Kadencja (harmonia)

Kadencja (od łac. cadere „opadać”) – połączenie akordów mające charakter zakończenia. Kończą one utwór muzyczny lub jego część.

Kadencje są nieraz bardzo rozbudowane, zwłaszcza w większych formach, jak symfonia, koncert. Często improwizowane w oparciu o wybraną kadencję harmoniczną polegały na popisie wirtuozerii solisty, podczas gdy orkiestra milkła. Potem stały się integralną częścią kompozycji, rozpisaną przez kompozytora nuta po nucie. Pojawiły się w baroku, razem z koncertem solowym i rozwijały równolegle z rozwojem skrzypiec i ich doskonaleniem przez włoskich mistrzów lutnictwa (Stradivari, Amati). Wirtuozeria taka była wówczas bardzo pożądana, wynikała bowiem z zamiłowania publiczności do opery i równie wirtuozowskich arii da capo, improwizowanych na podobnej zasadzie.

Rodzaje prostych kadencji^[1]:

• kadencje doskonałe:
  • kadencja wielka doskonała: ⁽°⁾S – D – ⁽°⁾T. Daje zakończenie definitywne, uroczyste.
  • kadencja mała doskonała (zwana też kadencją mocną): D – ⁽°⁾T. Daje zakończenie w sposób mocny i zdecydowany.

• kadencja plagalna (zwana też kadencją kościelną): ⁽°⁾S – ⁽°⁾T. Daje zakończenie słabe.

• kadencje zawieszone:
  • kadencja zawieszona (nazywana kadencją niepełną lub półkadencją): ⁽°⁾S – D lub ⁽°⁾T – D. Daje efekt zawieszenia, oddziela dwa zdania muzyczne.
  • kadencja frygijska: °S – D.

• kadencje zwodnicze:
  • D – ⁽°⁾T_VI, w której dominanta rozwiązuje się na tonikę szóstego stopnia. Jak na to wskazuje nazwa, po dominancie naturalnie oczekiwana jest tonika, natomiast następstwo toniki szóstego stopnia daje efekt zaskoczenia.
  • D – ⁽°⁾T_III – jak wyżej; rozwiązanie na mediantę górną jest jednak zdecydowanie rzadsze od rozwiązania na mediantę dolną.
• kadencja pikardyjska: D – °T³. Wykorzystywana najczęściej w baroku, możliwa tylko w tonacjach molowych; dominanta rozwiązuje się na tonikę z tercją pikardyjską (tercją podwyższoną), co brzmi durowo. Nie należy tego nazywać toniką durową, gdyż w trybie molowym pojęcie toniki durowej nie istnieje.
• kadencja neapolitańska: °S_{II obn}. – D – ⁽°⁾T.

Kadencje ogółem można jeszcze klasyfikować podług rozmiaru:

• kadencja wielka: trzy bądź więcej akordów
• kadencja mała: dwa akordy.

Dodatkowo oddziela się jeszcze kadencje rozszerzone, czyli kadencje (najczęściej wielkie) z opóźnieniem.

Zobacz też

• harmonika (muzyka)
• kadencja Landina

Przypisy