Kalendarium Braciejowic

Braciejowice – wieś 5,5 km na NE od Solca nad Wisłą, na prawym brzegu Wisły; ok. 64 km na NE od klasztoru świętokrzyskiego.

W roku 1351 wieś w ziemi sandomierskiej[1], następnie w 1442 w powiecie lubelskim[2], kolejno w roku 1510 w powiecie radomskim[3], 1787 w powiecie lubelskim (Spis II 158), 1827 w powiecie kazimierskim[4].

Według Długosza w latach 1470–1480 parafia Solec (Jan Długosz L.B. II 573) następnie w 1787 parafia Piotrawin (Spis II 158).

Nazwy lokalne wsi w dokumentach źródłowych: 1270, 1286 „Braceouici”, 1351 „Braczeyouicze”, 1374 „Braczeuicze”, 1427, 1450 „Braczeouicze”, 1428 „Braczeiowicze”, 1442 „Bracieiowice”, 1470-80 „Braczeowicze”, „Braczeyovicze”, „Braczeyowice”, 1510 „Braczieiovice”, 1512 „Braczyeyovicze”, 1517 „ Braczÿeÿovÿcze”, 1519 „Braczieioviensi”, 1529 „Braczyeyowicze”, 1537 „Braczieÿuicze”, 1569 „Braczieijowÿczie”, 1569 „Braczieiowicze”,
1650-52 „Bracieiowice”, „Braczeiowicze”, ale pisano w „Braciejowicach”, a o mieszkańcach „Bracieiowianie”,
1787 „Braciejowice”, 1827 „Bracieiówice”[5][6][7][8][9][10]

Topografia, opis granic i położenie

Otoczenie Goszczy i Braciejowic na mapie Perthées’a

W roku 1427 rozgraniczenie Braciejowic od Goszczy,

Wieś położona w Małopolskim Przełomie Wisły, główny nurt rzeki przebiega wzdłuż zachodniej granicy, na południowym zachodzie granicą jest odnoga Wisły zwana Wisełką. Od wschodu przebiega starorzecze zwane Martwica.

