Kalatea

Kalatea
Ilustracja
Calathea zebrina
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

imbirowce

Rodzina

marantowate

Rodzaj

Kalatea

Nazwa systematyczna
Marantaceae R. Br., nom. cons.
Prim. Fl. Esseq. 6. Nov 1818
Typ nomenklatoryczny

C. discolor G. F. W. Meyer[3]

Kalatea lub ostrzeszyn (Calathea) – rodzaj roślin z rodziny marantowatych, blisko spokrewniony z marantą. Należy do niego ok. 300 gatunków pochodzących z Ameryki Południowej, Środkowej oraz Karaibów[4].

Morfologia

Calathea zebrina
Kalatea – kwiat
Calathea lancifolia
Calathea makoyana
Calathea roseopicta
Calathea rufibarba
Calathea crocata

Wiecznie zielone byliny. Liście długoogonkowe, duże, wielokolorowe, w różnych odcieniach koloru zielonego, różowego, białego, purpurowego, kasztanowego, na spodniej stronie zwykle purpurowe[4]. Cechą charakterystyczną jest posiadanie na ogonkach liści tzw. poduszek stawowych, które pozwalają na bardzo szybkie zmiany położenia blaszki liściowej w stosunku do kąta padania promieni słonecznych, np. w południe są niemal poziome, wieczorem ustawiają się pionowo do góry. Kwiaty są mniej dekoracyjne. Zebrane są w grona z białymi lub wybarwionymi w różne kolory podsadkami[4]. Czasami są częściowo ukryte pod liśćmi.

Systematyka

Calathea warscewiczii
Pozycja systematyczna według APweb (2001...)

Rodzaj należący do rodziny marantowatych (Marantaceae R. Brown), rzędu imbirowców (Zingiberales Griseb.), kladu jednoliściennych (Liliopsida Brongn.) w obrębie okrytonasiennych (Magnoliophyta)[2].

