Junta w Chile

Junta w Chile (1973–1990) – okres w historii Chile, w którym w wyniku wojskowego zamachu stanu w 1973 wojsko obaliło demokratycznego prezydenta kraju Salvadora Allende i rozpoczęło prześladowanie ruchów opozycyjnych wobec nowego reżimu. Władzę w kraju przy pomocy amerykańskich służb specjalnych CIA objął Augusto Pinochet. Liczbę ofiar zamachu stanu po obu stronach szacuje się na 2000.

Historia

Zamach stanu

Pucz przeciwko lewicowemu rządowi rozpoczął się w nocy z 10 na 11 września 1973 roku. Zbombardowany został wówczas pałac prezydencki, do ataku użyto myśliwców Hawker Hunter. Nad ranem do pałacu wkroczyły siły lądowe. W trakcie walk wewnątrz budynku zginął prezydent. Według oficjalnej wersji wydanej przez wojsko popełnił samobójstwo strzałem z karabinu AK, choć zdaniem części opozycji został on zamordowany przez żołnierzy lub zginął w trakcie bombardowania pałacu. Oficjalnie amerykańskie służby specjalne CIA nie przyznały się nigdy do udziału w zamachu stanu. Według słów Henry’ego Kissingera Stany Zjednoczone „stworzyły warunki, aby pucz się odbył i zakończył sukcesem”^[1]. Według raportu CIA opublikowanego w 2000 roku, organizacja „nie wspomagała w żaden bezpośredni sposób dojścia Pinocheta do prezydentury Chile”^[2].

Plebiscyt i nowa konstytucja

Nowa konstytucja Chile

Pierwszy plebiscyt odbył się 4 stycznia 1978. Nie istniała wówczas legalna opozycja a w kraju panował terror i propaganda. W niedemokratycznym głosowaniu 78% obywateli poparło rządy Pinocheta. Nowa konstytucja została zatwierdzona w plebiscycie krajowym w dniu 11 września 1980. Konstytucja została przyjęta przez 66% głosujących w ramach głosowania powszechnego, które zostało później opisano jako „bardzo nieregularne i niedemokratyczne”^[3]. Konstytucja weszła w życie w dniu 11 marca 1981 roku. Nowa konstytucja zwiększyła pozycję prezydenta, wydłużając między innymi czas prezydentury do 8 lat.

Prześladowania opozycji

Stadion narodowy w Santiago zamieniono w obóz koncentracyjny dla 40 tysięcy ludzi^[4]. Powstał specjalny oddział wojskowy Karawan Śmierci przeznaczony do mordowania osób które zostały przez reżim uznane za niebezpieczne. Pozostałymi miejscami kaźni były między innymi Colonia Dignidad i Villa Grimaldi^[5].

Epilog

Upadek junty

W myśl nowej konstytucji 1988 odbył się kolejny plebiscyt w którym obywatele mieli zdecydować o wydłużeniu kadencji prezydenckiej Pinocheta. Korzystając z nieznacznej liberalizacji życia politycznego opozycja, na czele z Ricardo Lagosą rozpoczęła w myśl nowego prawa nadawać spoty wyborcze. Najczęściej powtarzanym w spotach zdaniem było pytanie do Pinocheta „"Gdzie są ci wszyscy, którzy zniknęli?”. W wyniku głosowania 55% obywateli zagłosowało przeciw wydłużeniu rządów dyktatora. W 1989, odbyły się wolne wybory prezydenckie z wieloma kandydatami z których Pinochet się wycofał. Prezydentem wybrany został Patricio Aylwin, który powołał specjalną komisję badającą zbrodnie rządzącej dotychczas junty. Zgodnie z przejściowymi poprawkami do konstytucji, Pinochet pozostał głównodowodzącym Armii do 1998 roku, sytuacja jednak zmieniła się gdy w tym samym roku został aresztowany podczas swojego pobytu w Wielkiej Brytanii.

Ofiary reżimu

Zbrodnie reżimu bada Narodowa Komisja Prawdy i Pojednania. Według raportu tej komisji, w okresie rządów Pinocheta śmierć poniosło 2095 osób, zaś 1102 osoby zostały uznane za „zaginione bez wieści”. W 2004 Narodowa Komisja ds. Więźniów Politycznych i Stosowania Tortur przesłuchała 35 tys. osób, które były więzione bez sądu i torturowane. Efektem tych przesłuchań był raport ogłoszony przez biskupa Sergio Valecha, w którym uznano że 23 856 mężczyzn oraz 3399 kobiet było istotnie poddawanych różnego rodzaju nielegalnym represjom – począwszy od prostego uwięzienia po liczne akty skrajnej przemocy, takie jak gwałty, zmuszanie do uczestniczenia w egzekucjach członków rodziny, systematyczne bicie pałkami elektrycznymi. Komisja Rettiga badająca zbrodnie dyktatury, w grupie prześladowanych, wyodrębniła grupę 164 nieletnich, w tym 88 dzieci poniżej 13 lat. Były bite, gwałcone, torturowane prądem^[6].

Przypisy

Bibliografia

• Hugh O’Shaughnessy Pinochet: The Politics of Torture
• Pamela Constable, Arturo Valenzuela A nation of enemies: Chile under Pinochet
• Roger Burbach The Pinochet affair: state terrorism and global justice