Kępa Potocka (Warszawa)

Kępa Potocka
osiedle Warszawy
Ilustracja
Widok na wszystkie cztery budynki osiedla od strony wschodniej
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miasto

Warszawa

Powierzchnia

0,029 km²

Położenie na mapie Warszawy
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kępa Potocka”
Ziemia52°16′19″N 20°59′36″E/52,271944 20,993333
Portal Polska

Kępa Potocka – osiedle mieszkaniowe w dzielnicy Żoliborz w Warszawie.

Zostało wzniesione w okresie 1964–1969. W jego skład wchodzą cztery bloki mieszkalne zaprojektowane przez Bogusława Chylińskiego i Hannę Graf-Chylińską: trzy wysokie punktowce i podłużny budynek przy ul. Promyka 5, Mister Warszawy 1969, wpisany w 2019 do gminnej ewidencji zabytków.

Położenie i charakterystyka

Osiedle Kępa Potocka położone jest na stołecznym Żoliborzu[1], na północy obszaru Miejskiego Systemu Informacji Stary Żoliborz[2][3]. Jest usytuowane między ulicami: Kajetana Koźmiana, Zygmunta Krasińskiego, Wybrzeże Gdyńskie (fragmentem Wisłostrady), Gwiaździstą i Kazimierza Promyka[4][3], w pobliżu parku Kępa Potocka[5] urządzonego w miejscu byłej wyspy na Wiśle o tej samej nazwie[6]. Określenie Kępa Potocka wywodzi się od dawnej miejscowości Potok[7].

Osiedle obejmuje cztery budynki wielorodzinne pod adresami: ul. Promyka 1, 3 i 5 oraz Koźmiana 2[3]: trzy osiemnastokondygnacyjne punktowce[8] i jeden podłużny budynek jedenastokondygnacyjny[6]. Zabudowę uzupełniają garaże[9], a także niewielki pawilon usługowy przy ul. Koźmiana 12[10][1]. Osiedle wzniesiono w latach 1964–1969[6][11]. Jego głównymi projektantami byli Bogusław Chyliński i Hanna Graf-Chylińska[11]. Zespół autorski uzupełniali Zbigniew Pawłowski (konstrukcja), Zbigniew Tokarski (konstrukcja), Piotr Chomczyk (konstrukcja ślizgu), Władysław Sieradzki (technologia)[8], Barbara Tucholska (architektura zieleni)[11], Z. Nowicki (instalacje sanitarne), H. Gładkowski (instalacje sanitarne) i J. Nowakowski (instalacje elektryczne) z Biura Projektów Typowych i Studiów Budownictwa Miejskiego[5]. Łącznie powstało 720 mieszkań[6], które zaplanowano na ok. 2000[5]–2200 mieszkańców[6]. Za inwestycję odpowiadała Dyrekcja Rozbudowy Miasta „Północ”[9]. Zasób mieszkaniowy znalazł się w zarządzie Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej[4]. Według stanu na 2022 rok bloki przy ul. Promyka 1, 3 i 5 znajdują się w zasobach Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej „Żoliborz Centralny” w ramach Kolonii Kępa Potocka[12]. Mieszkańcy bloku przy ul. Koźmiana 2 utworzyli w 1998 roku wspólnotę mieszkaniową[13]. Powierzchnia osiedla wynosi ok. 2,9 hektara[6].

Wstępny projekt architektoniczny tego rejonu miasta powstał przed 1962 rokiem przy okazji planowania powojennej zabudowy Powiśla[14]. Oprócz głównych projektantów osiedla nad pierwotną koncepcją pracowali także Ewa Chodaczek i Mieczysław Chodaczek[8]. Finalnie nie powstały planowane wtedy: wolnostojąca kawiarnia oraz przedszkole z rozległym placem zabaw[9]. Osiedle powstało w miejscu, w którym istniał wcześniej usypany z powojennych gruzów kopiec[4]. Jego pozostałością są tarasy ziemne, które wkomponowano w układ urbanistyczny[4]. Przed wojną w miejscu osiedla znajdował się fort[11] – Bateria Nadbrzeżna im. Franciszka Rymkiewicza, jeden z fortów Cytadeli Warszawskiej, powstały w latach 1844–1850[15].

W 1970 roku Kępa Potocka zajęła 6. miejsce wśród 34 osiedli w konkursie na „przodujące osiedla spółdzielcze”[16].