Kalendarium własności, powinności i obciążenia ekonomiczne

  • 1270 – Bolesław Wstydliwy potwierdza opactwu świętokrzyskiemu posiadanie między innymi Braciejowic i Głodna. Uwalnia mieszkańców od podejmowania piekarzy i piwowarów, od pogoni, wypraw z wyjątkiem przeciw poganom, budowy grodów z wyjątkiem Sandomierza, ceł, jurysdykcji kasztelańskiej i ich sędziów[12].
  • 1286 – Leszek Czarny potwierdza z pewnymi zmianami wyżej wymienione przywileje, między innymi zwalniając mieszkańców Braciejowic, Głodna i Ciepłej od wyżej wymienione powinności[13].
  • 1351 – Kazimierz Wielki przenosi na prawo średzkie imiennie wymienione posiadłości klasztoru świętokrzyskiego, w tym Braciejowice, Głodno i Zakrzów[1].
  • 1374 sąd ziemi sandomierskiej uznaje prawa klasztoru świętokrzyskiego do wsi Braciejowice przeciw opartym na sfałszowanym dokumencie roszczeniom kanonika Mikołaja syn „Hebostasii”[14].
  • 1427 – opat świętokrzyski Mikołaj przeznacza na utrzymanie konwentu między innymi wsie Braciejowice, Głodno i Zakrzów oraz jaz[15]. W roku 1428 powstaje dwór opacki w Braciejowicach[16].
  • 1442 – Władysław Warneńczyk przenosi na prawo średzkie imiennie wyliczone posiadłości opactwa świętokrzyskiego, w tym Braciejowice, Głodno i Zakrzów[17][18].
  • W roku 1447 – na mocy ordynacji biskupa krakowskiego opat nie może domagać się od konwentu ryb z jazu powstałego na terenach należących do stołu mniszego od 1427 r.[19]
  • W roku 1450 – znany jest Piotr OSB, prokurator z Braciejowic[20].
  • 1470-80 – własność klasztoru świętokrzyskiego, wieś leży na kępie wiślanej. Folwark klasztorny posiadał 9 łanów kmiecych, była też karczma z rolą i łąką. Jezioro zasilane przez Wisłę corocznie wydzierżawiano, były stada koni, bydła i świń hodowane ze względu na wspaniałe pastwiska. Kmiecie płacą po 8 groszy czynszu, dają po 15 jaj, 1 kogucie, pracują pieszo po 1 dniu tygodniowo oraz 15 dni rocznie wozem lub pługiem, nie odrabiają powaby. Karczma płaci 0,5 grz. czynszu (Jan Długosz L.B. III 240-1; II 573);
  • Braciejowice stają się wsią kluczową w dobrach klasztoru świętokrzyskiego.
  • 1517, 1519 – jest ośrodkiem klucza dóbr konwentu[21].
  • 1519 opisany jest folwark klasztorny[22].
  • 1529 – należy do stołu konwentu, czynsz ze wsi wynosi 40 gr, z karczmy 1 grzywna 12 groszy[23],
  • 1553 – Zygmunt August przenosi na prawo niemieckie wyliczone posiadłości klasztoru świętokrzyskiego, w tym Braciejowice, Głodno i Zakrzów[24].
  • 1569 pobór od dzierżawcy szlachcica Piotra Kowalskiego, od 7 osadników na rolach, 2 zagrodników na rolach, z karczmy i młyna o 1 kole[25],
  • 1569 – pobór od kmiecia Andrzeja Klonowskiego z 1 łana z dziesięciną, od 2 zagrodników z ogrodem, 2 komorników, z karczmy i młyna o 1 kole[26][27].
  • 1570 – własność opata świętokrzyskiego, pobór z 1 łana, od 2 zagrodników z ogrodem, 2 komorników i z młyna o 1 kole[28].
  • 1576 – pobór z łanu Klonowskiego, od 2 zagrodników bez roli, 2 komorników i z karczmy, nie daje młyn o 1 kole zniszczony przez powódź, czopowe wykupił Mateusz Gibała[29].
  • 1577 – pobór od starosty soleckiego z 1 łana oraz od 2 zagrodników z ogrodem i z karczmy dziedzicznej[30].
  • 1650 – należy do stołu konwentu[31].
  • 1650 – konwent świętokrzyskiego daje pobór z 43 domów, 1 łana, od 2 zagrodników z ogrodem i z roli karczmy[32].
  • 1651 – należy do stołu konwentu, 1 kmieć, 18 półrolnych, 11 zagrodników, 15 chałupników, 12 komorników, karczma. Wszyscy płacą czynsz na ś. Marcina [11 XI], kmiecie po 8 gr, półrolni i zagrodnicy po 4 gr, chałupnicy po 1 gr. Kmiecie dają po 30 jaj, 3 kapłony, 6 mat, 3 łokcie przędzy konopnej i 2 łokcie zgrzebnej, 1 korzec chmielu, 2 korce żołędzi, półrolni po 1 kapłonie, 3 maty, 0,5 korca chmielu i korzec żołędzi, zagrodnicy po 10 jaj i 1 korzec żołędzi, chałupnicy po 2 korce, a komornicy po 0,5 korca żołędzi. Pańszczyzna i pomocne jak w Boiskach (ib. 10-10v, 17-7v);
  • 1662 – pogłówne od 218 czeladzi folwarcznej, mieszkańców wsi i młyna[33].
  • 1673 – pogłówne od 205 mieszkańców wsi (ib. 270v),
  • W latach 1754–1755, a następnie w 1789 gromada z Jarnołtowic (wieś królewska) skarży Benedyktynów świętokrzyskich o włączenie do folwarku w Braciejewicach kawałka należącego do niej pastwiska[11],
  • 1787 – liczy 401 mieszkańców (Spis Inwentarza klucza Braciejowickiego I 453; II 158),
  • 1789 – własność klasztoru świętokrzyskiego, przynosi 1196,19 zł dochodu[34],
  • 1819 – wieś Braciejowice z folwarkiem należy do stołu konwentu, liczy 35 domów i jest największą wsią opactwa, we własnej administracji mnichów[35].
  • 1827 – wieś posiadała 54 domy i 379 mieszkańców[36].

