Kłośnicowate

Kłośnicowate
	Scathophagidae
	Linnaeus, 1758
	; Cuchna nawozowa wysysająca ciało muchy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	muchówki
Podrząd	muchówki krótkoczułkie
Infrarząd	łękoryse
(bez rangi)	Schizophora
(bez rangi)	Calyptrata
Nadrodzina	Muscoidea
Rodzina	kłośnicowate
Synonimy
	Protomuscaria Enderlin, 1936;
	Protomuscaria Enderlin, 1936;

Hydromyza livens

Phrosia albilabris

Samica Cordilura albipes

Kłośnicowate^[2], cuchnowate^[3] (Scathophagidae) – rodzina owadów z rzędu muchówek i podrzędu krótkoczułkich. Obejmuje około 350 opisanych gatunków, prawie wyłącznie holarktycznych. Obie płcie są dychoptyczne. Charakteryzuje je również redukcja łuski tułowiowej. Dorosłe są zwykle drapieżne, rzadziej żywią się nektarem, kałem lub padliną. Larwy to głównie fitofagi, zwykle minujące, rzadko drapieżniki lub saprofagi.

Opis

Do cech autapomorficznych należą: dychoptyczność u obu płci, redukcja łuski tułowiowej oraz nagie powierzchnie: meronu i brzuszna tarczki^[4]. Głowę mają zwykle w profilu mniej lub więcej zaokrągloną, wyposażoną w 1 lub 2 pary dużych wibrys, pozbawioną krzyżujących się szczecinek na czole. Aparat gębowy gatunków drapieżnych odznacza się silnym ryjkiem z labellą zaopatrzoną w zęby służące dziurawieniu ofiary. Ich długie skrzydła są na żyłkach poprzecznych często przyciemnione. Odwłok ma zawsze powyżej czterech segmentów przedgenitalnych. W ogólnym wyglądzie muchówki te przypominają śmietkowate, a niektóre gatunki mogą być nawet pomylone z przedstawicielami Acalyptratae^[5].

Ciało larw jest prawie walcowate i zwykle zwężone ku przodowi, rzadziej z przodu tępe^[6]^[4]. Oprócz głowy i trzech segmentów tułowia składa się z ośmiu segmentów odwłoka^[6]. Szkielet głowowo-gardzielowy mają dobrze rozwinięty^[4]. U wodnych gatunków na spodniej stronie drobnej głowy poprzeczne rzędy drobnych kolców, z kolei kolce na spodniej części odwłoka występują na wałeczkach. Na ostatnim segmencie od strony brzusznej znajduje się pole analne z wałeczkiem z przodu i wyrostkami z tyłu, a od strony grzbietowej pole przetchlinkowe z czwórką lub piątką płatowatych, krótkich wyrostków^[6].

Biologia i ekologia

Dorosłe spotyka się w wilgotnych lasach, łąkach, bagnach, torfowiskach i wśród roślinności przybrzeżnej. Większość to drapieżniki polujące na małe owady. Nieliczne dorosłe są koprofagami, nektarożercami lub saprofagami. Większość larw natomiast to fitofagi, zwykle minujące. Żerują głównie na jednoliściennych, znacznie rzadziej na dwuliściennych. Mniej liczne są larwy drapieżne lub saprofagiczne. Zasiedlają one glebę, odchody lub wody stojące i płynące^[4], wiodąc tryb życia bentosowy wśród roślin^[6].

Rozprzestrzenienie

Rodzina w zasadzie holarktyczna. Pięć gatunków podawanych z półkuli południowej mogło zostać tam zawleczonych^[5]. W Palearktyce stwierdzono, według stanu na 2010 rok, 220 gatunków z 38 rodzajów^[7]. Bogatą faunę kłośnicowatych mają góry Eurazji, a w niektórych ich rejonach liczne są taksony endemiczne^[4]. 150 gatunków występuje w Kanadzie, z czego 25 wyłącznie w części arktycznej^[5]. W Polsce do 2001 stwierdzono 77 gatunków^[8] (zobacz: kłośnicowate Polski). 54 gatunki zasiedlają Wyspy Brytyjskie^[5].

Systematyka

Do rodziny tej należy około 350 gatunków^[9]. Jej monofiletyzm jest dobrze umocowany i poparty autapomorfiami. Enderlein w 1936 potraktował ją jako jedyną z monotypowej grupy Protomuscaria, pośredniej między Calyptrata a Acalyptrata. Współcześnie klasyfikuje się ją w nadrodzinie Muscoidea wraz z muchowatymi, zgniłówkowatymi i śmietkowatymi. Jej pozycja w ich obrębie nie jest jednak pewna^[4]: publikacja McAlpina i Wooda z 1989 wskazuje na jej pozycję bazalną w obrębie Muscoidea^[10], podczas gdy analiza Bernasconiego i innych z 2000 na jej pozycję siostrzaną względem śmietkowatych^[11]. Ta ostatnia kwestionuje również monofiletyzm Muscoidea^[11]^[4].

