Kafel
Ten artykuł od 2011-04 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Kafle − wyrób ceramiczny służący do wykładania powierzchni pieców grzewczych, kuchennych i kominków. Kafle po uformowaniu z gliny są wypalane, a ich powierzchnia zewnętrzna pokrywana jest szkliwem.
Rzemieślnik wyrabiający kafle to kaflarz, a jego warsztat to kaflarnia.
Historia
Pierwsze kafle, tzw. garnkowe, pojawiły się w XI wieku w Europie. W Polsce rozpowszechniły się od początku XIV wieku. Miały one kształt garnków wmurowanych w ścianę pieca, otworem na zewnątrz. Otwór początkowo okrągły, wkrótce zmienił kształt na kwadratowy, później przybierał inną, bardziej ozdobną postać np. koniczyny. Kafle garnkowe wyrabiano na kole garncarskim.
W XVI wieku zaczęto wyrabiać w Polsce kafle płytkowe, miskowate, okrągłe i czworokątne. Były bardziej ozdobne, pokrywano je polewą brązową, żółtą lub zieloną. Otwór głębokich kafli przysłaniano ozdobną kratką.
W XV wieku pojawiły się również kafle podobne do współczesnych – płaskie, płytkowe. Płyta czołowa była bardzo bogato zdobiona. Często przedstawiano na niej sceny z Nowego i Starego Testamentu, sceny z polowań, motywy roślinne. Kafle pokrywano różnokolorowymi polewami.
W drugiej połowie XIX wieku wzrost zapotrzebowania na kafle i zmechanizowanie ich wyrobu spowodowały, że kafle gładkie, jednobarwne zdominowały rynek.
Ze względu na kształt wyróżnia się kafle:
- garnkowe/miskowe; cylindryczne – wyrabiane na kole garncarskim; możliwy kształt otworu trójkątny, kwadratowy, okrągły, trój-, czworo-, wielolistny, sercowaty
- półcylindryczne; wnękowe/niszowe; – przecinane na pół cylindry, z dekoracją ażurową
- płytkowe/płaskie – wykonane na negatywowych matrycach, na odwrociu często ślady tkaniny, przez którą dociskano formę; niezbędną częścią kafla płytkowego jest kołnierz – dolepiana na odwrociu ścianka komory grzewczej; kołnierz wykonać można poprzez podniesienie krawędzi płytki, doklejanie jednego płata gliny, formowanie z doklejanych wałeczków
- zwieńczenia − kafle przeznaczone na gzymsy pieców, pełniące funkcję wyłącznie dekoracyjną
Galeria
Kafel gotycki płytowy z Jankowa Dolnego
Kafel ścienny z dynastii Ilchanidów, Iran XIII-XIV w., Muzeum Narodowe w Krakowie
Kafle z klasztoru w Czernej
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
Autor:
Kafel ścienny wykonany w technice lustra, pochodzący z okresu panowania dynastii mongolskiej w Iranie – Ilchanidów (okres panowania 1256–1335). Kafle tego rodzaju stanowiły części monumentalnych fryzów, zdobiących przede wszystkim ściany świątyń. Litery na ich powierzchni układały się w wersety z Koranu.
Kafel płytowy gotycki z XV w. z Jankowa. Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie
kafle z klasztoru w Czerny
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Fragmenty kafli (XVII wiek) pochodzące z dworu średniozamożnej podlaskiej szlachty.
Autor: Szczecinolog, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kafelki na fasadzie kamienicy nr 23 przy ul. Łokietka w Szczecinie