Powinności dziesięcinne

Dziesięcina należy do klasztoru świętokrzyskiego, od 1777 r. (część czy całość nie wiadomo) do plebana Solca.

  • 1427 – opat Mikołaj przeznacza na utrzymanie konwentu między innymi dziesięciny z osad położonych z prawej strony Wisły i w powiecie radomskim[37].
  • 1470-80 z 9 łanów kmiecych dziesięcina snopowa wartości do 3 grzywien dowożona jest klasztorowi, z folwarku dziesięcinę przeznacza się na własne potrzeby (Jan Długosz L.B. III 240-1, 243).
  • 1529 – dziesięcina snopowa wartości 4 grzywien należy do stołu konwentu[38].
  • 1652 – dziesięcina snopowa należy do stołu konwentu[39].
  • 1776-7 wyrokiem nuncjatury i Sądu Administracyjnego dziesięcina ze wsi Braciejowice i Goszcza przyznane zostały plebanowi Solca[40].
  • 1819 – dziesięcina snopowa z pól gromady Braciejowice wartości do 180 zł należy do stołu konwentu świętokrzyskiego[41].

Przypisy

  1. ↑ a b Derwich 1992 ↓, s. 278.
  2. ↑ Kodeks Dypl. Małopolski ↓, s. IV 1434.
  3. ↑ Archiwum skarbu ↓, s. I/10 44v.
  4. ↑ Tabela ↓, s. I 40.
  5. ↑ Kamińska ↓, s. 34.
  6. ↑ Rymut 1971 ↓, s. 7.
  7. ↑ Kosyl ↓, s. 12,14,58.
  8. ↑ Kuraś ↓, s. 37.
  9. ↑ Derwich ↓, s. 60–1.
  10. ↑ Rymut 1996 ↓, t. I, s. 3271.
  11. ↑ a b Ochmański ↓, s. 1789 II 25.
  12. ↑ Kodeks Dypl. Małopolski ↓, s. II 476.
  13. ↑ Kodeks Dypl. Polski ↓, s. 62.
  14. ↑ Kodeks Dypl. Małopolski ↓, s. I 318.
  15. ↑ Zbiór dokumentów Małopolskich ↓, s. II,390.
  16. ↑ Kodeks Dypl. Małopolski ↓, s. IV,1259.
  17. ↑ Kodeks Dypl. Małopolski ↓, s. IV,1434.
  18. ↑ Archiwum Główne ↓, s. 1843.
  19. ↑ Zbiór dokumentów krakowskich ↓, s. II,508.
  20. ↑ Acta terrestia ↓, s. X 22v.
  21. ↑ Archiwum Główne ↓, s. 6279,6281.
  22. ↑ Archiwum Główne ↓, s. 6281.
  23. ↑ Liber retaxationum ↓, s. 350.
  24. ↑ Archiwum Główne ↓, s. 1909.
  25. ↑ Archiwum skarbu ↓, s. I/7 422.
  26. ↑ Archiwum skarbu ↓, s. I/7,579v.
  27. ↑ Pawiński ↓, s. 321.
  28. ↑ Archiwum skarbu ↓, s. I/7,288,383,475.
  29. ↑ Archiwum skarbu ↓, s. 517.
  30. ↑ Archiwum skarbu ↓, s. 725.
  31. ↑ Archiwum Główne ↓, s. 1913–5,1917.
  32. ↑ Archiwum Główne ↓, s. nab.936 9v.
  33. ↑ Archiwum skarbu ↓, s. I/67 102.
  34. ↑ Osadnictwo radomskie 1995 ↓, s. II 244.
  35. ↑ Akta okupacji klasztoru ↓, s. 6v,237, 272-5,287.
  36. ↑ Tabela ↓, s. I s.40.
  37. ↑ Zbiór dokumentów Małopolskich ↓, s. II 390.
  38. ↑ Liber retaxationum ↓, s. 351.
  39. ↑ Archiwum Główne ↓, s. nab.936 1,2v.
  40. ↑ Gacki ↓, s. 275.
  41. ↑ Akta okupacji klasztoru ↓, s. 10.

