Kłodzkie Towarzystwo Górskie

Pełnik europejski zwany różą kłodzką będący symbolem GGV

Kłodzkie Towarzystwo Górskie (GGV, niem. Glatzer Gebirgsverein, początkowo Gebirgsverein der Grafschaft Glatz, współcześnie Glatzer Gebirgs-Verein e. V.) – niemieckie stowarzyszenie założone w 1881 r. w Kłodzku w celu rozwoju turystycznego ziemi kłodzkiej – ówczesnego Grafschaft Glatz, hrabstwa kłodzkiego.

Stowarzyszenie założyli miłośnicy regionu, turyści i znane osobistości Kłodzka i miało zająć się między innymi promocją ziemi kłodzkiej, rozwojem infrastruktury turystycznej i troską o turystów, którzy coraz liczniej przyjeżdżali w te okolice. GGV położyło podwaliny pod profesjonalną obsługę turystyczną w regionie. Przyczyniło się do uruchomienia wielu schronisk, wież widokowych, szlaków turystyczych, punktów widokowych, miejsc odpoczynku itp. Obiekty te istnieją w dużej części do dzisiaj. Wydawało również liczne publikacje książkowe, periodyki i mapy.

Historia

Powstanie i początki działalności

Budynek w Kłodzku, w którym odbyło się zebranie założycielskie GGV

Jesienią 1880 r. na zaproszenie burmistrza Dusznik-Zdroju Paula Denglera odbyło się spotkanie wpływowych osób z różnych miejscowości hrabstwa kłodzkiego. Zadecydowano wówczas o natychmiastowym powołaniu towarzystwa i powołano komitet pod przewodnictwem kapitana rezerwy Schencka, który miał zająć się jego organizacją^[1].

Rezultatem pracy komitetu był statut związku, który głosił, że celem towarzystwa jest upowszechnianie zainteresowania górami hrabstwa kłodzkiego wśród szerokich kręgów społeczeństwa, ułatwianie i uprzyjemnianie zwiedzania, jak również powiększania naukowej wiedzy o górach. Ustalono składkę członkowską w wysokości 3 marek rocznie, ustalono strukturę towarzystwa i wytyczono kierunki działalności. Komitet wydał publiczne wezwanie do przystąpienia w szeregi nowej organizacji. Na ten apel odpowiedziało 482 obywateli, którzy założyli 15 sekcji: Polanica-Zdrój (Altheide-Bad), Kudowa-Zdrój (Bad Kudowa), Bożków (Eckersdorf), Kłodzko (Glatz), Bystrzyca Kłodzka (Habelschwerdt), Długopole-Zdrój (Bad Langenau), Lądek-Zdrój (Bad Landeck), Międzylesie (Mittelwalde), Nowa Ruda, Piszkowice (Pischkowitz), Złoty Stok (Reichenstein), Duszniki-Zdrój (Bad Reinerz), Krosnowice (Rengersdorf), Szczytna (Rückers), Bardo (Wartha) i Radków (Wünschelburg). Zwołano nadzwyczajne walne zebranie celem formalnego ukonstytuowania się towarzystwa.

Walne zebranie odbyło się 2 marca 1881 r. w wielkiej sali historycznej Tawerny przy kłodzkim rynku (obecnie pl. Bolesława Chrobrego 4). Budynek rozebrano w 1904 r., a w 1906 r. w tym miejscu zbudowano dzisiaj stojący budynek banku^[1].

Do zarządu zostali wybrani:

• sędzia Robert Grützner z Kłodzka, przewodniczący,
• kupiec Paul Schliemann, zastępca przewodniczącego,
• nauczyciel gimnazjum dr Konrad Deventer, sekretarz,
• lekarz przytułku dr Paul Eicke, zastępca sekretarza,
• dyrektor banku, radny miejski Heinrich Krebs z Kłodzka, skarbnik,
• aptekarz dr Reche, zastępca skarbnika.

