KNM Æger (1936)

Æger
Ilustracja
Bliźniaczy „Sleipner” na próbach[a]
Klasa

torpedowiec (niszczyciel)

Typ

Sleipner

Historia
Stocznia

Główna Stocznia Marynarki, Horten Norwegia

Położenie stępki

1934

Wodowanie

25 sierpnia 1936

 Norweska KMW
Wejście do służby

1938

Zatopiony

9 kwietnia 1940

Los okrętu

złomowany

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

597 t standardowa
708 t pełna

Długość

74,3 m

Szerokość

7,8 m

Zanurzenie

2,1 m

Napęd
2 turbiny parowe De Laval o mocy łącznej 12 500 KM, 3 kotły parowe Yarrow, 2 śruby
Prędkość

30 w.

Zasięg

3500 Mm przy 15 w.

Uzbrojenie
3 działa 102 mm L/40 (3 × I)
1 działko 40 mm plot.
2 wkm 12,7 mm
4 wyrzutnie torped 533 mm (2 × II)
2 mbg, bg
Załoga

75

KNM Æger – norweski torpedowiec z okresu II wojny światowej (oficjalnie klasyfikowany jako niszczyciel), należący do typu Sleipner. Walczył podczas kampanii norweskiej, zatopiony 9 kwietnia 1940 roku przez niemieckie lotnictwo pod Stavangerem.

Wyporność standardowa okrętu wynosiła 597 ton angielskich, a główne uzbrojenie stanowiły trzy armaty kalibru 102 mm i dwie wyrzutnie torpedowe kalibru 533 mm. Napęd stanowiły turbiny parowe, pozwalające na rozwinięcie prędkości 30 węzłów.

Historia

KNM „Æger” („Aeger”) był drugim zbudowanym okrętem najnowszego typu niszczycieli norweskich z okresu międzywojennego, faktycznie jednak odpowiadających wielkością i charakterystykami torpedowcom i tak powszechnie określanych w literaturze[1]. Do jego budowy przystąpiono w 1934 roku, a prowadzono ją w Głównej Stoczni Marynarki w Horten pod numerem 122[2]. Kadłub wodowano 25 sierpnia 1936 roku[3]. Okręt wszedł do służby w bliżej nieznanej dacie w 1938 roku[2][4]. Otrzymał nazwę olbrzyma Ägira z mitologii nordyckiej[5].

Skrócony opis

Okręty miały typową architekturę i rozmiary dla torpedowców tego okresu, z podniesionym pokładem dziobowym na niecałej 1/3 długości. Uzbrojenie artyleryjskie początkowo stanowiły trzy pojedyncze armaty morskie kalibru 102 mm Bofors[b]. Działo nr 1 znajdowało się na pokładzie dziobowym, a działa nr 2 i 3 na rufie w superpozycji. Uzbrojenie przeciwlotnicze obejmowało pojedyncze nowoczesne działko automatyczne 40 mm Bofors i dwa wielkokalibrowe karabiny maszynowe 12,7 mm Colt[6]. Uzbrojenie torpedowe stanowiła jedna dwururowa wyrzutnia torpedowa kalibru 533 mm na śródokręciu[2]. Uzbrojenie przeciw okrętom podwodnym stanowiły cztery zrzutnie bomb głębinowych[1], a według niektórych źródeł, także dwa miotacze bomb głębinowych[2].

Wyporność standardowa wynosiła 597 ts (ton angielskich), a pełna 708 ts (719 ton metrycznych)[6]. Długość okrętów pierwszej serii wynosiła 74,3 m, a szerokość 7,8 m[6]. Średnie zanurzenie wynosiło 2,1 m, natomiast maksymalne 4,15 m[2].

Napęd stanowiły dwa zespoły turbin parowych De Laval z przekładniami o mocy łącznej 12 500 KM, poruszające dwie śruby[7]. Parę dla turbin dostarczały trzy kotły parowe Yarrow, o wysokim ciśnieniu 32 atmosfer[7]. Okręty tego typu rozwijały prędkość 30 węzłów[6], a według niektórych źródeł, maksymalnie 32 węzły[2]. Zasięg pływania wynosił 3500 Mm przy prędkości 15 węzłów[2] (według innych źródeł, 1500 Mm w tych warunkach[8]).