Według „Encyklopedii Warszawy” (1994) osiedle „stanowi ważny akcent w panoramie północnej części miasta oglądanej z prawego brzegu Wisły”[6], „Atlas architektury Warszawy” (1977) wskazuje, że jest jednym z „najbardziej malowniczo usytuowanych i skomponowanych osiedli w Warszawie”[11], a w tygodniku „Stolica” określono je jako jedno z najładniej położonych, „tworzące harmonijną sylwetę w części miasta bogatą w zieleń i wolną przestrzeń” (1972)[16].

Budynki mieszkalne

Budynek przy ul. Promyka 5

Blok mieszkalny przy ul. Promyka 5 nazywany jest potocznie „deską”[17][9]. Powstał w technologii monolitycznej z zastosowaniem wielkowymiarowych i przestawnych szalowań[5]. Generalnym wykonawcą było Przedsiębiorstwo Budownictwa Uprzemysłowionego „Północ”, a za roboty wykończeniowe odpowiadało Przedsiębiorstwo Robót Wykończeniowych „Muranów”[17]. Oprócz architektów odpowiedzialnych za całe osiedle w zespole zajmującym się konstrukcją znalazł się Jerzy Zoller[17][11]. Wznoszenie budynku rozpoczęło się w 1967 roku[9], a do użytku został oddany 30 czerwca 1969 roku[17].

Budynek ma jedenaście kondygnacji[5] (niektóre źródła podają dziesięć kondygnacji[6]) i wyróżnia się podłużną, 110-metrową fasadą[9]. Powstał mniej więcej na osi północ-południe; znajdujące się po obu jego stronach długie balkony układają się w pasy[9][17]. Nad ostatnią kondygnacją znajduje się ażurowy, betonowy dach, który jest elementem sprawiającym, że cała bryła budynku nawiązuje do brutalizmu[9]. W bloku znajduje się 196 mieszkań rozmieszczonych w układzie klatkowym w typach M-1, M-2. M-4 i M-5[17]. W części parterowej zaplanowano wysokie i przeszklone lokale usługowe (w tym klub osiedlowy), pomieszczenia administracyjne, a także garaże[17][9]. Kubatura budynku wynosi 39 718 m³[17]. Na tyłach, od strony zachodniej, pod adresami ul. Promyka 4, 6, 8, 10 i 10A, powstały budynki garaży z szarej cegły w układzie uskokowym[9][3].

Blok uzyskał tytuł Mistera Warszawy 1969 w kategorii budownictwa mieszkaniowego w konkursie organizowanym przez dziennik „Życie Warszawy”[17]. Wśród powodów przyznania nagrody wskazano funkcjonalne mieszkania, walory urbanistyczne oraz położenie w malowniczym miejscu w otoczeniu wyższych budynków sąsiednich[17]. W finałowej dziesiątce bezpośrednimi konkurentami w ramach kategorii były budynki przy ul. Markowskiej 6 i Zabłociańskiej 8[17]. W 1969 roku tytuł Mistera Warszawy przyznany został wyjątkowo trzem obiektom z okazji 25-lecia konkursu − blok przy ul. Promyka 5 uzyskał go ex aequo z Dworcem Wschodnim i przedszkolem przy ul. Jasielskiej 3[17].

W 2019 roku powstała książka poświęcona budynkowi i jego mieszkańcom pt. „Czuły Modernizm. Społeczna historia Mistera Warszawy. 50 lat razem” pod redakcją historyków sztuki Emilii Kiecko i Wiktorii Szczupackiej[18][19].

18 października 2019 roku budynek został wpisany do gminnej ewidencji zabytków m.st. Warszawy (ID: ZOL35259)[20] jako wartościowy przykład powojennego modernizmu[21].

Trzy punktowce

Na osiedlu znajdują się trzy powtarzalne budynki mieszkalne wielorodzinne o osiemnastu kondygnacjach[17]. Ich adresy to ul. Promyka 1 i 3 oraz Koźmiana 2[3]. Punktowce powstały w technologii monolitycznej z użyciem metody ślizgowej[6]. Proces projektowania, a następnie budowa były eksperymentem w zakresie możliwości wznoszenia wyższych niż dotychczas obiektów z użyciem tej metody, a także możliwości wykorzystania prefabrykowanych elementów elewacji[8]. W pierwszych latach eksploatacji bloków występowały problemy związane z przeciekaniem ścian oraz dachu[4]. Spowodowało to m.in. konieczność wymiany dachów[4]. Powtarzalny projekt przetestowany na Kępie Potockiej został następnie zaadaptowany i wykorzystany przy projektowaniu budynku dla pracowników kopalni Staszic w Katowicach (Górnik I)[8][22].