Napis pamiątkowy z 1906 r. wyryty przez oddział Wünschelburg (Radków) na szlaku w Górach Stołowych

Pierwsze działania zarządu centralnego skupiły się na współudziale w wytyczaniu tras turystycznych do urzędowej książki tras wydawanej przez Ministra Robót Publicznych. Na prośbę Zarządu Królewskich Linii Kolejowych z Nysy dołożono do tej publikacji spis wszystkich okolic i miejsc, które można osiągnąć ze stacji kolejowych począwszy od Kamieńca Ząbkowickiego po Międzylesie. Z inicjatywy GGV już na początku działalności uzyskano od zarządów kolei pruskich i austriackich wprowadzenie biletów objazdowych obejmujących Hrabstwo Kłodzkie oraz przedłużenie ważności biletów powrotnych. Na zlecenie sekcji działającej w Bystrzycy Kłodzkiej w wydawnictwie J. Frankego ukazał się Mały przewodnik po Hrabstwie Kłodzkim, którego popularność skłoniła wydawców do wznowienia nakładu jeszcze tego samego roku.

Nie powiodło się z braku funduszy wydanie własnego naukowego czasopisma. Zrekompensował to częściowo druk kwartalnika. Na polecenie walnego zebrania zarząd opracował symbol, którym stał się pełnik europejski trollius europaeus, zwany „różą kłodzką”. Autorem stylizacji i znaczka był kłodzki jubiler Wendler. Znaczek w formie szpilki do krawata członkowie mogli nabyć za 50 fenigów. Znak ten powielano później na drogowskazach i urządzeniach turystycznych, które stawiane były przez GGV. Stowarzyszenie starało się pozyskać dla swoich celów przychylność osób i urzędów, tak że pod koniec pierwszego roku działalności powstały dwa nowe oddziały, a liczebność towarzystwa wynosiła 809 członków. W późniejszym okresie rozwoju GGV powstawały nowe sekcje – m.in. w Gorzanowie^[2] i Słupcu (Schlegel) 8 sierpnia 1888 r.^[3] Inne natomiast zanikały.

W 1924 r. liczebność członków GGV przekroczyła 10 tys. osób. W 1938 r. Kłodzkie Towarzystwo Górskie miało 61 grup lokalnych, z których 22 znajdowało się poza ziemią kłodzką. W Berlinie były nawet dwie sekcje, a na Dolnym i Górnym Śląsku po siedem^[4]. W 1944 r. odbyło się w Kłodzku ostatnie walne zgromadzenie Towarzystwa^[1].

Niektórzy prezesi GGV^[5]

• sędzia Robert Grützner, 1881–1885,
• prałat Wilhelm Hohaus, 1885–1888,
• radca Felix Burczek, 1885–1894, 1902–1909, „ojciec” wieży na Śnieżniku
• kurator oświaty Franz Conrads, 1919–1932
• burmistrz Kłodzka Konrad Goebel, 1933–1936

Współczesność

Dziesięciu członków dawnego G.G.V. na spotkaniu w „Gliesmaroder Turm” w Brunszwiku 9 sierpnia 1951 r. założyło Glatzer Gebirgs-Verein e. V. z siedzibą w Brunszwiku, kontynuujące tradycje przedwojennego GGV. Jest to organizacja skupiająca miłośników wędrówek i ziemi kłodzkiej oraz utrzymująca dobre kontakty z partnerami w Polsce^[1].

Tablica upamiętniająca powstanie GGV na budynku przy pl. Chrobrego w Kłodzku

Stowarzyszenie od 1951 r. wydaje trzy–cztery razy w roku publikację „GGV-Mitteilungen” („Komunikaty GGV”), wykształconą z pierwszych okólników i biuletynów. Od 1998 r. jest ona dostępna w postaci on-line^[1].

Z okazji 120-lecia GGV, w maju 2001 r. w Brunszwiku zaprezentowano wystawę Hundert Wandertage in Bildern (pol. Sto dni wędrówek w obrazach) Związku Niemieckich Towarzystw Górskich i Turystyki Wędrownej, będącego członkiem zbiorowym Europejskiego Stowarzyszenia Turystyki Wędrownej.
Jubileusz 125-lecia założenia GGV uczciło 13 maja 2006 r. w Brunszwiku wielką uroczystością i mszą z udziałem ówczesnego nuncjusza arcybiskupa Erwina Endera (pochodzącego z ziemi kłodzkiej), a 20 maja 2006 r. mszą w Kłodzku i odsłonięciem dwujęzycznej tablicy pamiątkowej w miejscu założenia stowarzyszenia przy rynku w Kłodzku^[1].

Od 2004 r. prezesem Glatzer Gebirgs-Verein e. V. jest Christian Drescher, przedstawiciel pokolenia urodzonego po II wojnie światowej^[1].