Wykaz gatunków[5]
  • Calathea ackermannii Körn.
  • Calathea acuminata Steyerm.
  • Calathea aemula Körn.
  • Calathea affinis Fenzl ex Regel
  • Calathea albertii (Pynaert & Van Geert) L.H.Bailey & Raffill
  • Calathea albovaginata (K.Koch & Linden) K.Schum.
  • Calathea allenii Woodson
  • Calathea allouia (Aubl.) Lindl. – kalatea jadalna, ostrzeszyn jadalny
  • Calathea altissima (Poepp. & Endl.) Horan.
  • Calathea amazonica H.A.Kenn.
  • Calathea anderssonii H.A.Kenn.
  • Calathea angustifolia Körn.
  • Calathea annae H.A.Kenn. & Marcelo
  • Calathea anulque H.A.Kenn.
  • Calathea applicata Jacob-Makoy ex E.Morren
  • Calathea argyraea Körn.
  • Calathea argyrophylla (Linden ex K.Koch) L.H.Bailey & Raffill
  • Calathea arrabidae Körn.
  • Calathea asplundii H.A.Kenn.
  • Calathea atropurpurea Matuda
  • Calathea attenuata H.A.Kenn.
  • Calathea bachemiana E.Morren
  • Calathea bantae H.A.Kenn.
  • Calathea baraquinii (Lem.) Regel
  • Calathea barbata Petersen
  • Calathea bella (W.Bull) Regel
  • Calathea bellula Linden
  • Calathea blanda (Nees) Steud.
  • Calathea bracteosa Rusby
  • Calathea brasiliensis Körn.
  • Calathea brenesii Standl.
  • Calathea brevipes Körn.
  • Calathea brunnescens (K.Koch) K.Schum.
  • Calathea buchtienii Pax
  • Calathea burle-marxii H.A.Kenn. – kalatea Burle Marxa
  • Calathea caesariata H.A.Kenn.
  • Calathea cannoides (Nicolson, Steyerm. & Sivad.) H.A.Kenn.
  • Calathea capitata (Ruiz & Pav.) Lindl.
  • Calathea caquetensis S.Suárez & Galeano
  • Calathea cardenasii Rusby
  • Calathea carlae H.Kenn.
  • Calathea cartaractarum K.Schum.
  • Calathea casupito (Jacq.) G.Mey.
  • Calathea chimboracensis (Linden) Linden
  • Calathea chiriquensis H.Kenn.
  • Calathea chrysantha Horan.
  • Calathea chrysoleuca (Poepp. & Endl.) Körn.
  • Calathea cinerea Regel
  • Calathea cleistantha Standl.
  • Calathea clivorum H.A.Kenn.
  • Calathea coccinea Standl. & Steyerm.
  • Calathea colombiana L.B.Sm. & Idrobo
  • Calathea colorata (Hook.) Benth.
  • Calathea communis Wand. & S.Vieira
  • Calathea comosa (L.f.) Lindl.
  • Calathea compacta S.Suárez & Galeano
  • Calathea concinna (W.Bull) K.Schum.
  • Calathea concolor Eichler ex Petersen
  • Calathea congesta H.A.Kenn.
  • Calathea contrafenestra H.A.Kenn.
  • Calathea coriacea H.A.Kenn.
  • Calathea crocata E.Morren & Joriss.
  • Calathea crotalifera S.Watson
  • Calathea cuneata H.A.Kenn.
  • Calathea curaraya H.A.Kenn.
  • Calathea cyclophora Baker
  • Calathea cylindrica (Roscoe) K.Schum.
  • Calathea densa (K.Koch & Linden) Regel
  • Calathea dicephala (Poepp. & Endl.) Körn.
  • Calathea dilabens L.Andersson & H.A.Kenn.
  • Calathea divaricata Rusby
  • Calathea dodsonii H.A.Kenn.
  • Calathea donnell-smithii K.Schum.
  • Calathea dressleri H.A.Kenn.
  • Calathea dryadica J.M.A.Braga
  • Calathea eburnea André & Linden
  • Calathea ecuadoriana H.A.Kenn.
  • Calathea eichleri Petersen
  • Calathea elegans H.A.Kenn.
  • Calathea elliptica (Roscoe) K.Schum.
  • Calathea enclitica J.F.Macbr.
  • Calathea erecta L.Andersson & H.A.Kenn.
  • Calathea erythrolepis L.B.Sm. & Idrobo
  • Calathea eximia (K.Koch & C.D.Bouché) Körn. ex Regel
  • Calathea exscapa (Poepp. & Endl.) Körn.
  • Calathea exserta Rusby
  • Calathea fasciata (Linden ex K.Koch) Regel & Körn.
  • Calathea fatimae H.A.Kenn. & Marcelo
  • Calathea flavescens Lindl.
  • Calathea foliosa Rowlee ex Woodson & Schery
  • Calathea fragilis Gleason
  • Calathea fredgandersii H.Kenn.
  • Calathea fucata H.A.Kenn.
  • Calathea gandersii H.A.Kenn.
  • Calathea gardneri Baker