Służba

Wrak „Ægera”
Tonący statek „Roda”

Po wybuchu II wojny światowej „Æger” brał udział w patrolowaniu norweskich wód terytorialnych, eskortowaniu statków stron walczących utrzymujących handel z Norwegią oraz w strzeżeniu norweskiej neutralności[9]. W 1940 roku wraz ze „Sleipnerem” tworzył 2 Dywizjon Niszczycieli[10]. Dowódcą okrętu był kapitan marynarki Niels Bruun[11].

W chwili niemieckiego ataku na Norwegię 9 kwietnia 1940 roku „Æger” stacjonował w Stavanger, w 1. Dystrykcie Morskim[10]. We wczesnych godzinach tego dnia „Æger” skontrolował zatrzymany na redzie Stavangeru niemiecki statek „Roda” (6780 BRT), którego dokumenty i oficjalny ładunek – węgiel, przykrywający luki ładowni, budziły podejrzenia[11]. W rzeczywistości statek wiózł cztery armaty kalibru 105 mm, działa przeciwlotnicze, sprzęt, amunicję i zapasy dla niemieckich spadochroniarzy, którzy mieli zająć ten rejon[11]. Kapitan statku utrudniał kontrolę i pomimo polecenia, nie odpłynął spod Stavangeru, więc około godziny 7:00 dowódca „Ægera”, po zażądaniu ewakuacji załogi, rozkazał otworzyć do niego ogień[11][c]. Ostrzelany „Roda” powoli nabrał wody i zatonął na głębinie[d]. W międzyczasie jednak zrzucony desant niemiecki zajął miasto i pobliskie lotnisko Sola[10].

Niedługo potem w Åmøyfiordzie, nad którym leży Stavanger, „Aeger” stał się celem ataku około 10 niemieckich bombowców Junkers Ju 88 z eskadry 8./KG.4[12][e]. Torpedowiec manewrował i prowadził ogień przeciwlotniczy, a według jednej wersji zestrzelił dwa samoloty, lecz nie znalazło to potwierdzenia w niemieckich stratach[12]. Około godziny 8:30 został trafiony bombą 250 kg w maszynownię, a potem kolejną bombą, wobec czego dowódca wydał rozkaz opuszczenia okrętu[12]. Wrak zdryfował na brzeg wyspy Hundvåg pod Stavangerem[12]. Zginęło 8 członków załogi, a 11 było rannych, z których jeden zmarł[12]. Niemcy za pomocą dźwigu pływającego zdjęli następnie z wraku dwa działa 102 mm i działko 40 mm w celu zamontowania na stanowiskach lądowych do obrony portu[10]. Zdjęto także broń maszynową i część wyposażenia. Wrak został pocięty dopiero w 1948 roku[10]. Jego część była wykorzystywana jako ponton aż do 1985 roku, gdy zatonęła[13].

Uwagi

  1. ↑ Zdjęcie opisane jako „Æger” w Whitley 1997 ↓, s. 220, lecz na lepszych kopiach widoczna jest nazwa „Sleipner” na burcie (Jane’s Fighting Ships 1937. Londyn: Sampson Low, Marston & Co, 1937, s. 382. (ang.).)
  2. ↑ Kaliber 102 mm według Whitley 1997 ↓, s. 220–221 i Tony DiGiulian: Naval Guns of Norway. NavWeaps. [dostęp 2020-07-15]. (ang.). Część literatury podaje kaliber 100 mm (Kaczmarek 1994 ↓, s. 52)
  3. ↑ Według Kaczmarek 1994 ↓, s. 53, manewrujący statek wszedł pod ostrzałem na podwodną skałę, po czym zatonął, lecz jest to sprzeczne ze szczegółowym przebiegiem zdarzeń i ostrzelaniem statku pozbawionego załogi podanym w Haarr 2011 ↓, s. 214. Według Haarra, „Æger” ostrzelał statek w rejonie linii wodnej niewybuchającymi pociskami (być może okręt był w nie wyposażony z uwagi na neutralność – przypis 5).
  4. ↑ Wrak statku został podniesiony dopiero w 1956 roku (Haarr 2011 ↓, s. 420 - przypis 6)
  5. ↑ Według niektórych źródeł, samoloty te miały już startować z lotniska Sola (Don Kindell, NAVAL EVENTS, APRIL1940, Part 2 of 4, naval-history.net) – jednakże lotnisko to zostało zajęte dopiero ok. godziny 9:00 i na początku nie operowały z niego bombowce (Haarr 2011 ↓, s. 219)

