Kalendarium historii Bułgarii

Kalendarium historii Bułgarii – uporządkowany chronologicznie, począwszy od czasów najdawniejszych aż do współczesności, wykaz dat i wydarzeń z historii Bułgarii.

Czasy najdawniejsze

• I w. – tereny obecnej Bułgarii znalazły się w Cesarstwie Rzymskim – utworzono prowincje Tracja i Mezja^[1]
• IV w. – tereny obecnej Bułgarii znalazły się w Cesarstwie Wschodniorzymskim^[1]
• VI–VII w. – napływ plemion słowiańskich^[1]
• ok. 680 – nad dolny Dunaj przybyli Protobułgarzy, którzy utworzyli silny organizm państwowy^[1]
• 866 – początek chrystianizacji^[1]
• 971 – Bizancjum podbiło północno-wschodnią Bułgarię^[1]
• 1018 – Bizancjum podbiło całą Bułgarię^[1]
• 1187 – wyzwolenie Bułgarii^[1]
• 1363 – Bułgaria rozpadła się na dwa państwa – Carstwo Tyrnowskie i Carstwo Widyńskie^[1]
• 1393 – Turcja podbiła Carstwo Tyrnowskie^[1]
• 1396 – Turcja podbiła Carstwo Widyńskie^[1]

Rządy tureckie

Sofroniusz, jeden z głównych twórców okresu bułgarskiego odrodzenia narodowego

Mapa ruchu narodowo-wyzwoleńczego w Bułgarii w latach 1875–1876

• 1598 – wybuch powstania skierowanego przeciwko tureckim rządom, krwawo stłumiony przez Turków^[1]
• 1686 – wybuch powstania skierowanego przeciwko tureckim rządom, krwawo stłumiony przez Turków^[1]
• 1737 – wybuch powstania skierowanego przeciwko tureckim rządom, krwawo stłumiony przez Turków^[1]
• 1765 – ks. Stojko Władysławow przepisał i zaczął rozpowszechniać na ziemiach bułgarskich Słowianobułgarską historię Paisjusza Chilendarskiego, od wydarzenia tego zaczęło się bułgarskie odrodzenie narodowe^[2]
• 1774 – opiekę nad prawosławiem w Bułgarii przejęła Rosja^[1]
• początek XIX w. – na sile przybrały protesty antytureckie^[1]
• II poł. XIX w. – rozwój antytureckiego ruchu partyzanckiego^[1]
• 1870 – powstanie autonomicznego Egzarchatu Bułgarskiego – restytucja narodowego Kościoła prawosławnego niezależnego od Patriarchatu Konstantynopolitańskiego^[3]
• 1872 – jednostronne ogłoszenie autokefalii przez Egzarchat Bułgarski^[4]
• 1876 – wybuch powstania, które zostało krwawo stłumione przez Turków^[1]
• 1878 – w wyniku zakończenia wojny rosyjsko-tureckiej utworzono państwo bułgarskie (sięgające Morza Egejskiego)^[1]
• 1878 – w wyniku kongresu berlińskiego zmniejszono powierzchnię Bułgarii, zaś sam kraj stał się tureckim lennem (południowa Bułgaria znalazła się w Turcji). Władcą został heski książę Aleksander I Battenberg^[1]
• 1885 – wybuch powstania, w wyniku którego przyłączono do Bułgarii Rumelię Wschodnią^[1]
• 1886 – Aleksander I Battenberg został obalony przez prorosyjską armię^[1]
• 1887 – władcą został Ferdynand I Koburg^[1]
• 1908 – Bułgaria uzyskała niepodległość – carem nowego państwa został Ferdynand I Koburg^[1]

Lata 1908–1944

Wrzesień 1923: powstańcy pojmani przez siły rządowe

• 1912 – Bułgaria wzięła udział w I wojnie bałkańskiej przeciwko Turcji^[1]
• 1913 – Bułgaria wzięła udział w II wojnie bałkańskiej. W wyniku wojny straciła południową Dobrudzę na rzecz Rumunii^[1]
• 1915 – Bułgaria dołączyła do państw centralnych w I wojnie światowej^[5]
• 1918 – w wyniku powstania zrewolucjonizowanych żołnierzy i przegranej na froncie Ferdynand I abdykował. Władzę przejął jego syn, Borys III^[1]
• 1919 – w wyniku traktatu pokojowego podpisanego w podparyskim Neuilly-sur-Seine Bułgaria utraciła zachodnią Trację (na rzecz Grecji) i fragmenty Macedonii (na rzecz Królestwa SHS)^[1]
• 1919 – władzę objął rząd utworzony przez lewicową Partię Agrarną^[6]
• 1920–1923 – władzę sprawował ludowy rząd A. Stambolijskiego^[1]
• 1923 – A. Cankow obalił A. Stambolijskiego^[1]; powstanie wrześniowe^[7]
• 1934 – władzę przejął car Borys III^[1]
• 1940–1941 – Bułgaria odzyskała tereny utracone w 1919^[1]
• 1941 – Bułgaria przystąpiła do osi Berlin-Rzym-Tokio^[1]
• 1942 – początek formowania ruchu oporu, powołanie Frontu Patriotycznego kierowanego przez komunistów^[1]
• wrzesień 1944 – do Bułgarii wkroczyła armia radziecka, władzę przejął rząd Frontu Patriotycznego^[1]