  • Calathea glaziovii Benth.
  • Calathea gloriana J.D.Kenn.
  • Calathea grandis Petersen
  • Calathea granvillei L.Andersson & H.A.Kenn.
  • Calathea grazielae H.A.Kenn. & Marcelo
  • Calathea guianensis Klotzsch ex Benth. & Hook.f.
  • Calathea guzmanioides L.B.Sm. & Idrobo
  • Calathea gymnocarpa H.A.Kenn.
  • Calathea hagbergii H.A.Kenn.
  • Calathea hammelii J.D.Kenn.
  • Calathea harlingii H.A.Kenn.
  • Calathea hieroglyphica Linden & André
  • Calathea hirta Ravenna
  • Calathea hopkinsii Forzza
  • Calathea humilis S.Moore
  • Calathea hylaeanthoides J.D.Kenn.
  • Calathea incompta J.D.Kenn.
  • Calathea indecora Woodson
  • Calathea inocephala (Kuntze) T.Durand & B.D.Jacks.
  • Calathea inscripta (W.Bull) N.E.Br.
  • Calathea ischnosiphonoides H.A.Kenn.
  • Calathea jagoriana Regel
  • Calathea jocosa J.F.Macbr.
  • Calathea joffilyana J.M.A.Braga
  • Calathea kappleriana Körn. ex Horan.
  • Calathea killipii L.B.Sm. & Idrobo
  • Calathea koernickeana Horan.
  • Calathea kummeriana E.Morren
  • Calathea laetevirens Huber
  • Calathea lagoagriana H.A.Kenn.
  • Calathea lanata Petersen
  • Calathea lancifolia Boom – kalatea lancetolistna
  • Calathea lanicaulis H.A.Kenn.
  • Calathea lasiophylla H.A.Kenn.
  • Calathea lasiostachya Donn.Sm.
  • Calathea lasseriana Steyerm.
  • Calathea lateralis (Ruiz & Pav.) Lindl.
  • Calathea latifolia (Willd. ex Link) Klotzsch
  • Calathea latrinotecta H.A.Kenn.
  • Calathea legrelleana (Linden) Regel
  • Calathea leonia (Sander) K.Schum.
  • Calathea leonoriae Lascur., H.Oliva & Avendaño
  • Calathea leucostachys Hook.f.
  • Calathea libbyana H.A.Kenn.
  • Calathea liesneri H.A.Kenn.
  • Calathea lindbergii Petersen
  • Calathea lindeniana Wallis
  • Calathea lindmanii K.Schum.
  • Calathea littoralis (Ledeb. ex Sweet) Körn.
  • Calathea loeseneri J.F.Macbr.
  • Calathea longibracteata (Sweet) Lindl.
  • Calathea longiflora H.A.Kenn.
  • Calathea longipetiolata H.A.Kenn.
  • Calathea louisae Gagnep.
  • Calathea lucianii (Linden) Cogn. & Marchal
  • Calathea lutea (Aubl.) E.Mey. ex Schult.
  • Calathea maasiorum H.A.Kenn.
  • Calathea macilenta Lindl.
  • Calathea macrosepala K.Schum.
  • Calathea majestica (Linden) H.A.Kenn.
  • Calathea makoyana E.Morren
  • Calathea mandioccae Körn.
  • Calathea mansoi Körn.
  • Calathea mansonis Körn.
  • Calathea marantifolia Standl.
  • Calathea marantina (Willd. ex Körn.) K.Koch
  • Calathea martinicensis Urb.
  • Calathea matudae H.Kenn. & Ganders
  • Calathea mediopicta (E.Morren) Jacob-Makoy ex E.Morren
  • Calathea metallica Planch. & Linden
  • Calathea micans (L.Mathieu) Körn.
  • Calathea microcephala (Poepp. & Endl.) Körn.
  • Calathea mirabilis Jacob-Makoy ex E.Morren
  • Calathea misantlensis Lascur.
  • Calathea mishuyacu J.F.Macbr.
  • Calathea modesta Brongn. ex Gris
  • Calathea monophylla (Vell.) Körn.
  • Calathea multicincta H.A.Kenn.
  • Calathea neblinensis H.A.Kenn.
  • Calathea neoviedii Petersen
  • Calathea nidulans L.B.Sm. & Idrobo
  • Calathea nigricans Gagnep.
  • Calathea nigrocostata Linden & André
  • Calathea nitens Ender
  • Calathea nitidifolia H.A.Kenn.
  • Calathea nobilis (K.Koch) Körn.
  • Calathea oblonga (Mart.) Körn.
  • Calathea orbifolia (Linden) H.A.Kenn.
  • Calathea ornata (Linden) Körn.
  • Calathea ovandensis Matuda
  • Calathea ovata (Nees & Mart.) Lindl.
  • Calathea pachystachya (Poepp. & Endl.) Körn.
  • Calathea pacifica Linden & André
  • Calathea pallidicosta H.A.Kenn.
  • Calathea panamensis Rowlee ex Standl.
  • Calathea paucifolia H.A.Kenn.
