KNM Balder
.jpg) Bliźniaczy „Odin” | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | Sleipner (Odin) |
| Historia | |
| Stocznia | Główna Stocznia Marynarki, Horten |
| Położenie stępki | 1938 |
| Wodowanie | 11 października 1939 |
Zamówiony dla  Norweska KMW | |
| Nazwa | Balder |
 Kriegsmarine | |
| Nazwa | Leopard |
| Wejście do służby | 26 lipca 1940 |
| Wycofanie ze służby | 8 maja 1945 |
| Norweska KMW | |
| Nazwa | Balder |
| Wejście do służby | maj 1945 |
| Wycofanie ze służby | 1959 |
| Los okrętu | złomowany |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność | 632 ts standard |
| Długość | ok. 76 m |
| Szerokość | 7,8 m |
| Zanurzenie | 3 m |
| Napęd | |
| 2 turbiny parowe o mocy łącznej 12 500 KM, 3 kotły parowe, 2 śruby | |
| Prędkość | 30 węzłów |
| Zasięg | 3500 Mm przy 15 w |
| Uzbrojenie | |
| • początkowe przewidywane: 2 armaty 102 mm L/40 (2×I) 1 działko 40 mm plot. 2 wkm 12,7 mm 2 wyrzutnie torped 533 mm (1×II) 2 mbg, bg | |
| Załoga | 75 (1939) |
KNM Balder (F304) – torpedowiec z okresu II wojny światowej budowany dla marynarki norweskiej (oficjalnie klasyfikowany jako niszczyciel), należący do typu Sleipner (podtypu Odin). Zdobyty w stanie nieukończonym, służył podczas wojny w marynarce niemieckiej (Kriegsmarine) pod nazwą Leopard. Używany był głównie do celów eskortowych i pomocniczych na Bałtyku. Po wojnie przeklasyfikowany na fregatę, kontynuował służbę w marynarce norweskiej pod pierwotną nazwą do końca lat 50.
Wyporność standardowa okrętu wynosiła 632 tony angielskie, a główne uzbrojenie według projektu stanowiły dwie armaty kalibru 102 mm i dwie wyrzutnie torpedowe kalibru 533 mm. Napęd stanowiły turbiny parowe, pozwalające na rozwinięcie prędkości 30 węzłów.
Historia
KNM „Baldur” należał do trzech okrętów drugiej, poprawionej serii jednostek typu Sleipner, określanej jako podtyp Odin, a w części literatury jako odrębny typ Odin[a]. Okręty te były klasyfikowane oryginalnie jako niszczyciele i były najnowszymi okrętami tej klasy marynarki norweskiej w chwili wybuchu wojny, lecz faktycznie odpowiadały wielkością i charakterystykami torpedowcom i tak powszechnie są określane w literaturze[1][2]. Przyczyną powstania zmodyfikowanego podtypu Odin była chęć poprawy własności morskich i stateczności w stosunku do pierwotnego projektu, na skutek czego zredukowano uzbrojenie z trzech do dwóch dział w celu odciążenia jednostek, a przy tym wydłużono kadłub o 2 metry, co pociągnęło niewielki wzrost wyporności[1].
Do budowy wszystkich trzech okrętów poprawionego typu przystąpiono w bliżej nieznanej dacie w 1938 roku[3]. „Balder” budowany był w Głównej Stoczni Marynarki w Horten pod numerem 127[4]. Wodowano go jako ostatni okręt typu 11 października 1939 roku[5]. Jak większość okrętów tego typu otrzymał nazwę z mitologii nordyckiej, od boga Baldura[6]. W chwili niemieckiego ataku 9 kwietnia 1940 roku okręt, nie oddany jeszcze do służby, został zdobyty przez Niemców w Horten, a następnie ukończony przez nich w Drammen[7].
