Kalendarium historii Niemiec

Kalendarium historii Niemiec – uporządkowany chronologicznie, począwszy od czasów najdawniejszych aż do współczesności, wykaz dat i wydarzeń z historii Niemiec.

Czasy najdawniejsze

Wędrówki Germanów w Europie

• I tys. p.n.e. – Celtowie zasiedlili tereny obecnych Niemiec^[1].
• I w. p.n.e. – Germanie zakończyli wypieranie Celtów^[1].
• koniec I w. p.n.e. – ziemie nad środkowym i górnym Renem podbili Rzymianie (prowincje Dolna i Górna Germania)^[1].

Otto I

• VI–VIII w. – Frankowie podporządkowali sobie niemieckie plemiona^[1].
• początek IX w. – chrystianizacja Germanów^[1].
• sierpień 843 – w Verdun podzielono na trzy części Państwo Franków. Wschodnią część otrzymał Ludwik z dynastii Karolingów^[2].
• X w. – najazdy Normanów i Węgrów^[1].
• 919–1024 – panowanie dynastii Ludolfingów^[1].
• 925 – Niemcy podbili Lotaryngię^[1].
• 929 – Niemcy zajęli obszar Miśni^[1].
• 932 – Niemcy podbili Łużyce^[1].
• 950 – Niemcy podporządkowali sobie Czechy^[1].
• 951–952 – Otton I zajął północną Italię^[1].
• 9 października 951 – Otton I zajął Pawię i obwołał się „królem Franków i Longobardów”^[3].
• 2 lutego 962 – Otton I koronował się na cesarza rzymskiego; początek I Rzeszy Niemieckiej^[4].

Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego – I Rzesza

• po 968 – założono arcybiskupstwo w Magdeburgu^[1]
• 983 – powstanie Słowian połabskich^[1]
• 1032 – przyłączenie Burgundii^[1]
• 1075 – spór o inwestyturę z papieżem^[1]
• 1122 – Niemcy oraz papież ustanowili kompromisowy konkordat w Wormacji^[1]
• XII–XIII w. – rozpad Rzeszy Niemieckiej na wiele mniejszych księstw duchownych i świeckich^[1]

Złota bulla Karola IV

• 1194 – Henryk VI otrzymał Królestwo Sycylii, nastąpiło zaostrzenie konfliktu cesarstwa z papiestwem^[1]
• 1232 – Fryderyk II usankcjonował uprawnienia książąt^[1]
• 1250–1273 – wielkie bezkrólewie^[1]
• 1273 – wybór Rudolfa z rodu Habsburgów na króla niemieckiego zakończył, trwające ćwierć wieku, „wielkie bezkrólewie”
• 1274 – Rudolf I Habsburg podczas obrad sejmu Rzeszy w Norymberdze podporządkował stosunki wewnętrzne oraz zwiększył uprawnienia króla^[1]

Marcin Luter

• 1346 – wybór Karola IV Luksemburga na cesarza^[1]
• 1356 – wydanie złotej bulli^[1]
• 1438 – godność cesarska przeszła w ręce Habsburgów^[1]
• 1495 – w Wormacji ogłoszono generalny zakaz wojen prywatnych, wprowadzenie podatku dla armii oraz reorganizację Sądu Kameralnego^[1]
• 1517 – początek ruchu reformacyjnego Marcina Lutra^[1]
• 1555 – podpisano pokój augsburski^[1]
• 1618–1648 – wojna trzydziestoletnia^[1]
• 1648 – w wyniku pokoju westfalskiego Niemcy rozpadły się na ok. 300 księstw^[5]
• 1701 – koronacja Fryderyka I Hohenzollerna na „króla w Prusach”^[5]
• 1772
  • udział Prus w I rozbiorze Polski^[5]
• 1790:
  • 29 marca – podpisano przymierze polsko-pruskie^[6]
  • 27 lipca – podpisano konwencję w Reichenbach^[7]
  • 9 października – na cesarza rzymskiego we Frankfurcie nad Menem został koronowany Leopold II^[7]
• 1791:
  • 27 sierpnia podpisanie pomiędzy Prusami a Cesarstwem Niemieckim deklaracji pilnitzkiej^[8][9]