  • Calathea pavonii Körn.
  • Calathea pavonina (K.Koch & Linden) Petersen
  • Calathea pearcei Rusby
  • Calathea peruviana Körn.
  • Calathea petersenii Eggers
  • Calathea picturata K.Koch & Linden – kalatea obrzeżona
  • Calathea pilosa Rusby
  • Calathea pittieri K.Schum.
  • Calathea platystachya Standl. & L.O.Williams
  • Calathea plicata H.A.Kenn.
  • Calathea pluriplicata H.A.Kenn.
  • Calathea plurispicata H.A.Kenn.
  • Calathea poeppigiana Loes. ex H.Kenn.
  • Calathea polystachya K.Schum.
  • Calathea porphyrocaulis (W.Bull) N.E.Br.
  • Calathea portobelensis H.A.Kenn.
  • Calathea praecox S.Moore
  • Calathea prolifera (Vell.) J.M.A.Braga
  • Calathea propinqua (Poepp. & Endl.) Körn.
  • Calathea pruinata (W.Bull) N.E.Br.
  • Calathea pseudoveitchiana H.A.Kenn.
  • Calathea pulchella (E.Morren) Körn.
  • Calathea pumila (Vell.) Körn.
  • Calathea recurvata H.Kenn.
  • Calathea regalis (Rollison ex Lem.) H.A.Kenn.
  • Calathea reginae J.M.A.Braga
  • Calathea retroflexa J.D.Kenn.
  • Calathea robin-fosteri H.A.Kenn.
  • Calathea robiniae H.A.Kenn.
  • Calathea rodeckiana K.Schum.
  • Calathea roseobracteata H.A.Kenn.
  • Calathea roseopicta (Linden) Regel – kalatea różowokropkowana
  • Calathea rossii (Lodd. ex Sweet) Körn.
  • Calathea rufibarba Fenzl – kalatea falistolistna
  • Calathea rusbyi Loes.
  • Calathea sanderiana (Sander) Gentil
  • Calathea saxicola Hoehne
  • Calathea schunkei H.A.Kenn.
  • Calathea sciuroides Petersen
  • Calathea selbyana H.A.Kenn.
  • Calathea sellowii Körn.
  • Calathea silvicola H.A.Kenn.
  • Calathea silvosa J.F.Macbr.
  • Calathea similis H.A.Kenn.
  • Calathea singularis H.Kenn.
  • Calathea soconuscum Matuda
  • Calathea sophiae Huber
  • Calathea sousandradeana H.Kenn. & Ganders
  • Calathea sphaerocephala K.Schum.
  • Calathea spiralis H.A.Kenn.
  • Calathea splendida (Lem.) Regel
  • Calathea sprucei Rusby
  • Calathea squarrosa L.Andersson & H.A.Kenn.
  • Calathea standleyi J.F.Macbr.
  • Calathea stenostachys Rusby
  • Calathea steyermarkii H.A.Kenn. & Nagata
  • Calathea straminea Petersen
  • Calathea striata H.A.Kenn.
  • Calathea stromanthifolia Rusby
  • Calathea subtilis S.Moore
  • Calathea taeniosa Joriss.
  • Calathea tarrazuensis H.Kenn.
  • Calathea timothei H.A.Kenn.
  • Calathea tinalandia H.A.Kenn.
  • Calathea trianae L.B.Sm. & Idrobo
  • Calathea trichoneura H.A.Kenn.
  • Calathea truncata (Link ex A.Dietr.) K.Schum.
  • Calathea tuberosa (Vell.) Körn.
  • Calathea ucayalina Huber
  • Calathea ulotricha J.F.Macbr.
  • Calathea umbrosa Körn.
  • Calathea undulata (Linden & André) Linden & André
  • Calathea ursina Standl.
  • Calathea utilis H.A.Kenn.
  • Calathea vaginata Petersen
  • Calathea varians (K.Koch & Mathieu) Körn.
  • Calathea variegata (K.Koch) Linden ex Körn.
  • Calathea veitchiana Veitch ex Hook.f. – kalatea Veitcha
  • Calathea velutina (Poepp. & Endl.) Körn.
  • Calathea venusta H.A.Kenn.
  • Calathea verapax Donn.Sm.
  • Calathea verecunda H.A.Kenn.
  • Calathea verruculosa H.Kenn.
  • Calathea villosa (Lodd. ex G.Don) Lindl.
  • Calathea vinosa H.A.Kenn.
  • Calathea violacea (Roscoe) Lindl.
  • Calathea virginalis Linden ex Regel
  • Calathea wallisii (Linden) Regel
  • Calathea warscewiczii (L. Mathieu ex Planch.) Planch. & Linden
  • Calathea warszewiczii (L.Mathieu ex Planch.) Planch. & Linden
  • Calathea whitei Rusby
  • Calathea widgrenii Körn.
  • Calathea williamsii J.F.Macbr.
  • Calathea wiotii (E.Morren) Regel
  • Calathea zebrina (Sims) Lindl. – kalatea pasiasta
  • Calathea zingiberina Körn.