Bibliografia

  • Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. I-IV, wyd. F. Piekosiński (Mon.MAe.,3,9, 10, 17),Kr.1876-1905.T. V, rps w Pracowni Słownika historyczno-geograficznego Małopolski w średniowieczu, Kraków.
  • Archiwum Skarbu Koronnego, dział w AG, Archiwa Państwowe.
  • Maria Kamińska, Nazwy miejscowe dawnego województwa sandomierskiego, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich: wyd. Polskiej Akademii Nauk, 1964–1965.
  • Kazimierz Rymut, Patronimiczne nazwy miejscowe w Małopolsce, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971, ISSN 0079-4775.
  • Czesław Kosyl, Nazwy miejscowe dawnego województwa lubelskiego, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1978, ISSN 0079-4775.
  • Stanisław Kuraś, Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, „Dzieje lubelszczyzny”, Lublin.
  • Marek Derwich, Uwagi i uzupełnienia do „Słownika historyczno-geograficznego województwa lubelskiego w średniowieczu”, „Studia średniowieczne (Acta Universitatis Wratislaviensis, 1386, Historia, 101)”, red. Wacław Korta, Wrocław 1992.
  • Marek Derwich, Benedyktyński klasztor św. Krzyża na Łysej Górze w średniowieczu, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992, ISBN 83-01-10300-0.
  • Stanisław Rymut, Nazwy miejscowe Polski. Historia - pochodzenie - zmiany, K. Rymut (red.), t. I, A-B; t.II,C-D, Kraków 1996–1997.
  • Władysław Ochmański (wyd.), Lustracja województwa sandomierskiego 1564-1565, Wrocław 1963.
  • Kodeks dyplomatyczny Polski, t. III, „Wrocław 1963”, J. Bartoszewicz, 1963, Warszawa 1858.
  • Zbiór dokumentów Małopolskich, S. Kuraś, I. Sułkowska-Kurasiowa (wyd.), t. t. I-VIII, Kraków-Wrocław 1962–1975.
  • Archiwum Główne Akt Dawnych w W.; jeśli nie zaznaczono inaczej, cyfra arabska oznacza numer dokumentu ze zbioru dokumentów pergaminowych, Archiwa Państwowe.
  • Zbiór dokumentów katedry i diecezji krakowskiej, wyd. S. Kuraś, I-II, Lublin: Archiwa Państwowe, 1965.
  • Acta terrestia Lublinensia, rps, Lublin: Archiwa Państwowe w Lublinie.
  • Józef Gacki, Benedyktyński klasztor na Łysej Górze, Kielce: Wydawnictwo Jedność, 2006, ISBN 83-7442-389-7.
  • Franciszek Pawiński, Polska XVI w. pod względem geograficzno-statystycznym. Małopolska, t. III-IV, „Źródła dziejowe”, 14-15, Warszawa 1886.
  • Akta Okupacji klasztoru świętokrzyskiego, 1819 r., ZDP rps 1456.
  • Księga dochodów beneficjów diecezji krakowskiej z roku 1529 (tzw. Liber retaxationum), Z. Leszczyńska-Skrętowa (wyd.), 1968.
  • Z. Guldon, S. Zieliński (red.), Osadnictwo i gospodarka powiatu radomskiego w XVI-XVIII w, 1995 (Radom i region radomski w dobie szlacheckiej Rzeczypospolitej; 1-2).
  • Tabela miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożone w biurze Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji, t. I-II, Warszawa: Archiwum Główne Akt Dawnych, 1827.


Media użyte na tej stronie

Otoczenie Goszczy na mapie z XVIII w.JPG
Otoczenie Goszczy na mapie z XVIII w