Skrócony opis
Okręty tego typu miały typową architekturę i rozmiary dla torpedowców tego okresu, z podniesionym pokładem dziobowym na niecałej 1/3 długości[8]. Uzbrojenie artyleryjskie według projektu stanowiły dwie pojedyncze armaty morskie kalibru 102 mm Boforsa, umieszczone na pokładzie dziobowym i rufowym w stanowiskach z maskami ochronnymi[b]. Uzbrojenie przeciwlotnicze okrętów tego typu obejmowało pojedyncze działko automatyczne 40 mm Boforsa i dwa wielkokalibrowe karabiny maszynowe 12,7 mm Colt[5]. Nie jest jednak znany faktyczny stan uzbrojenia „Baldera”, a karabinów maszynowych nie zamontowano[7]. Uzbrojenie torpedowe stanowiła jedna dwururowa wyrzutnia torpedowa kalibru 533 mm na śródokręciu. Uzbrojenie przeciw okrętom podwodnym składało się z czterech zrzutni bomb głębinowych[1], a według niektórych źródeł, także dwóch miotaczy bomb głębinowych[4]. Następnie uzbrojenie ulegało zmianom w sposób opisany poniżej.
Wyporność standardowa okrętów podtypu Odin wynosiła 632 ts (tony angielskie) lub 642 tony metryczne, natomiast publikacje nie podają ich wyporności pełnej[c]. Znana jest jedynie długość między pionami okrętów drugiej serii: 74 m[5], przy czym długość całkowita wynosiła ok. 76 m[1]. Szerokość kadłuba sięgała 7,8 m, a średnie zanurzenie 3 m[5].
Napęd stanowiły dwa zespoły turbin parowych De Laval z przekładniami o mocy łącznej 12 500 KM, poruszające dwie śruby[5]. Parę dla turbin dostarczały trzy kotły parowe typu Yarrow, o wysokim ciśnieniu 32 atmosfer[9]. Prędkość projektowa wynosiła 30 węzłów[5][d]. Zasięg pływania wynosił 3500 Mm przy prędkości 15 węzłów[4].
Służba
W służbie niemieckiej
Okręt został wcielony 26 lipca 1940 roku do niemieckiej służby jako „Leopard” (pol. lampart)[e]. Wraz z trzema innymi zagarniętymi okrętami tego typu utworzył 7. Flotyllę Torpedowców i był używany do grudnia 1940 roku do zadań eskortowych w Skagerraku i Kattegacie[7]. Prawdopodobnie zamontowano na nim działko przeciwlotnicze 20 mm na nadbudówce na rufie[f]. Okręty przystosowano także do stawiania 24 min[7][9]. 1 stycznia 1942 roku torpedowce tego typu wycofano do zadań pomocniczych, jako poławiacze torped ćwiczebnych 27. Flotylli Okrętów Podwodnych w Gdyni[9][g].
W latach 1941–1942 zmodyfikowano uzbrojenie okrętów, usuwając dziobowe działo nr 1 i podwójną wyrzutnię torped oraz dodając dwa pojedyncze działka przeciwlotnicze 20 mm na pokładzie dziobowym i na platformie przed mostkiem, przez co ich liczba wzrosła do trzech[7]. Według innych źródeł jednak, od początku 1941 roku uzbrojenie zmieniono na jedno niemieckie działo Tk 105 mm o długości L/45, jedno działko plot. 37 mm i dwa działka plot. 20 mm, bez wyrzutni torped i min[9]. Załoga w niemieckiej służbie wynosiła 86–88 osób[9].
Okręty tego typu służyły na Bałtyku do maja 1945 roku, uczestnicząc pod koniec wojny w ewakuacji niemieckiej ludności na zachód[6]. W chwili zakończenia wojny w maju 1945 roku „Leopard” znajdował się w Brunsbüttel, po czym w tym miesiącu został zwrócony Norwegii[6].
W służbie norweskiej powojennej
19 września 1946 roku „Balder” otrzymał znak taktyczny L05[6]. W 1951 roku razem z pozostałymi czterema okrętami tego typu został przeklasyfikowany na fregatę, otrzymując NATO-wski znak taktyczny F304[10][h]. W 1952 roku został zmodernizowany do nowej roli i przezbrojony w trzy armaty kalibru 76 mm, 2 działka plot. 40 mm, 2 karabiny maszynowe 12,7 mm i 4 miotacze bomb głębinowych, bez uzbrojenia torpedowego[10]. Artyleria główna była uniwersalna[6]. Załoga okrętów uległa zwiększeniu do 104 osób[10]. Okręty nie były już jednak intensywnie używane z uwagi na zużycie mechanizmów. „Balder” wycofany został wraz z pozostałymi w 1959 roku, po czym złomowany jako ostatni w 1962 roku[6][i].