Budynki mają po ok. 175 mieszkań w typie M-2, M-3 i M-4 z przewagą M-3[8]. Łączna powierzchnia mieszkań w każdym bloku to ok. 4600 m², a kubatura każdego budynku to ok. 27 400 m³[8]. Są one wyposażone w trzy dźwigi osobowe[8]. Jeden z budynków posadowiono bezpośrednio na gruncie, dwa zakotwiczono za pomocą pali[8]. Na poziomie parteru, oprócz mieszkań, znajdują się także garaże, komórki lokatorskie i pomieszczenia techniczne[8]. Na kondygnacjach szczytowych także zaprojektowano funkcje techniczne: suszarnie i zbiorniki wody[8]. Elewacje mają charakter maksymalnie uproszczony − z dwóch stron są okna a z dwóch ściany pełne, zaprojektowano jednak również urozmaicający detal w postaci nieregularnie rozmieszczonych loggi[8].

Na południowej elewacji budynku przy ul. Promyka 3 w latach 80. XX w. powstało graffiti w postaci dwóch symboli Solidarności Walczącej[23]. Zostały one potem częściowo zamalowane i przykryte zaprawą cementową, a później osłonięte płytą z tworzywa sztucznego w celu zachowania[23]. W styczniu 2019 Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wydał decyzję o wpisie obu pozostałości malowideł do rejestru zabytków ruchomych ze względu na ich unikalny charakter i dużą wartość historyczną[23].

Galeria

  • Zdjęcie makiety osiedla Kępa Potocka opublikowane na łamach miesięcznika „Architektura” w 1965 roku, widok od strony ul. Koźmiana

    Zdjęcie makiety osiedla Kępa Potocka opublikowane na łamach miesięcznika „Architektura” w 1965 roku, widok od strony ul. Koźmiana

  • Budynek przy ul. Promyka 5 od południa, Mister Warszawy 1969

    Budynek przy ul. Promyka 5 od południa, Mister Warszawy 1969

  • Punktowiec przy ul. Promyka 1. Widoczne nieregularnie rozmieszczone loggie

    Punktowiec przy ul. Promyka 1. Widoczne nieregularnie rozmieszczone loggie

  • Symbole Solidarności Walczącej na elewacji budynku przy ul. Promyka 3 ujęte w rejestrze zabytków ruchomych

    Symbole Solidarności Walczącej na elewacji budynku przy ul. Promyka 3 ujęte w rejestrze zabytków ruchomych

