Jurków (powiat brzeski)

Artykuł

49°51′5″N 20°41′14″E

- błąd

39 m

WD

49°51'N, 20°41'E

- błąd

2330 m

Odległość

337 m

Jurków
wieś
Ilustracja
Jurków widoczny ze wzniesienia w Piaskach Drużków
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

brzeski

Gmina

Czchów

Liczba ludności (2012)

1300

Strefa numeracyjna

14

Kod pocztowy

32-860[1]

Tablice rejestracyjne

KBR

SIMC

0817020

Położenie na mapie gminy Czchów
Mapa konturowa gminy Czchów, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Jurków”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Jurków”
Położenie na mapie powiatu brzeskiego
Mapa konturowa powiatu brzeskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Jurków”
Ziemia49°51′05″N 20°41′14″E/49,851389 20,687222
Zabytkowy kościół pw. Przemienienia Pańskiego
Kościół parafialny w Jurkowie
Droga krajowa nr 75 we wsi
Poeksploatacyjne kąpielisko Chorwacja
Szkoła

Jurkówwieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie brzeskim, w gminie Czchów.

Wieś Jurków leży w dolinie Dunajca we wschodniej części strefy fliszowej Pogórza Wiśnickiego[2]. Jest to typowy pejzaż Karpackiego Pogórza. Wieś administracyjnie leży w centrum gminy Czchów, w województwie małopolskim. Przeciętna szerokość wsi dochodzi do 4 km, długość do 5 km. Powierzchnia geodezyjna miejscowości wynosi 501,47 ha. Obecnie liczy 1300 mieszkańców.

W Jurkowie znajduje się rondo, główny węzeł komunikacyjny gminy: krzyżują się tu drogi KrakówKrynica i Jurków – Tarnów. Znajduje się tu również kąpielisko "Chorwacja"[3][4].

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa tarnowskiego.

Części wsi

Integralne części wsi Jurków[5][6]
SIMCNazwaRodzaj
0817037Dąbrówkaczęść wsi
0817043Krzyżówkiczęść wsi
0817050Łacnowaczęść wsi
0817072Szotówkaczęść wsi
0817089Zagrodyczęść wsi

Historia

Po raz pierwszy wymieniona w dokumentach pochodzących z 1215 roku. Wtedy to biskup krakowski Wincenty Kadłubek przyznał Katedrze Krakowskiej dziesięcinę snopową między innymi z Jurkowa. Pierwszymi udokumentowanymi właścicielami wsi byli Wielogłowscy herbu Stary Koń.

W roku 1401 wieś jest własnością Anny, wdowy po Żegocie, właścicielu Jurkowa i Wielogłów. Od 1436 roku w źródłach historycznych jako właściciel pojawia się jej syn Mikołaj i jego żona Anna z Jeżowa. W ich posiadaniu były również wsie: Kaliszany i Tymowa. W latach 1448–1467 dziedzicem Jurkowa był syn Mikołaja – Najko. We wsi było 9 łanów kmiecych, zagrody, dwór szlachecki z rolami folwarcznymi, karczma i młyn o jednym kole na Dunajcu.

Brat Najki, Żegota Wielogłowski występuje w dokumentach z lat 1467 do 1496 jako właściciel Jurkowa, Wielogłów, Sieprawia, Zawady - parafia Siepraw, Kawęcina i Pogwizdowa. W latach 1489–1518 dziedzicem Jurkowa zostaje Stanisław syn Nanajki, bratanek Żegoty. Brat Stanisława, Andrzej jest kolejnym właścicielem do roku 1526. Synowie Stanisława: Sebastian Nanajko, Henryk i Kasper zawierają umowę w roku 1527 w sprawie dóbr Tworkowej, Jurkowa i Tymowej. Jeśli któryś z zawierających umowę umrze bez potomka męskiego, wówczas spadkobiercą jego dóbr będą inni członkowie umowy mający potomstwo męskie.

W roku 1530 Kasper Wielogłowski, dziedzic Jurkowa jest także właścicielem Tworkowej, Tymowej, Dogalina, Zwoli, Morawin Wielkich i Małych oraz Sokolej Góry. Kasper zmarł w 1564 roku. W kościele parafialnym w Czchowie znajdują się dwa nagrobki renesansowe Kaspra i jego żony ze stojącymi postaciami zmarłych. Wykonawstwo tych rzeźb przypisywane jest Hieronimowi Canavesiemu z Florencji. Miejsce pochówku dowodzi, że Wielogłowscy mieszkali w Jurkowie.

Na cmentarzu dolnym w Czchowie znajdują się pomniki nagrobne ostatnich właścicieli Jurkowa. Tablica na jednym z nich jest jeszcze czytelna i głosi:

Tytus Saryusz

Dobrzyński

Właściciel Jurkowa

1815–1881

córki

Maria 1855–1871

Florentyna 1860–1883

Drugi nagrobek ostatniego właściciela obszaru dworskiego, którym był hrabia Marasse. Napisy są już nieczytelne. Prawdopodobnie jest to nagrobek zmarłego 7 lutego 1917 Adama hr Marasse. Był on synem Ludwika i Ameli Skarżyńskiej. Po śmierci starszego brata Mieczysława w 1880 roku został właścicielem Jurkowa. Rodzina Marassych była pochodzenia francuskiego[7], a ich dwór znajdował się pod wzgórzem Dąbrowa nad obecną stacją benzynową. Dwór rodzinny Marasse spłonął po I wojnie światowej.

W Jurkowie szkołę zorganizowano w 1901 roku. Pierwszym nauczycielem był Józel Zgłobisz z Tarnowa. Samodzielna parafia Jurków istnieje od 21 grudnia 1979 roku. W Jurkowie natrafiono na ślady osadnictwa prasłowiańskiego, które potwierdzają pogląd, że tereny doliny Dunajca należały do obszarów najwcześniej zasiedlanych na ziemi polskiej. Podobne ślady osadnictwa napotkano między innymi w Czchowie.

Zabytki

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[8].

  • kaplica pw. Świętego Krzyża, obecnie kościół filialny pw. Przemienienia Pańskiego.

Zobacz też

Przypisy

  1. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 409 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  2. Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
  3. Kąpielisko Chorwacja Jurków
  4. Kąpielisko Chorwacja w Jurkowie
  5. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  7. Adam hr Marasse Czas nr 72 z 13 lutego 1917.
  8. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022.

Bibliografia

  • Pomniki Pamięci Narodowej z dni walk i męczeństwa na terenie województwa tarnowskiego; Oprac.: R. Hycnar, A. Pietrzykowa, F. Turzański, St. Wróbel, K. Głomb; wydawcy: ZBoWiD Zarząd wojewódzki w Tarnowie, Tarnów 1984.

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Kąpielisko Chorwacja, Jurków II.JPG
Autor: Mateusz Giełczyński, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kąpielisko Chorwacja, Jurków
Jurków seen from Piaski Drużków.jpg
Autor: Mateusz Giełczyński, Licencja: CC BY-SA 3.0
Jurków seen from Cięzkowice-Rożnów Landscape Park (Piaski Drużków)
Jurków NR 75 III.JPG
Autor: Mateusz Giełczyński, Licencja: CC BY-SA 3.0
Droga krajowa nr 75 w Jurkowie
Jurków, kościół parafialny (HB2).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
wieś Jurków (powiat brzeski)
Jurków szkoła PC12 (2).jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zespół szkół w Jrkowie