Kálmán Tisza

Kálmán Tisza

Kálmán Tisza w 1894 r., portret pędzla Leopolda Horowitza
Pełne imię i nazwisko	Kálmán Tisza von Borosjenő
Data i miejsce urodzenia	16 grudnia 1830 Geszt
Data i miejsce śmierci	13 marca 1902 Budapeszt
Premier Węgier
Okres	od 20 października 1875 do 13 marca 1890
Przynależność polityczna	Partia Liberalna
Poprzednik	Béla Wenckheim
Następca	Gyula Szapáry

Kálmán (Koloman) Tisza von Borosjenő (ur. 16 grudnia 1830 w Geszt, zm. 13 marca 1902 w Budapeszcie) – węgierski polityk, założyciel i pierwszy przywódca Partii Liberalnej, premier Węgier w latach 1875–1890.

Życiorys

Kálmán Tisza pochodził z węgierskiej rodziny urzędniczej. Podczas powstania węgierskiego w 1848 wstąpił do gwardii narodowej, otrzymał też funkcję referendarza w jednym z powstańczych ministerstw. Po upadku powstania studiował w Berlinie i odwiedził inne kraje europejskie. W 1861 został wybrany do sejmu węgierskiego, gdzie przewodził opozycyjnej części deputowanych. Nawoływał do modernizacji kraju i uczestniczył w tworzeniu węgierskich instytucji finansowych i gospodarczych. Był członkiem komitetu przygotowującego ugodę austriacko-węgierską, choć opowiadał się za unią o charakterze personalnym, bez wspólnych ministerstw i armii.

W sejmie węgierskim zjednoczył pod swoim przewodnictwem deputowanych lewicy i liberalnych. W wyborach 1875 utworzona w ten sposób Partia Liberalna zdobyła większość miejsc. Tisza początkowo został ministrem spraw wewnętrznych w rządzie kierowanym przez Bélę Wenckheima. Ponieważ Gyula Andrássy przekonał cesarza Franciszka Józefa I o lojalności Tiszy wobec Wiednia, już w październiku tego samego roku powołany został nowy rząd, w którym Tisza pełnił funkcję premiera. Tisza piastował ten urząd aż do 1890 (był najdłużej urzędującym premierem w historii Węgier), ponadto do 1887 był także ministrem spraw wewnętrznych, a w 1878 i w latach 1887–1889 ministrem finansów.

Od początku rządów głównym jego celem było umocnienie pozycji Węgier w ramach monarchii austro-węgierskiej. Wypowiedział zawarte z Austrią układy celny i handlowy i twardo negocjował nowe warunki. Wspierał liberalne reformy na Węgrzech oraz uprzemysłowienie kraju. Wprowadzał reformy systemu samorządowego, umacniające rolę władzy centralnej. Pod jego rządami opracowano nowe kodeksy handlowy i karny. Wspierał politykę madziaryzacyjną wobec mniejszości narodowych, m.in. za pomocą szkolnictwa, chcąc stworzyć nowoczesne państwo narodowe. W 1890 musiał ustąpić ze stanowiska po porażce w sporze dotyczącym utrzymania obywatelstwa węgierskiego Lajosa Kossutha. Pozostał posłem na sejm węgierski do 1901.

W 1880 otrzymał order św. Stefana. Był też członkiem Węgierskiej Akademii Nauk (od 1888 – honorowym).

W 1860 poślubił hrabinę Ilonę Degenfeld-Schonburg. Jego syn István Tisza także był politykiem i premierem Węgier w latach 1903–1905 i 1913–1917.

Bibliografia

• Tisza von Borosjenő Kálmán (Koloman). W: Österreichisches Biographisches Lexikon 1815-1950. T. Bd. 14. Cz. Lfg. 65. 2014, s. 356–357. ISBN 978-3-7001-3213-4. [dostęp 2017-05-28].