Zastosowanie

  • Wiele gatunków jest uprawianych jako rośliny ozdobne. W krajach o wilgotnym i ciepłym klimacie są uprawiane jako rośliny ogrodowe, w Polsce jako rośliny pokojowe. Ich głównymi walorami dekoracyjnymi są duże i barwne liście.
  • Jeden z gatunków (ostrzeszyn jadalny) jest na Antylach i w Ameryce Południowej uprawiany dla swoich jadalnych bulw[6].

Uprawa

  • Rozwój. Uprawiane w mieszkaniu gatunki kalatei osiągają zazwyczaj szerokość do 50 cm i podobną wysokość. Największe gatunki osiągają wysokość do 1 m. W ciągu roku wytwarzają zwykle 5-6 nowych liści. Mogą rosnąć w mieszkaniu wiele lat, lepiej jednak co 3 lata je odnowić, starsze stają się bowiem mniej ładne.
  • Wymagania: Rośliny dość trudne w uprawie. Podstawowym warunkiem powodzenia uprawy jest zapewnienie dużej wilgotności. Należy doniczki ustawić w naczyniu z wilgotnym torfem lub codziennie spryskiwać roślinę wodą. Ziemia w doniczce musi być stale wilgotna. Temperatura nie może być niższa od 10 °C, ale optymalna jest 27-29 °C. Nie wymagają natomiast pełnego światła, w lecie mogą rosnąć z dala od okna. W zimie jednak należy je ustawić w miejscu lepiej naświetlonym.
  • Zabiegi uprawowe. Latem podlewa się 2-3 razy w tygodniu, zimą raz na tydzień. Zakurzone liście czyści się przez spryskiwanie lub wycieranie mokrą szmatką. Nawożenie: w lecie co 2 tygodnie należy nawozić połową zalecanej dawki nawozów. Co roku na wiosnę rośliny przesadza się do większych doniczek.
  • Rozmnażanie: przez podział rozrośniętych kęp.
  • Szkodniki i choroby. Kalatea bywa atakowana przez przędziorki (maleńkie (0,2 mm) roztocza żyjące głównie na spodniej stronie liści). Objawy: liście marnieją, a na ich spodnie stronie można dostrzec pajęczynkę. Zwalcza się je przez opryskiwanie środkami chemicznymi.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-17] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-03-10].
  4. ↑ a b c Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  5. ↑ Calathea. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-09-13].
  6. ↑ Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.

Bibliografia

  • Dawid Longman: Pielęgnowanie roślin pokojowych. Warszawa: PWR i L, 1997. ISBN 83-09-01559-3.

Media użyte na tej stronie

The Botanical register consisting of coloured figures of (1815) (20213972138).jpg
Autor:

Edwards, Sydenham, 1768-1819;

Shrewsbury, John Talbot, Earl of, 1791-1852, former owner, Licencja: No restrictions

Title: The Botanical register consisting of coloured figures of
Identifier: botanicalregiste05edwa (find matches)
Year: 1815 (1810s)
Authors: Edwards, Sydenham, 1768-1819; Shrewsbury, John Talbot, Earl of, 1791-1852, former owner
Subjects: Plants, Ornamental; Plant introduction; Botanical illustration; Botany; Floriculture; Botany
Publisher: (London : s. n. )
Contributing Library: Boston Public Library
Digitizing Sponsor: Boston Public Library

View Book Page: Book Viewer
About This Book: Catalog Entry
View All Images: All Images From Book
Click here to view book online to see this illustration in context in a browseable online version of this book.

Text Appearing Before Image:
'
 Text Appearing After Image:
'
Note About Images

Please note that these images are extracted from scanned page images that may have been digitally enhanced for readability - coloration and appearance of these illustrations may not perfectly resemble the original work.
Batik leaves1.jpg
Autor: Serenity, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Taken from Ragunan Zoo, Jakarta, Indonesia
Calathea makoyana1.jpg
Autor: Mangostar, Licencja: CC BY-SA 3.0
Calathea makoyana at the US Botanical Garden
Calathea roseopicta a1.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Calathea roseopicta
Calathea-flower.jpg
Autor: Zuzanna K. Filutowska, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kalatea - kwiat
Furry Feather (Calathea rufibarba) (3073332096) (2).jpg
Autor: Cliff from Arlington, Virginia, USA, Licencja: CC BY 2.0
Furry Feather (Calathea rufibarba)
Starr 070906-8751 Calathea zebrina.jpg
(c) Forest & Kim Starr, CC BY 3.0
Calathea zebrina (leaves). Location: Maui, Kula Ace Hardware and Nursery
Calathea crocata.jpg
Autor: Feloidea, Licencja: CC BY-SA 3.0
Calathea crocata