Junko zwyczajny

Junko zwyczajny
Junco hyemalis[1]
(Linnaeus, 1758)
Ilustracja
Samiec J. h. hyemalis
Ilustracja
Samica J. h. hyemalis
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

pasówki

Rodzaj

Junco

Gatunek

junko zwyczajny

Synonimy
  • Fringilla hyemalis Linnaeus, 1758[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
Status iucn3.1 LC pl.svg
Zasięg występowania

     letnie lęgowiska

     występuje całorocznie

     zimowiska

Junko zwyczajny, junko[4] (Junco hyemalis) – gatunek małego ptaka z rodziny pasówek (Passerellidae). Zamieszkuje Amerykę Północną – Kanadę, USA (w tym Alaskę) oraz skrajnie północno-zachodni Meksyk. Większość populacji wędrowna, migruje na południe od zasięgu letniego, na południu po północny Meksyk. Sporadycznie zalatuje do Europy; do Polski – wyjątkowo[5], jedyne stwierdzenie pochodzi z maja 1963 roku z Mierzei Helskiej[6]. Ptak bardzo liczny, nie jest zagrożony.

Podgatunki i zasięg występowania

Wyróżniono kilkanaście podgatunków J. hyemalis[7][4]:

  • J. hyemalis aikeni – junko białoskrzydły – zachodnio-środkowe USA.
  • J. hyemalis hyemalis – junko zwyczajny, junko – Alaska, północna, środkowa oraz wschodnia Kanada, północno-środkowe i północno-wschodnie USA.
  • J. hyemalis carolinensis – wschodnio-środkowe USA.
  • J. hyemalis cismontanus – śródlądzie zachodniej Kanady.
  • J. hyemalis oreganus – junko czarnogłowy – południowo-wschodnia Alaska i zachodnio-środkowa Kolumbia Brytyjska.
  • J. hyemalis shufeldti – wybrzeża południowo-zachodniej Kolumbii Brytyjskiej i wybrzeża północno-zachodniego USA.
  • J. hyemalis montanus – śródlądzie południowo-zachodniej Kanady oraz północno-zachodniego USA.
  • J. hyemalis thurberi – południowy Oregon i północno-zachodnia Kalifornia.
  • J. hyemalis pinosus – środkowa i południowa Kalifornia.
  • J. hyemalis pontilis – Sierra de Juárez (północna Kalifornia Dolna).
  • J. hyemalis townsendi – Sierra de San Pedro Mártir (północna Kalifornia Dolna).
  • J. hyemalis mutabilis – południowo-wschodnia Kalifornia i południowa Nevada.
  • J. hyemalis mearnsi – junko rdzawoboczny – Kanada (południowo-zachodnia do południowo-środkowej), północno-środkowe USA.
  • J. hyemalis caniceps – junko szarogłowy – zachodnio-środkowe USA.
  • J. hyemalis dorsalis – Arizona, Nowy Meksyk i zachodni Teksas.

Za podgatunek junko zwyczajnego uznawano dawniej także junko wyspowego (J. insularis)[2], klasyfikowanego obecnie jako odrębny gatunek[4][7].

Morfologia

Długość ciała 14–16 cm[8]. Rozpiętość skrzydeł 18–25 cm[8]. Masa ciała 18–30 g[8].

Młode junko są szarobrązowe. U dorosłych osobników skrzydła są koloru ciemnobrązowego, spód ciała jest biały, dziób lekko różowy z ciemnym końcem. Ogon koloru czarnego z białymi brzegami.

Ekologia

Gniazdo z jajami
Biotop

W sezonie lęgowym junko przebywa głównie w lasach, zarówno iglastych (z sosną, daglezją, świerkiem i jodłą), mieszanych, jak i liściastych (z osiką i innymi topolami, dębem, klonem czy hikorą). Zimą i podczas migracji zasiedla bardziej różnorodne siedliska, w tym otwarte zadrzewienia, pola uprawne, pobocza dróg, parki i ogrody[9].

Rozród

Wyprowadza od jednego do trzech lęgów w sezonie. Samce wykazują wtedy silny terytorializm. Gniazdo zazwyczaj na ziemi w zagłębieniu lub niszy na pochyłym terenie, skalnej ścianie lub wśród splątanych korzeni drzewa; czasami nad ziemią na poziomych gałęziach, w budynkach, na parapetach okiennych, w wiszących doniczkach czy oprawach oświetleniowych[9]. Budową gniazda zajmuje się samica, samiec pomaga jej, przynosząc część materiałów na gniazdo. Gniazdo ma kształt głębokiego kubka i wykonane jest z traw, korzonków, chwastów i mchów, wyłożone bardziej miękkimi trawami, mchem i włosiem[8].

W zniesieniu 3–6[9] (zwykle 4–5) najczęściej białych lub niebieskawobiałych jaj z jasnobrązowym lub cynamonowym plamkowaniem na szerszej stronie. Wysiadywanie trwa 11–13 dni, a zajmuje się nim wyłącznie samica. Opieką nad pisklętami zajmują się oboje rodzice. Młode są w pełni opierzone i opuszczają gniazdo po 9–13 dniach od wyklucia[8].

Pożywienie

Żywi się głównie nasionami, które stanowią około 75% jego całorocznej diety. W okresie lęgowym zjada także owady i ich larwy (w tym chrząszcze, ćmy, motyle, mrówki, osy i muchy)[9].

Status i ochrona

IUCN uznaje junko zwyczajnego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność populacji szacuje się na około 260 milionów dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny[3].

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[10].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Junco hyemalis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ a b Dark-eyed Junco (Junco hyemalis). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-04)]. (ang.).
  3. ↑ a b BirdLife International, Junco hyemalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2020-3 [dostęp 2021-02-10] (ang.).
  4. ↑ a b c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Passerellidae Cabanis & Heine, 1850-51 - pasówki - New world sparrows and allies (wersja: 2021-01-20). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-10].
  5. ↑ Lista awifauny krajowej. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce – stan z 31.12.2020. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. [dostęp 2021-06-25].
  6. ↑ wynik wyszukiwania: Junco hyemalis. [w:] Tarsiger.com [on-line]. [dostęp 2021-06-25]. (ang.).
  7. ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): New World Sparrows, Bush Tanagers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-10]. (ang.).
  8. ↑ a b c d e N. Bouglouan: Dark-eyed Junco. [w:] oiseaux-birds.com [on-line]. [dostęp 2021-06-25]. (ang.).
  9. ↑ a b c d Dark-eyed Junco Life History. [w:] All About Birds [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2021-06-25]. (ang.).
  10. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 LC pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Junco nest.JPG
Nest of a Dark-eyed Junco (Junco hyemalis)
Junco hyemalis hyemalis-001.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Factumquintus (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0

Description: Slate-colored Junco (Junco hyemalis hyemalis), Algonquin Provincial Park, Canada, 2005

  • Photograph: Mdf

first upload in en wikipedia on 15:21, 12 October 2005 by Mdf

  • Licence:
Dark-eyed Junco-rangemap.gif
Approximate range/distribution map of the Dark-eyed Junco (Junco hyemalis). In keeping with WikiProject: Birds guidelines, yellow indicates the summer-only range, blue indicates the winter-only range, and green indicates the year-round range of the species.