Obiekty powstałe dzięki staraniom GGV

Wieże widokowe

Wieże drewniane z powodów naturalnych miały kilkunastoletni czas eksploatacji, dłużej przetrwały wyłącznie wieże murowane.

• wieża widokowa na Górze Świętej Anny k. Nowej Rudy z 1911 r.
• wieża widokowa na Śnieżniku z 1899 r. (nie istnieje)
• wieża widokowa na Ostrej Górze w Górach Bardzkich (nie istnieje)
• wieża widokowa na Górze Wszystkich Świętych z 1913 r.^[6] k. Nowej Rudy
• wieże widokowe na Borówkowej z 1889 r. (zawaliła się w 1900 r.) i z 1908 r. (zawaliła się w 1922 r.)
• wieże widokowe na Wapniarce z 1889 i 1925 r. (nie istnieją)
• wieża widokowa na zamku Karpień z 1885 r. (zburzona w 1899 r.)
• wieża widokowa na Jagodnej z 1909 r. (nie istnieje)
• wieża widokowa na Łomnickiej Równi z 1896 r. (zniszczona w 1909 r.)
• wieża widokowa na Owczej Górze z 1890 r. (zniszczona w 1909 r. i ponownie zbudowana w 1910 r., nie istnieje)
• wieża widokowa na Suchoniu z 1885 r. (nie istnieje)
• wieża widokowa na Włodzickiej Górze z 1927 r. (obecnie ruina)

Schroniska i gospody

• schronisko „Brandbaude” (obecnie schronisko PTTK „Jagodna”) w Górach Bystrzyckich
• schronisko „Luckasbaude” na Górze Wszystkich Świętych z 1909 r.^[6] (obecnie nie istnieje)
• schronisko „Hindenburgbaude” na Orlicy z 1928 r. (nie istnieje)
• schroniska studenckie oferujące darmowy nocleg i śniadanie niemieckim uczniom i studentom

Czasopisma wydawane przez GGV

• „Jahresbericht nebst Mitglieder Verzeichnis des Gebirgs-Vereines der Grafschaft Glatz”, 1882–1904^[7]
• „Die Grafschaft Glatz. Zeitschrift des Glatzer Gebirgsvereins”, 1906–1943^[7]
• „GGV-Mitteilungen”, od 1951^[1]

Od początku publikowano drukowane sprawozdania z rocznej działalności jako „Jahresbericht nebst Mietglieder-Verzeichnis” (pol. „Roczne sprawozdania wraz z wykazem członków”). Pierwszy rocznik wydano w 1882 r. Łącznie ukazały się 24 numery ujmujące działalność GGV do końca 1904 r. Z czasem były one wzbogacane o ciekawe artykuły dotyczące przyrody, turystyki i historii Ziemi Kłodzkiej.
Po wielu staraniach, w 1906 r. na 25-lecie GGV powołano do życia własne czasopismo „Die Grafschaft Glatz” w nakładzie 5000 egzemplarzy, kolportowane na terenie całej ziemi kłodzkiej. W pierwszym roku wyszły cztery zeszyty czasopisma, w następnych latach zwiększono liczbę zeszytów średnio do sześciu, choć w niektórych latach czasopismo stawało się miesięcznikiem (lata 1909–1912, 1925–1928). Ostatni, 38. numer “Die Grafschaft Glatz”, ukazał się w 1943 r.^[7]

Przypisy

Bibliografia

• MarcinM. Dziedzic MarcinM., Kłodzkie Towarzystwo Górskie 1881–1945, Wrocław: Quaestio, 2013, ISBN 978-83-62571-47-5, OCLC 848264457 .
• W kraju Pana Boga. Źródła i materiały do dziejów Ziemi Kłodzkiej od X do XX wieku, ArnoA. Herzig, MałgorzataM. Ruchniewicz (oprac.), Kłodzko: Kłodzkie Towarzystwo Oświatowe, 2003, s. 273–276, ISBN 83-916830-3-6, OCLC 69566294 .
• Tomasz Przerwa Organizacje turystyczne na Ziemi Kłodzkiej do 1945 r. Zarys problematyki badawczej, „Kládský sborník”, t. 5, s. 143–151, Hrádec Kralové 2003

Linki zewnętrzne

• Oficjalny serwis WWW współczesnego GGV (niem.)
• Wystawa poświęcona 125-leciu GGV (pol.)