Przypisy

  1. ↑ a b Daszjan 2005 ↓, s. 12-13
  2. ↑ a b c d e f g Kaczmarek 1994 ↓, s. 56.
  3. ↑ Whitley 1997 ↓, s. 220.
  4. ↑ Daszjan 2005 ↓, s. 12-13.
  5. ↑ Kaczmarek 1994 ↓, s. 55.
  6. ↑ a b c d Daszjan 2005 ↓; Whitley 1997 ↓, s. 220–221
  7. ↑ a b Gröner, Jung i Maass 1999 ↓, s. 95.
  8. ↑ Whitley 1997 ↓, s. 220–221.
  9. ↑ Kaczmarek 1994 ↓, s. 52.
  10. ↑ a b c d e Kaczmarek 1994 ↓, s. 53.
  11. ↑ a b c d Geirr Haarr: The German Invasion of Norway, April 1940. Pen and Sword, 2011, s. 211-214. (ang.).
  12. ↑ a b c d e Geirr Haarr: The German Invasion of Norway, April 1940. Pen and Sword, 2011, s. 214-215. (ang.).
  13. ↑ Haarr 2011 ↓, s. 420 - przypis 8.

Bibliografia

  • A.W. Daszjan. Korabli Wtoroj mirowoj wojny – WMS Polszy i stran Skandinawii (Danii, Norwiegii, Szwiecyi i Finlandii) [Корабли Второй мировой войны – ВМС Польши и стран Скандинавии (Дании, Норвегии, Швеции и Финляндии)]. „Morskaja Kollekcyja”. Nr 3/2005, 2005. (ros.). 
  • Rafał Kaczmarek. Norweskie niszczyciele typu „Sleipner”. „Okręty Wojenne”. Nr 12, s. 52–57, 1994. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo Okręty Wojenne. 
  • Erich Gröner, Dieter Jung, Martin Maass: Die deutschen Kriegsschiffe 1815–1945. Bd. 2: Torpedoboote, Zerstörer, Schnellboote, Minensuchboote, Minenräumboote. München: Bernard & Graefe, 1999. ISBN 3-7637-4801-6. (niem.).
  • Geirr Haarr: The German Invasion of Norway, April 1940. Pen and Sword, 2011. ISBN 978-1-78346-967-3. (ang.).
  • M.J. Whitley: Zerstörer im Zweiten Welkrieg. Stuttgart: Motorbuch Verlag, 1997, s. 220–221. ISBN 3-613-01426-2. (niem.).
Torpedowce (niszczyciele) typu Sleipner
Podtyp Sleipner
Podtyp Odin
W służbie niemieckiej

Media użyte na tej stronie

Flag of Norway, state.svg

The state flag of Norway. (See also the image of the national flag of Norway.)

The proportions of the state flag are 27:16, or 6:1:2:1:6:11 horizontally and 6:1:2:1:6 vertically.
HNoMS Sleipner (1937).jpg
The Norwegian Sleipner class destroyer HNoMS Sleipner (published in Jane's Fighting Ships as 1937 official Sleipner photograph. Some publications identify it as HNoMS Æger, but the name Sleipner is on a board under bow turret)
German steamship Roda sinking.jpg
The German steamer Roda listing to port after being fired upon by the Norwegian destroyer HNoMS Æger. She sank a short time later.