Spotkanie w Pillnitz w 1791, w centrum od lewej: Leopold II, Fryderyk August I, Fryderyk Wilhelm II. J.H. Schmidt, 1791

• 1792
  • 7 lutego – zawarcie sojuszu austriacko-pruskiego przeciwko Francji^[10]
  • 1 marca – po krótkotrwałej chorobie zmarł Leopold II Habsburg^[10]. Jego miejsce zajął Franciszek II Habsburg
  • kwiecień – w Belgii doszło do konfrontacji pomiędzy Austrią i Francją^[11]
  • 5 lipca Franciszek II Habsburg otrzymał tytuł cesarza rzymskiego^[11]
  • 6 lipca – Prusy wypowiedziały Francji wojnię^[12]
• 1793 – udział Prus w II rozbiorze Polski^[5]
• 1795 – udział Prus w III rozbiorze Polski^[5]
• 11 sierpnia 1804 Franciszek II Habsburg proklamowany cesarzem Austrii^[11]
• 1806 – koniec I Rzeszy Niemieckiej w wyniku wojen napoleońskich^[5]

Święte Przymierze

• 1815 – Prusy, Rosja i Austria uchwaliły Święte Przymierze^[1]

Wilhelm I Hohenzollern

• 1830 – założono Niemiecki Związek Celny^[1]
• 1848–1849 – w wyniku Wiosny Ludów nastąpił wzrost dążeń do zjednoczenia Niemiec z królem pruskim jako cesarzem^[1]
• 1866 – w wyniku wojny austriacko-pruskiej hegemonię w Niemczech uzyskały Prusy^[1]
• 1870–1871 – wojna prusko-francuska^[1]
• 18 stycznia 1871 – proklamowano II Rzeszę Niemiecką z Wilhelmem I Pruskim jako cesarzem^[1][5]

II Rzesza

Trójprzymierze w 1913

• 1880–1900 – Niemcy zdobyli kolonie afrykańskie: Togo, Niemiecką Afrykę Wschodnią, Niemiecką Afrykę Południowo-Zachodnią, Kamerun i Nową Gwineę Niemiecką^[1]
• 20 maja 1882 – uchwalono trójprzymierze z Austro-Węgrami i Włochami^[1]
• 1914 – bitwa nad Marną^[1]
• 1916 – na czele ruchu antywojennego stanęła Grupa Spartakusa (później Komunistyczna Partia Niemiec)^[1]
• 3 listopada 1918 – powstanie marynarzy w Kilonii zapoczątkowało rewolucję listopadową^[1]

Republika Weimarska

Republika Weimarska

• 1918:
  • 9 listopada – proklamowano Republikę Weimarską^[1]
  • 11 listopada – kapitulacja Niemiec^[5]
• 19 stycznia 1919 – wybory parlamentarne wygrali socjaliści, demokracji i chadecy^[1]
• 1920 – powstała Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników^[1]
• 1922 – w Rapallo doszło do zawarcia traktatu z sowiecką Rosją^[1]
• 1923:
  • Adolf Hitler przeprowadził nieudany pucz monachijski^[1]
  • z powodu problemów ze spłatą odszkodowań Francja i Belgia zajęły Zagłębie Ruhry^[1]
• 1925 – wybory prezydenckie wygrał Paul von Hindenburg, który umocnił władzę prezydencką^[1]
• 1929 – wybuch kryzysu gospodarczego^[1]

Reichstag trawiony pożarem, 1933

• 1933:
  • 30 stycznia – Paul von Hindenburg powołał Adolfa Hitlera na stanowisko kanclerza Niemiec^[1][5]
  • 27–28 lutego – pożar Reichstagu^[1]
  • 28 lutego – wprowadzono stan wyjątkowy^[1]