Należą tu następujące rodzaje^[12]:

Acanthocnema Becker, 1894
Acerocnema Becker, 1894
Acolaste Stephens, 1829
Allomyella Malloch, 1923
Amaurosoma Becker, 1894
Americina Malloch, 1923
Bostrichopyga Becker, 1894
Ceratinostoma Meade, 1885
Chaetosa Coquillett, 1898
Cleigastra Macquart, 1835
Cochliarium Becker, 1894
Coniosternum Becker, 1894
Conisternum Strobl, 1894
Cordilura Fallén, 1810
Cosmetopus Becker, 1894
Delina Robineau-Desvoidy, 1830
Ernoneura Becker, 1894
Gabreta Šifner, 2015
Gimnomera Rondani, 1866
Gonarcticus Becker, 1894
Gonatherus Rondani, 1856
Hexamitocera Becker, 1894
Hydromyza Fallen, 1813
Jezekia Šifner, 2009
Julienomyia Šifner, 2015
Leptopa Zetterstedt, 1838
Megaphthalma Becker, 1894
Megaphthalmoides Ringdahl, 1936
Microprosopa Becker, 1894
Micropselapha Becker, 1894
Mirekiana Šifner, 2012
Norellia Robineau-Desvoidy, 1830
Norellisoma Wahlgren, 1917
Okeniella Hendel, 1907
Orthacheta Becker, 1894
Paracosmetopus Hackman, 1956
Parallelomma Becker, 1894
Paramicroprosopa Ringdahl, 1936
Phrosia Robineau-Desvoidy, 1830
Pleurochaetella Vockeroth, 1965
Pogonota Zetterstedt, 1860
Scathophaga Meigen, 1803
Scoliaphleps Becker, 1894
Spathephilus Becker, 1894
Spaziphora Rondani, 1856
Staegeria Rondani, 1856
Trichopalpus Rondani, 1856

Przypisy

↑ Scathophagidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ Heiko Bellmann: Atlas owadów. Poradnik obserwatora. Wydawnictwo RM, 2012. ISBN 978-83-7773-014-0.
↑ Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000, s. 306.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g František Šifner. A catalogue of the Scathophagidae (Diptera) of the Palaearctic region, with notes on their taxonomy and faunistics. „Acta Entomologica Musei Nationalis Pragae”. 48 (1), s. 111–196, 2008.
↑ ^a ^b ^c ^d Stuart G. Ball: Key to the British Scathophagidae (Diptera) Version 3.1, March 2007. [dostęp 2016-06-21].
↑ ^a ^b ^c ^d Jan Igor Rybak: Przegląd słodkowodnych zwierząt bezkręgowych. T. VI: Diptera – muchówki (larwy). Warszawa: Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, 1997, s. 72–73, seria: Biblioteka Monitoringu Środowiska. ISBN 83-87166-91-X.
↑ František Šifner. Additions and corrections to the Catalogue of the Scathophagidae (Diptera) of the Palaearctic Region. „Acta Entomologica Musei Nationalis Pragae”. 49 (1), s. 293–295, 2009.
↑ J. Razowski (red.), T. Zatwarnicki (kompilacja i aktualizacja): Wykaz Muchówek Polski Check-list of Polish Diptera Wersja: IV 2001. 2001. [dostęp 2016-06-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-17)].
↑ A.L. Ozerov, M.G. Krivosheina. Types of Scathophagidae (Diptera) at the Zoological Institute of Russian Academy of Sciences, St Petersburg. „Zoosystematica Rossica”. 22 (1), s. 141–149, 2013.
↑ J.F. McAlpin, W. D. Wood: Manual of Nearctic Diptera. Ottawa: Agriculture Canada, Research Branch, 1989, s. 1518.
↑ ^a ^b V.M. Bernasconi, J. Pawłowski, C. Valsangiacomo, J.C. Piffaretti, P.I. Ward. Phylogeny of the scathophagidae (Diptera, calyptratae) based on mitochondrial DNA sequences. „Mol Phylogenet Evol.”. 16 (2), s. 308–315, 2000.
↑ Scathophagidae. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2016-06-21].

[itis-1] Scathophagidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[Bellmann-2] Heiko Bellmann: Atlas owadów. Poradnik obserwatora. Wydawnictwo RM, 2012. ISBN 978-83-7773-014-0.

[Zahradnik-3] Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000, s. 306.

[Sifner8-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g František Šifner. A catalogue of the Scathophagidae (Diptera) of the Palaearctic region, with notes on their taxonomy and faunistics. „Acta Entomologica Musei Nationalis Pragae”. 48 (1), s. 111–196, 2008.

[Ball-5] Stuart G. Ball: Key to the British Scathophagidae (Diptera) Version 3.1, March 2007. [dostęp 2016-06-21].

[rybak-6] Jan Igor Rybak: Przegląd słodkowodnych zwierząt bezkręgowych. T. VI: Diptera – muchówki (larwy). Warszawa: Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, 1997, s. 72–73, seria: Biblioteka Monitoringu Środowiska. ISBN 83-87166-91-X.

[Sifner9-7] František Šifner. Additions and corrections to the Catalogue of the Scathophagidae (Diptera) of the Palaearctic Region. „Acta Entomologica Musei Nationalis Pragae”. 49 (1), s. 293–295, 2009.

[wykaz-8] J. Razowski (red.), T. Zatwarnicki (kompilacja i aktualizacja): Wykaz Muchówek Polski Check-list of Polish Diptera Wersja: IV 2001. 2001. [dostęp 2016-06-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-17)].

[Ozerov-9] A.L. Ozerov, M.G. Krivosheina. Types of Scathophagidae (Diptera) at the Zoological Institute of Russian Academy of Sciences, St Petersburg. „Zoosystematica Rossica”. 22 (1), s. 141–149, 2013.

[McAlpin-10] J.F. McAlpin, W. D. Wood: Manual of Nearctic Diptera. Ottawa: Agriculture Canada, Research Branch, 1989, s. 1518.

[Bernasconi1-11] V.M. Bernasconi, J. Pawłowski, C. Valsangiacomo, J.C. Piffaretti, P.I. Ward. Phylogeny of the scathophagidae (Diptera, calyptratae) based on mitochondrial DNA sequences. „Mol Phylogenet Evol.”. 16 (2), s. 308–315, 2000.

[biolib-12] Scathophagidae. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2016-06-21].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne