Jurków (powiat brzeski)

Jurków

wieś
Jurków widoczny ze wzniesienia w Piaskach Drużków
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	brzeski
Gmina	Czchów
Liczba ludności (2012)	1300
Strefa numeracyjna	14
Kod pocztowy	32-860[1]
Tablice rejestracyjne	KBR
SIMC	0817020
Położenie na mapie gminy Czchów Jurków
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Jurków
Położenie na mapie województwa małopolskiego Jurków
Położenie na mapie powiatu brzeskiego Jurków
49°51′05″N 20°41′14″E/49,851389 20,687222

Zabytkowy kościół pw. Przemienienia Pańskiego

Kościół parafialny w Jurkowie

Droga krajowa nr 75 we wsi

Poeksploatacyjne kąpielisko Chorwacja

Szkoła

Jurków – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie brzeskim, w gminie Czchów.

Wieś Jurków leży w dolinie Dunajca we wschodniej części strefy fliszowej Pogórza Wiśnickiego^[2]. Jest to typowy pejzaż Karpackiego Pogórza. Wieś administracyjnie leży w centrum gminy Czchów, w województwie małopolskim. Przeciętna szerokość wsi dochodzi do 4 km, długość do 5 km. Powierzchnia geodezyjna miejscowości wynosi 501,47 ha. Obecnie liczy 1300 mieszkańców.

W Jurkowie znajduje się rondo, główny węzeł komunikacyjny gminy: krzyżują się tu drogi Kraków – Krynica i Jurków – Tarnów. Znajduje się tu również kąpielisko "Chorwacja"^[3][4].

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa tarnowskiego.

Części wsi

Historia

Po raz pierwszy wymieniona w dokumentach pochodzących z 1215 roku. Wtedy to biskup krakowski Wincenty Kadłubek przyznał Katedrze Krakowskiej dziesięcinę snopową między innymi z Jurkowa. Pierwszymi udokumentowanymi właścicielami wsi byli Wielogłowscy herbu Stary Koń.

W roku 1401 wieś jest własnością Anny, wdowy po Żegocie, właścicielu Jurkowa i Wielogłów. Od 1436 roku w źródłach historycznych jako właściciel pojawia się jej syn Mikołaj i jego żona Anna z Jeżowa. W ich posiadaniu były również wsie: Kaliszany i Tymowa. W latach 1448–1467 dziedzicem Jurkowa był syn Mikołaja – Najko. We wsi było 9 łanów kmiecych, zagrody, dwór szlachecki z rolami folwarcznymi, karczma i młyn o jednym kole na Dunajcu.

Brat Najki, Żegota Wielogłowski występuje w dokumentach z lat 1467 do 1496 jako właściciel Jurkowa, Wielogłów, Sieprawia, Zawady - parafia Siepraw, Kawęcina i Pogwizdowa. W latach 1489–1518 dziedzicem Jurkowa zostaje Stanisław syn Nanajki, bratanek Żegoty. Brat Stanisława, Andrzej jest kolejnym właścicielem do roku 1526. Synowie Stanisława: Sebastian Nanajko, Henryk i Kasper zawierają umowę w roku 1527 w sprawie dóbr Tworkowej, Jurkowa i Tymowej. Jeśli któryś z zawierających umowę umrze bez potomka męskiego, wówczas spadkobiercą jego dóbr będą inni członkowie umowy mający potomstwo męskie.

W roku 1530 Kasper Wielogłowski, dziedzic Jurkowa jest także właścicielem Tworkowej, Tymowej, Dogalina, Zwoli, Morawin Wielkich i Małych oraz Sokolej Góry. Kasper zmarł w 1564 roku. W kościele parafialnym w Czchowie znajdują się dwa nagrobki renesansowe Kaspra i jego żony ze stojącymi postaciami zmarłych. Wykonawstwo tych rzeźb przypisywane jest Hieronimowi Canavesiemu z Florencji. Miejsce pochówku dowodzi, że Wielogłowscy mieszkali w Jurkowie.

Na cmentarzu dolnym w Czchowie znajdują się pomniki nagrobne ostatnich właścicieli Jurkowa. Tablica na jednym z nich jest jeszcze czytelna i głosi:

Tytus Saryusz

Dobrzyński

Właściciel Jurkowa

1815–1881

córki

Maria 1855–1871

Florentyna 1860–1883

Drugi nagrobek ostatniego właściciela obszaru dworskiego, którym był hrabia Marasse. Napisy są już nieczytelne. Prawdopodobnie jest to nagrobek zmarłego 7 lutego 1917 Adama hr Marasse. Był on synem Ludwika i Ameli Skarżyńskiej. Po śmierci starszego brata Mieczysława w 1880 roku został właścicielem Jurkowa. Rodzina Marassych była pochodzenia francuskiego^[7], a ich dwór znajdował się pod wzgórzem Dąbrowa nad obecną stacją benzynową. Dwór rodzinny Marasse spłonął po I wojnie światowej.

W Jurkowie szkołę zorganizowano w 1901 roku. Pierwszym nauczycielem był Józel Zgłobisz z Tarnowa. Samodzielna parafia Jurków istnieje od 21 grudnia 1979 roku. W Jurkowie natrafiono na ślady osadnictwa prasłowiańskiego, które potwierdzają pogląd, że tereny doliny Dunajca należały do obszarów najwcześniej zasiedlanych na ziemi polskiej. Podobne ślady osadnictwa napotkano między innymi w Czchowie.

Zabytki

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[8].

• kaplica pw. Świętego Krzyża, obecnie kościół filialny pw. Przemienienia Pańskiego.

Zobacz też

• Parafia Przemienienia Pańskiego i Bożego Miłosierdzia w Jurkowie

Przypisy

Bibliografia

• Pomniki Pamięci Narodowej z dni walk i męczeństwa na terenie województwa tarnowskiego; Oprac.: R. Hycnar, A. Pietrzykowa, F. Turzański, St. Wróbel, K. Głomb; wydawcy: ZBoWiD Zarząd wojewódzki w Tarnowie, Tarnów 1984.