III Rzesza

(c) Bundesarchiv, Bild 183-H1216-0500-002 / CC-BY-SA

Adolf Hitler

• 1933 – powstają pierwsze obozy koncentracyjne – KL Dachau, KZ Dürrgoy i inne.
• 1934:
  • 2 sierpnia – śmierć Hindenburga, Adolf Hitler przyjął tytuł Führer oraz objął władzę^[1]
  • 29-30 czerwca – Noc długich noży, akcja podczas której zamordowano przeciwników Adolfa Hitlera
• 1935:
  • uchwalono ustawy norymberskie ograniczające prawa obywatelskie Żydów^[1]
  • uchwalono ustawę o odbudowie sił zbrojnych^[1]
• 1936 – Niemcy przystąpiły do remilitaryzacji Nadrenii^[1]
• 1938:
  • 9–10 listopada – „noc kryształowa”^[1]
  • Austria została przyłączona do III Rzeszy^[1]
• 1939:
  • Niemcy zajęły Czechy^[1]
  • 23 sierpnia – podpisano pakt Ribbentrop-Mołotow^[13]
  • 1 września – atak Niemiec na Polskę, początek II wojny światowej
  • 3 września – Wielka Brytania i Francja wypowiedziały wojnę Niemcom
  • 28 września – III Rzesza i Związek Radziecki zawarły układ o „granicy przyjaźni”^[14]
  • 5 października – zakończenie walk w Polsce^[14]
• 1940
  • 9 kwietnia atak na Danię i Norwegię^[14]
  • 28 kwietnia – 8 czerwca 1940 – walki w Narwiku^[14]
  • 10 maja – III Rzesza zaatakowała Holandię, Belgię i Luksemburg^[14]
  • 15 maja – kapitulacja Holandii^[14]
  • 27 maja – kapitulacja Belgii^[14]
  • 10 czerwca – kapitulacja Norwegii^[14]
  • 22 czerwca – zawieszenie broni pomiędzy Niemcami a Francją^[14]
  • 8 sierpnia – 31 października – bitwa o Anglię^[14]
  • 17 września – Niemcy rozpoczęły blokadę Wielkiej Brytanii^[14]
• 1941:
  • 6 kwietnia – Niemcy i Włochy zaatakowały Jugosławię i Grecję^[14]
  • 22 czerwca – atak Niemiec na Związek Radziecki^[1]
• 1942 – cała Francja znalazła się w terytorium III Rzeszy^[1]
• 1943:
  • 13 maja – klęska państw Osi w Afryce Północnej^[1]
  • 5 lipca – 23 sierpnia – w wyniku bitwy na Łuku Kurskim Związek Radziecki rozpoczął ofensywę^[1]
• czerwiec 1944 – utworzono drugi front we Francji^[1]
• 1945:
  • 30 kwietnia – Rosjanie zajęli Berlin, Adolf Hitler popełnił samobójstwo^[14]
  • 8 maja – całkowita klęska Niemiec, podpisano bezwarunkową kapitulację^[1]
  • 5 czerwca – władzę w Niemczech przejęły: Wielka Brytania, Francja, Związek Radziecki i Stany Zjednoczone^[1]