Przypisy

  1. ↑ a b Rada miasta stołecznego Warszawy, Uchwała nr XXV/697/2020 Rady miasta stołecznego Warszawy z dnia 16 stycznia 2020 r. w sprawie zasad i warunków sytuowania obiektów małej architektury, tablic reklamowych i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego”, 30 stycznia 2020, s. 61.
  2. ↑ Dzielnica Żoliborz - Zarząd Dróg Miejskich w Warszawie [dostęp 2022-03-24].
  3. ↑ a b c d e geoportal.gov.pl. [dostęp 2022-03-24].
  4. ↑ a b c d e f Lech Chmielewski: Przewodnik warszawski. Gawęda o nowej Warszawie. Warszawa: Agencja Omnipress i Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnicze „Rzeczpospolita”, 1987, s. 121–122. ISBN 83-85028-56-0.
  5. ↑ a b c d e Krystyna Krzyżakowa, „Kępa Potocka”, „Stolica” (47 (1041)), Warszawa, 19 listopada 1967, s. 2, ISSN 0039-1689.
  6. ↑ a b c d e f g h i Barbara Petrozolin-Skowrońska (red.), Encyklopedia Warszawy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 331, ISBN 83-01-08836-2.
  7. ↑ Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 165. ISBN 978-83-62189-08-3.
  8. ↑ a b c d e f g h i j k l Bogusław Chyliński, Zbigniew Pawłowski, Realizacja wysokich budynków mieszkalnych w technologii ślizgu na przykładzie osiedla „Kępa Potocka” w Warszawie oraz budynku „Górnik 1” w Katowicach, „Architektura” (208 (3/65)), Warszawa: Stowarzyszenie Architektów Polskich, 1965, s. 101–108, ISSN 0003-8814.
  9. ↑ a b c d e f g h i j Magdalena Piwowar, Michał Krasucki, Monika Powalisz, Żol. Ilustrowany atlas architektury Żoliborza, wyd. trzecie poprawione, Warszawa: Fundacja Centrum Architektury, 2021, s. 54, ISBN 978-83-961764-2-4.
  10. ↑ Pawilon Koźmiana 12 obok Promyka 5, Powojenny modernizm [dostęp 2022-11-15].
  11. ↑ a b c d e f Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1977, s. 72. OCLC 831027217.
  12. ↑ Nasza Spółdzielnia, Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa "Żoliborz Centralny" [dostęp 2022-11-15].
  13. ↑ Główny Urząd Statystyczny, Baza Internetowa Regon, Regon 013245540 [dostęp 2022-11-18].
  14. ↑ Jan Gajda, Sylwester Werbliński, Powiśle nie może czekać dłużej; Co i kiedy na Powiślu; Konieczność rozszerzenia śródmieścia, „Stolica” (17 (803) dodatek), Warszawa, 28 kwietnia 1963, s. 1–2, ISSN 0039-1689.
  15. ↑ Lech Królikowski, Twierdza Warszawa, Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2002, s. 276–277, ISBN 83-11-09356-3.
  16. ↑ a b Krystyna Krzyżakowa, Kępa Potocka, „Stolica” (27 (1282)), Warszawa, 2 lipca 1972, s. 11, ISSN 0039-1689.
  17. ↑ a b c d e f g h i j k l m Krystyna Krzyżakowa, Mister Warszawy po raz jedenasty, „Stolica” (5 (1156)), Warszawa, 1 lutego 1970, s. 2, ISSN 0039-1689.
  18. ↑ Czuły Modernizm [dostęp 2022-11-14].
  19. ↑ Czuły modernizm. Społeczna historia Mistera Warszawy. 50 lat razem [dostęp 2022-11-14].
  20. ↑ Gminna ewidencja zabytków m.st. Warszawy [dostęp 2022-11-15].
  21. ↑ Kolejne żoliborskie "perełki" pod ochroną, Żoliborz Dzielnica m.st. Warszawy, 4 listopada 2019 [dostęp 2022-11-15].
  22. ↑ Aneta Borowik: Nowe Katowice. Forma i ideologia polskiej architektury powojennej na przykładzie Katowic 1945–1980. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2019, s. 378–380. ISBN 978-83-66018-10-5.
  23. ↑ a b c Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków w Warszawie, Cenna pamiątka stanu wojennego wpisana do rejestru zabytków [dostęp 2022-11-14].
Osiedla warszawskiej dzielnicy Żoliborz
Obszary MSI
Części miasta wg PRNG
Inne

Godło

Media użyte na tej stronie

Warszawa outline with districts v4.svg
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
Kepa Potocka Warsaw architectural model.jpg
Zdjęcie makiety osiedla Kępa Potocka w Warszawie. Zdjęcie opublikowane na łamach miesięcznika Architektura w 1965 roku.
Osiedle Kepa Potocka Warsaw 2022 aerial.jpg
Autor: Emptywords, Licencja: CC BY-SA 4.0
Osiedle Kępa Potocka na warszawskim Żoliborzu. Widok na wszystkie 4 budynki osiedla od strony wschodniej.
Promyka 3 Warsaw Solidarnosc Walczaca grafitti.jpg
Autor: Emptywords, Licencja: CC BY-SA 4.0
Graffiti w postaci dwóch symboli Solidarności Walczącej na południowej elewacji budynku przy ul. Promyka 3 w Warszawie powstałe w latach 80. XX w., wpisane do rejestru zabytków ruchomych województwa mazowieckiego ze względu na ich unikalny charakter i dużą wartość historyczną.
Blok mieszkalny przy ul. Promyka 5 w Warszawie 2021.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Blok mieszkalny przy ul. Promyka 5 w Warszawie, Mister Warszawy z 1969
MST3 DSC0849.JPG
Autor: Wistula, Licencja: CC BY 3.0
Budynek przy ul. Promyka 1 w Warszawie, od strony Wisłostrady