Junniusz Anneusz Gallio
| Iunnius Annaeus Gallio | |
| Rodzina | Anneusze |
|---|---|
| Data urodzenia | |
| Data śmierci | ok. 65 |
| Ojciec | |
| Matka | Helwia |
| Rodzeństwo | |
Junniusz Anneusz Gallio (Iunnius Annaeus Gallio) także Lucjusz Junniusz Gallio (Lucius Iunnius Gallio), właściwie Anneusz Nowatus, Annaeus Novatus (ur. pomiędzy 4 p.n.e. a 1 n.e. - zm. ok. 65) – syn Seneki Starszego, brat Seneki Młodszego. Prokonsul Achai około 51–52 roku.
Dane biograficzne
Ojciec Nowata Lucjusz Anneusz Seneka Starszy pochodził z rodziny rzymskich kolonów osiadłych w Kordowie. Posiadany majątek pozwolił mu na wstąpienie w szeregi ekwitów i spędzanie dłuższego czasu w Rzymie. Matka Helwia, należąca do rzymskiej arystokracji Kordowy, przyszła na świat około 20 p.n.e. Datę urodzin Nowata określa się na podstawie daty urodzin jego młodszego brata. Z informacji znajdujących się w pismach Seneki Młodszego, uczeni wywodzą, że urodził się on pomiędzy 4 p.n.e. a 2 n.e. W tym mniej więcej przedziale czasowym należy więc umieścić przyjście na świat Nowata[1].
Jako mali chłopcy obydwaj bracia przybyli wraz z ojcem do Rzymu, matka pozostała w Kordowie, gdzie zarządzała majątkiem. W Rzymie Nowatus i Seneka pobierali nauki: najpierw gramatyki w prywatnej szkole, a następnie wymowy u retora Lucjusza Junniusza Galliona. Nowatus został ulubionym uczniem retora, który w późniejszym czasie adoptował go. Datę adopcji Nowata można ustalić tylko z pewnym przybliżeniem w oparciu o pisma jego brata. Seneka Młodszy poświęcił bratu dwa ze swoich dialogów: O gniewie (De ira) i O życiu szczęśliwym (De Vita beata). W dialogu O gniewie autor zwraca się do brata imieniem Nowatus, w dialogu O życiu szczęśliwym nazywa go już Gallionem. Dialog O gniewie został napisany najwcześniej w 41 roku. Daty powstania O życiu szczęśliwym nie można ustalić w sposób pewny, najprawdopodobniej utwór powstał około roku 58. Datę adopcji Nowata pomogła nieco uściślić odnaleziona na początku XX wieku inskrypcja pochodząca najpóźniej z 52 roku, na której Nowatus pojawia się również pod imieniem Galliona. Adopcja musiała więc nastąpić pomiędzy 41 a 52 rokiem. Tymczasem w 39 roku zmarł ojciec Nowata, w dwa lata później (41) młodszy brat – Seneka został przez cesarza Klaudiusza zesłany na Korsykę, z której wrócił po śmierci Messaliny w 49 roku, by w następnych latach awansować na stanowisko wychowawcy następcy tronu, drugiej po cesarzu osoby w państwie[1].
Z Dziejów Apostolskich 18, 12–17 wiadomo, że za panowania cesarza Klaudiusza Gallio sprawował urząd prokonsula prowincji Achai i rezydował w Koryncie[2]. Odnaleziona w 1905 roku w Delfach inskrypcja pozwoliła na ustalenie, że Gallio sprawował ten urząd stosunkowo późno – około 51 i 52 roku[3]. Nie można ustalić dokładnie okresu, przez jaki Gallio sprawował swój urząd, ponieważ istniały przynajmniej dwa systemy powoływania konsulów: per sortem, drogą losowania, na okres jednego roku od wiosny do wiosny, i extra sortem, który mógł być wydany w każdej porze roku i zazwyczaj nie określał czasu pełnienia urzędu. Z korespondencji Seneki (Ep. CIV, 1) wiadomo jednak, że Gallio, nie znosząc klimatu Achai, krótko piastował urząd prokonsula. Wychodząc z tych przesłanek uczeni najczęściej sytuują konsulat Galliona na okres pomiędzy 51 a 52 rokiem[4]. Od Kasjusza Diona wiadomo, że w 59 roku Gallio pełnił funkcję herolda podczas występu Nerona w teatrze, w którym udział wzięli również Seneka Młodszy i Burrus[5]. Po śmierci Seneki Młodszego w 65 roku, oskarżonego o udział w spisku Pizona, również Gallio został publicznie nazwany wrogiem i ojcobójcą[6], i podobnie jak jego brat został ostatecznie zgładzony z rozkazu Nerona[7].
Gallio w Dziejach Apostolskich
Relację na temat jedynego znanego wydarzenia z życia Galliona przynoszą Dzieje Apostolskie w związku z oskarżeniem przez Żydów Pawła Apostoła przed sądem w Koryncie. Jako rzymski prokonsul Gallio rozstrzygał codziennie rano sprawy o cięższe przestępstwa, przede wszystkim o morderstwo lub cudzołóstwo, zasiadając w swym sądzie (dosłownie: ławie sędziowskiej), na podwyższeniu znajdującym się po prawej stronie korynckiego forum[7]. Żydzi, którzy przyprowadzili Pawła przed oblicze prokonsula oskarżyli go o to że: namawia ludzi, aby czcili Boga niezgodnie z Prawem[2]. Sądy rzymskie rozpatrywały przypadki naruszenia prawa rzymskiego, pozostawiając Żydom prawo rozstrzygania wewnętrznych kwestii wynikających z ich prawodawstwa. Gallio nie zamierzał ingerować w te sprawy. Zanim więc Paweł zdążył otworzyć usta, odpowiedział Żydom: Gdyby tu chodziło o jakieś przestępstwo albo zły czyn, zająłbym się wami, Żydzi, jak należy, ale gdy spór toczy się o słowa i nazwy, i o wasze Prawo, rozpatrzcie to sami! Ja nie chcę być sędzią w tych sprawach. I wypędził ich, być może przy użyciu siły. Rozstrzygając w ten sposób spór uznał religię Pawła za odmianę judaizmu, a nie za nową, nielegalną religię (religio illicita)[7].