Rządy komunistów

(c) Bundesarchiv, Bild 183-B0115-0010-066 / Schaar, Helmut / CC-BY-SA 3.0

Todor Żiwkow, przewodniczący Rady Państwa w latach 1971–1989

• marzec 1946 – Zgromadzenie Narodowe, zdominowane przez Front Patriotyczny, uchwaliło ustawę o reformie rolnej^[1]
• wrzesień 1946 – referendum ludowe opowiedziało się za utworzeniem republiki^[1]
• luty 1947 – w Paryżu Bułgaria podpisała traktat pokojowy, zrzekając się większości ziem odzyskanych w latach 1940–1941^[1]
• grudzień 1947 – uchwalono konstytucję Ludowej Republiki Bułgarii^[1]
• grudzień 1947 – uchwalono ustawę o nacjonalizacji przemysłu, banków i górnictwa^[1]
• 1949–1950 – rządy Wasiła Kołarowa^[1]
• 1949 – Bułgaria przystąpiła do RWPG^[1]
• 1950–1956 – rządy Wyłka Czerwenkowa^[6]
• 1954 – przywódcą partii został Todor Żiwkow^[1]
• 1955 – Bułgaria przystąpiła do Układu Warszawskiego i ONZ^[1]
• 1958 – zakończono kolektywizację rolnictwa^[1]
• 1971 – uchwalono nową konstytucję z zapisem o kierowniczej roli Bułgarskiej Partii Komunistycznej^[1]
• 1971 – Todor Żiwkow został przewodniczącym Rady Państwa^[6]
• poł. lat 70. XX w. – Todor Żiwkow zapobiegł powstaniu opozycji antykomunistycznej^[8]
• przełom lat 70. i 80. XX w. – początek kryzysu gospodarczego związanego ze wzrostem cen importowanych nośników energii^[6]
• 1984–1989 – nasilono akcje asymilowania ludności pochodzenia tureckiego (bułgaryzacja)^[8]
• 1985–1989 – w wyniku namowy Michaiła Gorbaczowa przeprowadzono pierwsze reformy gospodarcze^[6]
• 1987 – wprowadzono nową ordynację wyborczą zezwalającą na zgłaszanie większej liczby kandydatów niż jest miejsc do obsadzenia^[6]
• 1988 – powstały pierwsze organizacje opozycyjne^[8]
• 1989 – z Bułgarii uciekło ok. 300 000 Turków^[6]
• luty 1989 – powołano Niezależną Federację Pracy „Podkrepa”^[8]
• maj 1989 – wybuchły rozruchy spowodowane asymilacją Turków^[8]
• wrzesień 1989 – ogłoszono rehabilitację ofiar stalinizmu^[8]
• 10 listopada 1989 – Żiwkow został usunięty z przywództwa partii, kierownictwo BPK przejęli zwolennicy reform na czele z Petyrem Mładenowem^[8]
• 17 listopada 1989 – Petyr Mładenow objął urząd prezydenta^[8]
• 18 listopada 1989 – w Sofii wybuchły protesty antyrządowe^[8]
• 7 grudnia 1989 – ugrupowania opozycyjne utworzyły Związek Sił Demokratycznych (ZSD)^[8]
• 15 grudnia 1989 – ogłoszono amnestię wobec uwięzionych opozycjonistów^[8]
• 29 grudnia 1989 – wycofano przepisy dyskryminujące Turków^[8]
• 3 stycznia 1990 – rozpoczęły się rozmowy pomiędzy ZSD a BPK^[8]
• 15 stycznia 1990 – zniesiono zapis z konstytucji o przewodniej roli partii^[8]
• 21 stycznia 1990 – Todor Żiwkow został aresztowany^[8]
• luty 1990 – zezwolono na prowadzenie prywatnej gospodarki rolnej^[6]
• kwiecień 1990 – Bułgarska Partia Komunistyczna zmieniła nazwę na Bułgarską Partię Socjalistyczną^[6]
• maj 1990 – zakończyły się rozmowy pomiędzy ZSD a BPK^[8]
• czerwiec 1990 – wybory do Wielkiego Zgromadzenia Narodowego wygrali postkomuniści z Bułgarskiej Partii Socjalistycznej^[8]

Czasy najnowsze

• lipiec 1991 – uchwalono nową konstytucję^[6]
• październik 1991 – wybory do Wielkiego Zgromadzenia Narodowego wygrała prawica skupiona w ZSD^[1]
• grudzień 1991 – ceny żywności wzrosły 10-krotnie wobec poprzedniego roku, liczba bezrobotnych przekroczyła 300 tys.^[6]
• 1994 – wybory do Wielkiego Zgromadzenia Narodowego wygrali postkomuniści związani z BPS^[1]
• 17 lutego 1997 – Bułgaria porozumiała się z MFW w sprawie spłaty zadłużenia^[6]
• 1997 – wybory do Wielkiego Zgromadzenia Narodowego wygrała prawica skupiona w ZSD^[1]
• 2001 – w wyniku niezadowolenia społecznego do władzy doszedł były car Symeon II, który objął stanowisko premiera^[1]
• 2004 – Bułgaria przystąpiła do NATO^[1]
• 2005 – wybory do Wielkiego Zgromadzenia Narodowego wygrała Koalicja na rzecz Bułgarii^[1]
• 1 stycznia 2007 – Bułgaria została członkiem UE^[1]

Przypisy