Küczlük

Küczlük (dosłownie: "Silny"^[1], znany w historiografii także jako Küczlik^[2] oraz Güczülük^[3]; ur. ? zm. 1218) – wódz Najmanów, syn Tajanga-chana. Zginął zabity przez Mongołów.

Życiorys

Küczlük przyszedł na świat jako syn Tajanga, chana Najmanów. Jego plemię, w dużej części składające się z wyznawców nestorianizmu, było jednym z najpotężniejszych na Wielkim Stepie przed nadejściem Imperium Mongolskiego. W obliczu rosnącej siły Czyngis-chana Najmanowie, podburzani przez Dżamukę, rywala Temudżyna, sformowali koalicję w skład której wchodzili Tatarzy, Merkici i część Mongołów. Tajang szukał porozumienia z Ongutami, którzy jednak kategorycznie odmówili wzięcia udziału w przymierzu i ostrzegli Temudżyna. Wobec rosnącej siły Mongołów, chan Najmanów zaproponował koalicjantom wycofanie się w Góry Ałtaju i prowadzenie wojny podjazdowej. Przeciwny temu pomysłowi był Küczlük i Dżamuka, którzy dążyli do walnej, rozstrzygającej bitwy. Doszło do niej w 1204 roku u podnóży Changaju i skończyła się ona zwycięstwem Czyngis-chana. Tajang-chan zginął wraz z dużą częścią swych wojsk, wielu członków rodziny chana dostało się do niewoli a Küczlük z ocalałymi Najmanami zbiegł i przyłączył się do Merkitów^[3], którym udało się ujść za Ałtaj. Zbiegowie zostali dobrze przyjęci przez Kipczaków, którzy zaoferowali im schronienie i pomoc.

Mongołowie wznowili działania wojenne przeciwko Merkitom i Küczlükowi w 1208 roku, kiedy to armia pod dowództwem Subedeja doścignęła uciekinierów i zmusiła ich do przyjęcie bitwy w Dolinie Irtyszu. Walka zakończyła się zwycięstwem Mongołów i śmiercią merkickiego chana Tokto’a. Küczlük jednak po raz kolejny zdołał zbiec, chroniąc się tym razem na terenie Siedmiorzecza, gdzie zaoferował swe usługi Yelü Zhilugu^[4]. Sytuacja rządzonego przez niego Chanatu Kara Kitajów ulegała pogorszeniu i gurchan poszukiwał dodatkowych żołnierzy. Szczególnie niepokojąco przedstawiały się stosunki z Chorezmem, dotychczasowym trybutariuszem. Szach Muhammad dążył do zrzucenia więzów zależności i odmówił płacenia trybutu.

Küczlük szybko odnalazł się w nowej sytuacji, zdobywając przychylność i zaufanie gurchana, który dał mu nawet swą córkę za żonę. Zezwolił także aby zięć werbował wojska, które miały być potem używane w kampaniach prowadzonych przez Kara Kitajów. Gdy szach Chorezmu Muhammad odmówił płacenia trybutu i zajął Bucharę i Samarkandę, Yelü Zhilugu postanowił wykorzystać siły Küczlüka jako wsparcie dla swojej armii. Jednak Küczlük postanowił wykorzystać problemy teścia i przejąć władzę. Zajął skarbiec w Uzgendzie i planował uwięzienie gurchana. Władcy Kara Kitajów udało się jednak zebrać wojska i pokonać siły Küczlüka^[5]. Był to jednak wątpliwy sukces, gdyż zwycięscy dowódcy pokonawszy buntownika sami podnieśli bunt. Odmówili wydania gurchanowi odzyskanego skarbca i podzielili jego zawartość między siebie.

Najmański książę nie porzucił jednak swych planów i w 1211 wznowił swoje działania, tym razem kończąc je sukcesem. Gurchan został schwytany i dostał się pod kuratelę Küczlüka^[5]. Nominalnie nadal pozostawał władcą, ale wszelkie decyzje zależały tak naprawdę od jego zięcia. Ten zaś zaczynał cieszyć się coraz większym poparciem ze strony karakitajskich wielmożów, odrzucających go wcześniej jako obcego i wyznawce nestorianizmu. Prawdopodobnie widzeli w nim jedyną szansę na ocalenie państwa, zagrożonego przez Mongołów i inwazję Chorezmijczyków^[5]. W 1213, po śmierci teścia Küczlük został oficjalnie uznany gurchanem. Według Bar Hebaeusa porzucił wówczas nestorianizm i przyjmuje "wiarę w dziwnych bogów" (prawdopodobnie buddyzm, wyznawany przez większość Kara Kitajów)^[6].

Dzięki problemom Mongołów w Chinach Küczlük mógł skoncentrować działania na jednym froncie. Udaje mu się przywrócić panowanie Kara Kitajów nad większością utraconych terytoriów. Wraz ze swoimi nestoriańskimi i buddyjskimi poddanymi zaczyna również prześladować^[7] ludność muzułmańską, która w początkowej fazie konfliktu z islamskim Chorezmem stanęła po stronie swoich współwyznawców, witając ich jako wyzwolicieli. Był to poważny błąd, prześladowani zaczęli bowiem szukać protektora, coraz życzliwiej odnosząc się do Czyngis-chana, który jak dotychczas nie prowadził jeszcze kampanii przeciwko muzułmanom.

W 1218 roku Küczlükowi udaje się pochwycić władcę Ałmałyku, który zanim stał się wasalem Mongołów i pojął wnuczkę Temudżyna za żonę, był poddanym gurchanów^[8]. Stanowiło to znakomity pretekst dla Mongołów którzy szykowali się w tym czasie do wojny z Chorezmem. Między posiadłościami Temudżyna a tym muzułmańskim państwem leżał Chanat Kara Kitajów - jego zajęcie znacznie ułatwiło by najazd. Dochodzi więc do interwencji armii mongolskiej pod dowództwem Dżebe. Zmusza on Küczlüka do wycofania się. Na wieść o wkroczeniu Mongołów dochodzi do buntu muzułmanów, co sprawia iż skuteczna obrona przeciwko najeźdźcom staje się niemal niemożliwa. Küczlük ucieka na południe, gdzie wpada w ręce grupy myśliwych którzy chwytają go i dostarczają Mongołom. Zostaje zabity.

Przypisy