Ocena Galliona nie jest wśród komentatorów jednoznaczna. R. J. Dillon uważa, że biorąc w obronę Pawła, Gallio stał się wzorem przedstawiciela władzy, który zdaniem autora Dziejów nie powinien interesować się prawem religijnym, lecz przestępstwami przeciwko państwu[8]. Inni, nie wykluczając nawet możliwej życzliwości Galliona dla Pawła, sugerują, że mógł skorzystać z niejasności oskarżenia, kierując się asekuranctwem lub wygodnictwem[9]. Wskazują również na pewną wyniosłość i wzgardę rzymskiego prokonsula dla spraw ludów podbitych[7].
Osoba Galliona daje wgląd w stosunek rzymskich urzędników do chrześcijaństwa w początkowym okresie jego istnienia. Pozwala też na określenie daty pobytu świętego Pawła w Koryncie.
Przypisy
- ↑ a b Pierre Grimal: Seneka. s. 35–36, 40–42, 188, 388–389.
- ↑ a b Dz 18,12-17
- ↑ Zachowany fragment inskrypcji brzmi następująco: Tyberiusz Klaudiusz Cezar August […] w 12 roku swego trybunatu, ogłoszony imperatorem po raz 26, pozdrawia miasto Delfy […] Mój przyjaciel Lucjusz Juniusz Gallio mnie poinformował. Ponieważ wspomniana w inskrypcji aklamacja na cześć cesarza miała miejsce pomiędzy styczniem/lutym 52 a lipcem/sierpniem 52, w tym czasie Gallio niewątpliwie sprawował swój urząd. Za Michał Bednarz: 1 – 2 List do Tesaloniczan. s. 36.
- ↑ K. Romaniuk, A. Jankowski, Lech Stachowiak: Komentarz Praktyczny do Nowego Testamentu. T. 1. s. 679.. Autorzy Komentarza Praktycznego do NT w zależności od przyjętego sposobu powołania Galliona sytuują jego konsulat albo pomiędzy 50 a 52 rokiem (t. 1, s. 679), albo ściślej pomiędzy czerwcem 51 a czerwcem 52 roku (t. 2, s. 324). M. Bednarz opowiada się za kwietniem/majem 51 i 52 roku (1-2 List do Tesaloniczan, s. 36). C. Keener uważa, że konsulat był dwuletni i rozpoczął się w lipcu 51 roku, został jednak przerwany ze względu na zły stan zdrowia Galliona (Komentarz historyczno-kulturowy do NT, s. 280)
- ↑ Cassius Dion, LXII, 20. Za Pierre Grimal: Seneka. s. 102.
- ↑ Iunium Gallionem, Senecae fratris morte pavidum et pro sua incolumitate supplicem, increpuit Salienus Clemens, hostem et parricidam vocans (Junniusza Galliona, przestraszonego śmiercią brata Seneki i błagającego o ratunek dla siebie, złajał Salienus Klemens, nazywając go wrogiem i ojcobójcą). Tacyt, Annales, XV, 7
- ↑ a b c d Craig Keneer: Komentarz historyczno-kulturowy do Nowego Testamentu. s. 280.
- ↑ Richard J. Dillon: 1 List do Tesaloniczan. W: Katolicki Komentarz Biblijny. s. 1232.
- ↑ K. Romaniuk, A. Jankowski, Lech Stachowiak: Komentarz Praktyczny do Nowego Testamentu. T. 2. s. 679.
Bibliografia
- Michał Bednarz: 1 – 2 List do Tesaloniczan. Wstęp. Przekład z oryginału. Komentarz. Częstochowa: Edycja św. Pawła, 2007, s. 21-55. ISBN 978-83-7424-252-3.
- Joachim Gnilka, Paweł z Tarsu. Apostoł i świadek, Wiesław Szymona (tłum.), Kraków: „M”, 2001, ISBN 83-7221-283-X, OCLC 68666473.
- Pierre Grimal: Seneka. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1994. ISBN 83-06-02375-7.
- Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Biblia Tysiąclecia. Poznań: Pallottinum, 2003. ISBN 83-7014-419-5.
- K. Romaniuk, A. Jankowski, Lech Stachowiak: Komentarz Praktyczny do Nowego Testamentu. T. 2. Poznań-Kraków: Pallotinum, 1999. ISBN 83-7014-353-9.
- Craig Keneer: Komentarz historyczno-kulturowy do Nowego Testamentu. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, 2000, s. 450. ISBN 83-7146-153-4.
- Richard J. Dillon: Dzieje Apostolskie. W: Katolicki Komentarz Biblijny. Raymond E. Brown, Joseph A. Fitzmyer, Roland E.Murphy (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, 2001, s. 1419-1421. ISBN 83-7146-080-5.