Kaledonidy

Kaledonidy we wczesnym dewonie.

Kaledonidy – łańcuchy górskie, wypiętrzone 0,4 mld lat temu, w okresie dewonu, w wyniku trwających 60 milionów lat ruchów górotwórczych, zwanych orogenezą kaledońską. Szczyty górskie, które wówczas powstały, wznosiły się we wnętrzu superkontynentu Laurosji i prawdopodobnie sięgały 8 tys. m n.p.m.

Kaledonidy dzisiaj

Ślady tych wypiętrzeń zachowały się m.in. jako europejskie Góry Kaledońskie, Grampiany, Góry Skandynawskie oraz góry wysp Spitsbergenu, azjatyckie Ałtaj, Sajan Wschodni i Góry Jabłonowe, australijskie Góry Flindersa, Alpy Australijskie i płaskowyż Atherton w stanie Queensland oraz na terytorium dzisiejszego amerykańskiego stanu Pensylwania w północno-wschodnich Appalachach. W Polsce pozostałości struktur kaledońskich znane są m.in. z Gór Świętokrzyskich oraz Sudetów (Góry Kaczawskie, Pogórze Kaczawskie, Góry Bardzkie).

Nazwa wywodzi się z łac. nazwy Szkocji – Caledonia – której góry również wchodziły w skład Kaledonidów.

Większość Kaledonidów uległa przez 400 milionów lat zniszczeniu w wyniku procesów denudacji, tworząc podłoże platform paleozoicznych bądź ulegając dalszym przekształceniom w czasie ruchów górotwórczych, które nastąpiły w następnych epokach (tak jak np. Góry Świętokrzyskie, przebudowane w czasie orogenezy hercyńskiej).

Media użyte na tej stronie

Caledonides EN.svg
Autor: Woudloper, Licencja: CC BY-SA 1.0
Location of the Caledonian/Acadian mountain chains in the Early Devonian Epoch. Present day coastlines are shown for reference. Red lines are sutures, capitalized names are the different continents/super-terranes that joined during the Caledonian orogeny. See en:Avalonia, en:Baltica, en:Laurentia.

Literature used to make this map:

  • Cocks, L.R.M. & Torsvik, T.H.; 2006: European geography in a global context from the Vendian to the end of the Palaeozoic, in: Gee, D.G. & Stephenson, R.A. (eds.): European Lithosphere Dynamics, Geological Society of London Memoirs 32, pp. 83–95.
  • Matte, P.; 2001: The Variscan collage and orogeny (480-290 Ma) and the tectonic definition of the Armorica microplate: a review, Terra Nova 13, 122-128.
  • Stampfli, G.M.; Raumer, J.F. von & Borel, G.D.; 2002: Paleozoic evolution of pre-Variscan terranes: From Gondwana to the Variscan collision, Geological Society of America Special Paper 364, pp. 263-280.
  • Torsvik, T.H.; Smethurst, M.A.; Meert, J.G.; Van der Voo, R.; McKerrow, W.S.; Brasier, M.D.; Sturt, B.A. & Walderhaug, H.J.; 1996: Continental break-up and collision in the Neoproterozoic and Palaeozoic - A tale of Baltica and Laurentia, Earth-Science Reviews 40, p. 229-258.
  • Ziegler, P.A.; 1990: Geological Atlas of Western and Central Europe, Shell Internationale Petroleum Maatschappij BV (2nd ed.), ISBN 90-6644-125-9.