Kaczkowate

Kaczkowate
Anatidae[1]
Leach, 1820
Ilustracja
Samiec kaczki krzyżówki
Systematyka
Domenaeukarionty
Królestwozwierzęta
Typstrunowce
Podtypkręgowce
Gromadaptaki
PodgromadaNeornithes
Infragromadaptaki neognatyczne
Rządblaszkodziobe
Rodzinakaczkowate
Podrodziny
Samiec cyraneczki zwyczajnej
Samica krzyżówki w locie
Samiec i samica kaczki krzyżówki

Kaczkowate (łac. Anatidae) – rodzina ptaków z rzędu blaszkodziobych. Obejmuje gatunki wodne, zamieszkujące cały świat, poza Antarktydą[2][3].

Cechy charakterystyczne

Ptaki te charakteryzują następujące cechy:

  • zróżnicowana wielkość (ptaki średnie i duże) – długość w granicach 28–170 cm, rozpiętość skrzydeł 60–250 cm, masa 300 g – 22,5 kg.
  • dziób posiada dwa rzędy blaszek na brzegach, zazwyczaj jest spłaszczony
  • szyja średniej długości lub bardzo długa
  • stosunkowo wąskie, ostro zakończone skrzydła
  • krótki ogon
  • nogi krótkie, przesunięte ku tyłowi (zwłaszcza u gatunków nurkujących)
  • palce spięte błoną pławną
  • samiec większy od samicy, często bardzo kontrastowo ubarwiony, podczas gdy samica zazwyczaj posiada ubarwienie stonowane
  • u samców obecne prącie
  • pożywienie zdobywają zazwyczaj w wodzie, choć niektóre również na lądzie. Żywią się zarówno roślinami, jak i małymi zwierzętami.
  • zasadniczo dobrzy lotnicy, choć są również gatunki nielotne
  • w zniesieniu od 2 do 20 jaj[4], pisklęta są zagniazdownikami
  • wędrowne, wiele gatunków lecąc w stadzie tworzy charakterystyczny klucz w kształcie litery „V”
  • wiele gatunków udomowiono lub hodowano w stanie półdzikim

Systematyka

W obrębie rodziny wyróżnia się podrodziny[5][6]:

Rodzaje o niejasnym pokrewieństwie i nieklasyfikowane w żadnej z podrodzin:

  • Thalassornis – jedynym przedstawicielem jest Thalassornis leuconotus – pokraczka.
  • Stictonetta – jedynym przedstawicielem jest Stictonetta naevosa – pstrokaczka.
  • Biziura – jedynym przedstawicielem jest Biziura lobata – bisiorka.
  • Plectropterus – jedynym przedstawicielem jest Plectropterus gambensis – gęsiec.
  • Hymenolaimus – jedynym przedstawicielem jest Hymenolaimus malacorhynchos – krzywonos.
  • Merganetta – jedynym przedstawicielem jest Merganetta armata – zbrojówka.
  • Salvadorina – jedynym przedstawicielem jest Salvadorina waigiuensis – nowogwinejka.
  • Sarkidiornis
  • Chenonetta
  • Nettapus
  • Callonetta – jedynym przedstawicielem jest Callonetta leucophrys – cudokaczka.

W starszym ujęciu systematycznym (Mielczarek & Cichocki, 1999) wyróżniano trzy podrodziny[7]:

Ochrona w Polsce

W Polsce gatunki kaczkowatych podlegają gatunkowej ochronie ścisłej z wyjątkiem następujących gatunków łownych w okresach polowań[8]:

W rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt[9] nie wymieniono ponadto trzech gatunków uznanych za zagrażające gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym[10] (czyli tzw. gatunków inwazyjnych):

Proponuje się wciągnięcie bernikli kanadyjskiej i gęsiówki egipskiej na listę zwierząt łownych[11][12], natomiast w przypadku bardzo rzadko spotykanej w Polsce sterniczki jamajskiej wskazana jest eliminacja tego gatunku na terenie kraju w związku z jego bardzo wysoką inwazyjnością na południu Europy i zgodnie z rekomendacjami konwencji berneńskiej[13].

Przypisy

  1. ↑ Anatidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2) (ang.). [dostęp 2021-12-30].
  3. ↑ Ducks, Geese and Swans (Anatidae) (ang.). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2016-03-13].
  4. ↑ Gęgawa (Anser anser). Medianauka.pl. [dostęp 2015-06-17].
  5. ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Anatidae Leach, 1820 - kaczkowate - Ducks, Geese, Swans (wersja: 2021-04-05). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-12-30].
  6. ↑ John H. Boyd III: Anatidae: Ducks, Geese, Swans (ang.). W: Aves—A Taxonomy in Flux Version 3.03 [on-line]. John Boyd's Home Page. [dostęp 2021-12-30].
  7. ↑ P. Mielczarek, W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, 1999. ISSN 0550-0842. 
  8. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie ustalenia listy gatunków zwierząt łownych (Dz.U. z 2005 r. nr 45, poz. 433).
  9. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
  10. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym (Dz.U. z 2011 r. nr 210, poz. 1260).
  11. ↑ Branta canadensis L. 1758 — Bernikla kanadyjska — Canada goose (Ptak). W: Gatunki obce w Polsce [on-line]. Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie. [dostęp 2019-09-30].
  12. ↑ Alopochen aegyptiacus (Linnaeus, 1766) — Gęsiówka egipska — Egyptian goose (Ptak). W: Gatunki obce w Polsce [on-line]. Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie. [dostęp 2019-09-30].
  13. ↑ Oxyura jamaicensis (Gmelin, 1789) — Sterniczka jamajska — Ruddy duck (Ptak). W: Gatunki obce w Polsce [on-line]. Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie. [dostęp 2019-09-30].

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Kaczki nad stawem.jpg
Autor: El Design, Licencja: CC BY-SA 4.0
Samiec i samica kaczki kżyrzówki.
Flying mallard duck - female.jpg
Autor: Martin Correns, Licencja: CC-BY-SA-3.0
flying female Mallard duck (Anas platyrhynchos)
2015 Cyraneczka zwyczajna (samiec).jpg
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cyraneczka zwyczajna (Anas crecca) na wodzie (młody samiec), Nysa Kłodzka w Kłodzku
2015 Kaczka krzyżowka w wodzie (samiec).jpg
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kaczka krzyżówka (Anas platyrhynchos) na wodzie (samiec)