Uwagi
- ↑ Podtyp Odin lub w ogóle nie wyróżniany od typu Sleipner m.in. w Jane’s Fighting Ships 1953-54 1953 ↓, s. 271, Kaczmarek 1994 ↓, s. 56, Daszjan 2005 ↓, s. 13, natomiast wyróżniane jako odrębny typ Odin w Conway’s... 1980 ↓, s. 380, Whitley 1997 ↓, s. 221.
- ↑ Kaliber 102 mm według Whitley 1997 ↓, s. 221, Conway’s... 1980 ↓, s. 380 i Tony DiGiulian: Naval Guns of Norway (ang.). NavWeaps. [dostęp 2020-07-15].. Część literatury podaje kaliber 100 mm (Kaczmarek 1994 ↓, s. 52)
- ↑ Whitley 1997 ↓, s. 220–221. Pierwsza seria miała wyporność pełną 708 ts (719 t), a wyporność standardowa podtypu Odin była o 35 ts (36 t) większa, stąd wyporność pełna mogła wzrosnąć o podobną wartość.
- ↑ Według Kaczmarek 1994 ↓, s. 56, prędkość maksymalna wynosiła 32 węzły.
- ↑ Według Gröner, Jung i Maass 1999 ↓, s. 95, natomiast Kaczmarek 1994 ↓, s. 54 podaje 26 czerwca 1940, a Whitley 1997 ↓, s. 95 – 26 kwietnia 1940.
- ↑ Tak podaje Kaczmarek 1994 ↓, s. 54, lecz nie odnosi się konkretnie do okrętów podtypu Odin.
- ↑ Kaczmarek 1994 ↓, s. 54 sugeruje, że okręty służyły jako poławiacze torped już po grudniu 1940.
- ↑ Kaczmarek 1994 ↓, s. 55 podaje, że wszystkie okręty przeklasyfikowano i zmodernizowano w 1948 roku, co jest sprzeczne ze szczegółowym rocznikiem flot Jane’s Fighting Ships 1953-54 1953 ↓, s. 271.
- ↑ Według Gröner, Jung i Maass 1999 ↓, s. 95, wycofany w 1962 roku.
Przypisy
- ↑ a b c d Daszjan 2005 ↓, s. 12-13
- ↑ Conway’s... 1980 ↓, s. 380
- ↑ Whitley 1997 ↓, s. 220–221.
- ↑ a b c Kaczmarek 1994 ↓, s. 56.
- ↑ a b c d e f Whitley 1997 ↓, s. 221.
- ↑ a b c d e f Kaczmarek 1994 ↓, s. 55.
- ↑ a b c d e Kaczmarek 1994 ↓, s. 54.
- ↑ Na podstawie rysunków Kaczmarek 1994 ↓, s. 57
- ↑ a b c d e Gröner, Jung i Maass 1999 ↓, s. 95.
- ↑ a b c Jane’s Fighting Ships 1953-54 1953 ↓, s. 271
Bibliografia
- A.W. Daszjan. Korabli Wtoroj mirowoj wojny – WMS Polszy i stran Skandinawii (Danii, Norwiegii, Szwiecyi i Finlandii). „Morskaja Kollekcyja”. Nr 3/2005, 2005 (ros.).
- Rafał Kaczmarek. Norweskie niszczyciele typu „Sleipner”. „Okręty Wojenne”. Nr 12, s. 52–57, 1994. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo Okręty Wojenne.
- Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. Robert Gardiner, Roger Chesneau (red.). London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.)
- Erich Gröner, Dieter Jung, Martin Maass: Die deutschen Kriegsschiffe 1815–1945. Bd. 2: Torpedoboote, Zerstörer, Schnellboote, Minensuchboote, Minenräumboote. München: Bernard & Graefe, 1999. ISBN 3-7637-4801-6. (niem.)
- Jane’s Fighting Ships 1953-54. Raymond Blackman (red.). Londyn: Sampson Low, Marston & Co, 1953. (ang.)
- M.J. Whitley: Zerstörer im Zweiten Welkrieg. Stuttgart: Motorbuch Verlag, 1997, s. 220–221. ISBN 3-613-01426-2. (niem.)
Media użyte na tej stronie
.svg)
Sylwetka norweskiego torpedowca typu Sleipner według amerykańskiego wywiadu marynarki
The state flag of Norway. (See also the image of the national flag of Norway.)
The proportions of the state flag are 27:16, or 6:1:2:1:6:11 horizontally and 6:1:2:1:6 vertically.