, Warszawa: Państwowy Instytut Sztuki, 1956.
• Juliusz Starzyński: O naukowo-krytycznej interpretacji dzieła sztuki, Warszawa: Państwowy Instytut Sztuki, 1950.
• Juliusz Starzyński: O realizmie w polskiej krytyce artystycznej XIX wieku, Warszawa: 1951
• Juliusz Starzyński: O romantycznej syntezie sztuk: Delacroix, Chopin, Baudelaire, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1965.
• Juliusz Starzyński: Od Courbeta do Picassa, czyli o perspektywach sztuki nowoczesnej, Warszawa: Państwowy Instytut Sztuki, 1955.
• Juliusz Starzyński: Les peintres polonais a la XXIX-e Biennale, Warszawa: Państwowy Instytut Sztuki, 1958
• Juliusz Starzyński: Pięć wieków malarstwa polskiego, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1952.
• Juliusz Starzyński: Problemy współczesnego malarstwa w świetle II Ogólnopolskiej Wystawy Plastyki, Warszawa 1952
• Juliusz Starzyński: Delacroix et Chopin, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963.
• Juliusz Starzyński: Fünf Jahrhunderte polnischer Malerei. 3, erweiterte und neu gestaltete Ausgabe, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1953.
• Juliusz Starzyński: Impresjonizm i zagadnienie stylu w sztuce nowoczesnej, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Propagandy Sztuki, 1937 (Warszawa: M. Arct).
• Juliusz Starzyński: Jak patrzeć na dzieło sztuki, Warszawa: Centralny Instytut Kultury, 1948.
• Juliusz Starzyński: Jan Matejko, Państwowy Instytut Sztuki. Warszawa: „Sztuka”, 1953
• Juliusz Starzyński: Jan Matejko, Warszawa: „Arkady”, 1973.
• Juliusz Starzyński: Przemiany malarstwa europejskiego od romantyzmu do realizmu, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Sekcja Historii Sztuki, 1955.
• Juliusz Starzyński: Realizm mieszczański a realizm socjalistyczny w nawiązaniu do obecnej sytuacji malarstwa polskiego, Warszawa: Państwowy Instytut Sztuki, 1950.
• Juliusz Starzyński: Romantyzm i narodziny nowoczesności: Stendhal, Delacroix, Baudelaire, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1972.
• Juliusz Starzyński: Rozwój nauki o sztuce w Polsce Ludowej w latach 1944–1954, Warszawa: Państwowy Instytut Sztuki, 1955
• Juliusz Starzyński: Sztuka w świetle historii: studia z metodologii historii sztuki, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1951.
• Juliusz Starzyński: Śladami postępowej myśli polskiej, Warszawa: 1952
• Juliusz Starzyński: Van Gogh – człowiek i malarz, Warszawa: Państwowy Instytut Sztuki, 1954.
• Juliusz Starzyński: Wilanów: dzieje budowy pałacu za Jana III, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976
• Włoska grafika współczesna: wybór z III Biennale w Wenecji: Warszawa, październik 1959 / Związek Polskich Artystów Plastyków, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych ; [przedmowa J. Starzyński]. Warszawa: Związek Polskich Artystów Plastyków, 1959.
• Wojsko polskie w sztuce współczesnej / [tekst Juliusz Starzyński] ; współpraca Główny Zarząd Polityczny Wojska Polskiego i Muzeum Wojska Polskiego. Warszawa: Wydawnictwo „Ruch”, 1968.
• Wystawa grafiki meksykańskiej „Taller de Gráfica Popular” (Warsztat Grafiki Ludowej) / [przedmowa J. Starzyński, N. Fryd].Warszawa: Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, 1950.
• Wystawa polskiego malarstwa batalistycznego: VI-IX 1939 / Instytut Propagandy Sztuki ; [przedmowa Juliusz Starzyński]. Warszawa: IPS, 1939
• Juliusz Starzyński: Z dziejów teorii sztuki w epoce Odrodzenia, Warszawa: 1951
• Z zagadnień plastyki polskiej w latach 1918–1939: zbiór studiów pod red. Juliusza Starzyńskiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, 1963.
• Juliusz Starzyński: Zadania krytyki artystycznej i nauki o sztuce, Warszawa: Państwowy Instytut Sztuki, 1953.
• Ze studiów nad genezą plastyki nowoczesnej w Polsce: zbiór studiów / pod red. Juliusza Starzyńskiego Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo PAN, 1966.

Przypisy

Bibliografia

• Paulina Kucharska: Kłopotliwy gość. Polska ekspozycja na międzynarodowej wystawie w Moskwie (1958/1959). [dostęp 2013-01-25].
• Wojciech Włodarczyk: Socrealistyczny epizod. Warszawa 1933 – Moskwa 1958. [dostęp 2013-01-25].
• Marta Leśniakowska, Władza Spojrzenia – władza języka. Juliusza Starzyńskiego obraz sztuki i jej historii, „Modus.Prace z Historii Sztuki”, T. XII-XIII (2013) s. 27–52
• Kalendarz Historyczny