Kaduceusz

☤
kaduceusz, grafika wektorowa
kaduceusz, metaloplastyka

Kaduceusz (łac. caduceus „laska heroldów”), kerykejon (gr. κηρύκειον kērýkeion), oba od gr. κῆρυξ (kēryks „herold”)[1] – symboliczna laska.

Symbolika

Stanowi symbol (znak) pokoju i handlu[2][3]. W sztuce przedstawiana jest zwykle w formie prostego kija (pierwotnie z drewna oliwnego lub laurowego) z dwoma oplatającymi go wężami, które pochylają ku sobie łby (symbolizują mądrość, równowagę sił)[3][4][5]. Niekiedy bywa zakończona parą skrzydeł lub ozdobiona wieńcem, przewiązana wstążkami[2][6].

Czasem jest błędnie używana jako symbol medycyny, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych, z powodu mylenia jej z tradycyjnym symbolem medycyny, jakim jest laska Asklepiosa[7].

Pojawia się również w 7 scenie II aktu Wesela Stanisława Wyspiańskiego jako laska błazna, wręczona Dziennikarzowi przez Stańczyka[8][9].

Kaduceusz w mitologii

W starożytnej Grecji kaduceusz był oznaką nietykalności keryksa[6][10] i służyła do uśmierzania sporów. Według mitologii greckiej i rzymskiej należała do atrybutów boskich posłańców: boga Hermesa[11][12] (Merkurego)[13] i bogini Iris[14][15].

Od razu się wszystko wydało i Hermes, aby przebłagać rozgniewanego brata, ofiarował mu cytrę ze skorupy żółwia. Apollo tak się ucieszył, że dał mu w zamian laseczkę z leszczyny, która miała cudowną właściwość uśmierzania sporów i godzenia nieprzyjaciół. Gdy ją Hermes rzucił między dwa walczące ze sobą węże, one natychmiast przestały się gryźć i zgodnie oplotły się dokoła laski, nachylając ku sobie głowy. Tak powstał kaduceusz, z którym Hermes nigdy się nie rozstawał [...][16].

Wykorzystanie w heraldyce

Kaduceusz znajduje się na herbie Ekwadoru oraz herbie wenezuelskiego stanu Bolívar. W polskiej heraldyce symbol ten użyty został w dawnym herbie Rzeszowa, herbie Marek oraz herbie gminy Nur. Jest to również symbol często używany w heraldyce ukraińskiej i rosyjskiej, m.in. w herbach Charkowa i obwodu charkowskiego, Armawiru, Ułan Ude, Nowozybkowa, Zielonodolska.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Harry Thurston Peck, Harpers Dictionary of Classical Antiquities (1898), Caduceus, www.perseus.tufts.edu [dostęp 2021-09-29].
  2. ↑ a b Encyklopedia Powszechna PWN. T. 3. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 382.
  3. ↑ a b Władysław Kopaliński: Słownik symboli. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1990. ISBN 83-214-0746-3.
  4. ↑ Mała encyklopedia kultury antycznej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990, s. 359. ISBN 83-01-03529-3.
  5. ↑ Mała encyklopedia kultury antycznej, Zdzisław Piszczek, wyd. Wyd. 8, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990, s. 372, ISBN 83-01-03529-3, OCLC 749301902.
  6. ↑ a b Młodsi bogowie. W: Zygmunt Kubiak: Mitologia Greków i Rzymian. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 287–288. ISBN 83-7391-077-8.
  7. ↑ History of Medicine. The Symbol of Modern Medicine: Why One Snake Is More Than Two*. annals.org. [dostęp 2011-04-07]. (ang.).
  8. ↑ Herb Rzeszowa. rzeszow.pl. [dostęp 2011-07-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-28)]. (pol.).
  9. ↑ Władysław Kopaliński: Słownik mitów i tradycji kultury. Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003, s. 497. ISBN 83-7399-022-4.
  10. ↑ Homer: Iliada. Franciszek Ksawery Dmochowski (tłum.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1968, s. 18. Cytat: „Znakiem ich urzędu było berło heroldowskie”.Sprawdź autora:1.
  11. ↑ Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2008, s. 141. ISBN 83-04-04673-3.
  12. ↑ William Smith: A Dictionary of Greek and Roman biography and mythology: Hermes. perseus.tufts.edu. [dostęp 2012-04-27]. (ang.).
  13. ↑ Pierre Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Jerzy Łanowski (red.), Maria Bronarska (tłum.), Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo, 2008, s. 233, ISBN 978-83-04-04673-3, OCLC 297685612.
  14. ↑ Vojtech Zamarovský: Bohovia a hrdinovia antických bájí. Bratislava: Perfekt a.s., 1998, s. 216. ISBN 80-8046-098-1. (słow.).; polskie wydanie: Bogowie i herosi mitologii greckiej i rzymskiej (Encyklopedia mitologii antycznej, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej).
  15. ↑ William Smith: A Dictionary of Greek and Roman biography and mythology: Iris. perseus.tufts.edu. [dostęp 2012-04-27]. (ang.).
  16. ↑ Jan Parandowski: Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1989, s. 59. ISBN 83-210-0677-9.

Bibliografia

  • Aaron J. Atsma: (Hermes Estate). theoi.com. [dostęp 2010-10-10]. (ang.).
  • Henry George Liddell, Robert Scott: A Greek-English Lexicon: κηρύκ-ειον. perseus.tufts.edu. [dostęp 2011-08-06]. (ang.).
  • Oskar Seyffert: Dictionary of Classical Antiquities, 1894, s. 106: Caduceus. ancientlibrary.com. [dostęp 2010-11-26]. (ang.).
  • Oskar Seyffert: Dictionary of Classical Antiquities, 1894, s. 285: Herald´s Staff. ancientlibrary.com, 2005. [dostęp 2010-11-26]. (ang.).
  • William Smith: A Dictionary of Greek and Roman Antiquities: Caduceus. perseus.tufts.edu, 1890. [dostęp 2012-04-27]. (ang.).
  • Harry Thurston Peck: Harpers Dictionary of Classical Antiquities, 1898: Caduceus. perseus.tufts.edu. [dostęp 2012-04-27]. (ang.).

Media użyte na tej stronie

COA of Kharkiv Oblast.svg
Coat of Arms of Kharkiv Oblast, Ukraine. 1999
Coat of Arms of Irbit (Sverdlovsk oblast).png
Irbit (Sverdlovsk oblast), coat of arms
Coat of arms of Kharkiv.svg
Coat or arms of Kharkov. 1999
Coat of Arms of Kirovsky raion in Crimea.png
Герб Кіровського району Криму
BIA Horodziej COA.png
Herb osiedla typu miejskiego Horodziej
Gerb u u.jpg
Coat of arms of Ulan-Ude.
Coat of Arms of Novozybkov (Bryansk oblast).png
Novozybkov (Bryansk oblast), coat of arms
Coat of Arms of Armavir (Krasnodar krai).png
Armavir (Krasnodar krai), coat of arms
Ve bolivar-escut.png
Autor: Jaume Ollé, Licencja: CC BY 2.5
Arms of the state of Bolivar, VE
ROU GL Galati CoA.png
Coat of arms of Galați, Romania
Coat of Arms of Zelenodolsk (Tatarstan).png
Герб г. Зеленодольск (Татарстан)
Aluminum Winged Caduceus (Silver Spring, MD).jpg
Autor: Jim Kuhn, Licencja: CC BY 2.0
Aluminum Winged Caduceus (Silver Spring, MD)