Okres podziału Niemiec na RFN i NRD

(c) 52 Pickup, CC-BY-SA-3.0

Podział administracyjny okupowanych Niemiec w latach 1945–1949

• 1945–1950 – przeprowadzono denazyfikację zachodnich Niemiec^[1]
• 1946 – procesy norymberskie^[1]
• 20 czerwca 1948 – w Niemczech Zachodnich przeprowadzono reformę walutową^[1]
• 1948–1949 – blokada Berlina^[1]
• 7 września 1949 – utworzono Republikę Federalną Niemiec^[1]
• 10 października 1949 – utworzono Niemiecką Republikę Demokratyczną^[1]
• 1949–1990 – rządy Socjalistycznej Partii Jedności Niemiec w NRD^[1]
• 1951 – państwa zachodnie ogłosiły zakończenie stanu wojny z Niemcami^[1]
• 16–17 czerwca 1953 – powstanie robotników w Berlinie, krwawo stłumione przez wojska radzieckie^[15]
• 1954 – w wyniku podpisania układów paryskich zniesiono statut okupacyjny i przyjęto RFN do Unii Zachodnioeuropejskiej^[1]
• 1955 – Związek Radziecki i Polska ogłosiły zakończenie stanu wojny z Niemcami^[1]
• 1955 – RFN została członkiem NATO, rozpoczęto budowę Bundeswehry^[1]
• 1957 – RFN została współzałożycielem Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej^[1]
• 1961 – władze NRD wybudowały Mur Berliński^[16]
• 1969 – wybory parlamentarne wygrała Socjaldemokratyczna Partia Niemiec^[1]
• grudzień 1970 – RFN i Polska podpisały układ o podstawach normalizacji stosunków wzajemnych^[1]

(c) Bundesarchiv, Bild 183-R0518-182 / CC-BY-SA 3.0

Erich Honecker

• 1971 – Erich Honecker objął władzę w NRD^[16]
• 1973
  • w życie wszedł układ o podstawach stosunków między NRD i RFN^[1]
  • RFN i NRD przyjęto do ONZ^[1]
• 1976 – pastor Oskar Brüsewitz w ramach protestu przeciwko polityce NRD dokonał aktu samospalenia^[16]
• październik 1977 – w Berlinie Wschodnim wybuchły zamieszki^[16]

(c) Bundesarchiv, / CC-BY-SA

Helmut Kohl

• 1982 – kanclerzem Niemiec został Helmut Kohl^[1]
• grudzień 1985 – w NRD powołano „Inicjatywę na rzecz pokoju i praw człowieka”^[16]
• 1989:
  • protesty w NRD podczas Jesieni Narodów doprowadziły do obalenia muru berlińskiego oraz demokratyzacji Niemiec Wschodnich^[1]
  • 7 maja – w NRD sfałszowano wybory komunalne^[16]
  • 4 czerwca – w Berlinie i w Lipsku doszło do manifestacji^[16]
  • 6–7 października – obchody 40-lecia NRD^[16]
  • 18 października – Erich Honecker stracił władzę w NRD; jego miejsce zajął Egon Krenz^[16]

(c) Bundesarchiv, Bild 183-1989-1118-018 / Roeske, Robert / CC-BY-SA 3.0

Most Bösebrücke z tłumem obywateli NRD przed przejściem granicznym, 18 listopada 1989

• • 9 listopada – władze NRD ogłosiły swobodny dojazd do RFN; obalono mur berliński^[1]
  • 7 grudnia – rozpoczęła obrady NRD-owska konferencja Okrągłego Stołu z udziałem organizacji społecznych i 14 partii^[16]
• 1990:
  • 18 marca – w NRD przeprowadzono wolne wybory^[16]
  • 31 sierpnia – ratyfikowano układ między RFN a NRD o przywrócenie jedności Niemiec^[1]
  • 3 października – zjednoczenie Niemiec^[1]

Czasy najnowsze

Angela Merkel

• 1993 – Niemcy uczestniczyły w tworzeniu Unii Europejskiej na bazie EWG^[1]
• 2002 – Niemcy przyjęły walutę euro^[1]
• listopad 2005 – kanclerzem Niemiec została Angela Merkel^[17]

Przypisy

Bibliografia

• Stefan Weinfurter: Niemcy w średniowieczu 500–1500. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2013. ISBN 978-83-01-17326-5.
• Maria Wawrykowa: Dzieje Niemiec 1789-1871. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1980. ISBN 83-01-01049-5.
• Christopher Clark: Prusy. Powstanie i Upadek 1600-1947. Jan Szkudliński (tłum.). Warszawa: Bellona, 2009. ISBN 978-83-11-11628-3. [dostęp 2018-08-16]. (pol.)