Kalendarium historii Norwegii

Kalendarium historii Norwegii – uporządkowany chronologicznie, począwszy od czasów najdawniejszych aż do współczesności, wykaz dat i wydarzeń z historii Norwegii oraz jej krain historycznych.

Czasy najdawniejsze

Mapa przedstawiająca ekspansję wikingów

Harald Pięknowłosy symbolicznie przejmuje z rąk ojca władzę

Olaf I Tryggvason

• ok. 10 000 p.n.e. – pierwsi ludzie osiedlili się na terenie dzisiejszej Norwegii^[1]
• ok. 500 p.n.e. – powstały pierwsze osady^[1]
• poł. I tys. n.e. – plemiona północnogermańskie, zamieszkujące ziemie dzisiejszej Norwegii, wykształciły wiele drobnych państewek plemiennych^[2]
• VIII w. – w wyniku słabych warunków rolniczych, przeludnienia oraz walk międzyplemiennych, mieszkańcy Skandynawii rozpoczęli wyprawy morskie o charakterze kolonizacyjnym, rabunkowym i handlowym^[2]
• ok. 700 – Norwegowie rozpoczęli kolonizację Szetlandów^[3]
• 793–ok. 1066 – epoka wikingów, podczas której Norwegowie opanowali Wyspy Owcze, Orkady, Szetlandy, Hebrydy, część Szkocji i Irlandii i wyspę Man, skolonizowali Islandię i wybrzeża Grenlandii oraz dotarli do wybrzeży Ameryki Północnej^[3]
• 793 – Norwegowie zaatakowali Anglię^[3]
• 795 – Norwegowie zaatakowali Irlandię^[3]
• ok. 860 – Norwegowie dotarli do Islandii^[3]
• 870-930 – kolonizacja Islandii^[3]
• 872–930 – panowanie Haralda I Pięknowłosego^[4]
• ok. 900 – Harald I Pięknowłosy zjednoczył większość ziem norweskich^[5]
• 930–934 – panowanie Eryka I^[4]
• 934–961 – panowanie Haakona Dobrego^[4]
• 961–970 – panowanie Haralda II^[4]
• 970–995 – panowanie Haakona Sigurdssona^[4]
• ok. 985 – Norwegowie dotarli do Grenlandii^[3]
• ok. 1000 – Norwegowie dotarli do wybrzeży Ameryki Północnej^[3]
• przełom X–XI w. – Olaf I Tryggvason i Olaf II Haraldsson wprowadzili chrześcijaństwo^[5]
• 995–1000 – panowanie Olafa I^[4]
• ok. 997 – założono miasto Trondheim (wówczas Nidaros)^[6]
• 1000–1012 – panowanie Eryka z Lade^[4]
• 1015–1028 – panowanie Olafa II Haraldssona^[4]
• 1028–1035 – panowanie Kanuta Wielkiego^[4]
• 1028–1029 – panowanie Haakona Eirikssona^[4]
• 1030–1035 – panowanie Swena Knutssona^[4]
• 1035 – Norwegia stała się niezależnym państwem^[2]
• 1035–1047 – panowanie Magnusa Dobrego^[4]
• 1046–1066 – panowanie Harolda Srogiego^[4]
• ok. 1048 – założono Oslo^[7]
• 1066 – Norwegowie przeprowadzili nieudaną wyprawę na Anglię^[3]

Okres średniowieczy po Wikingach

• 1066–1069 – panowanie Magnusa II Haraldssona^[4]
• 1067–1093 – panowanie Olafa III Pokojowego^[4]
• ok. 1070 – założono miasto Bergen^[8]
• 1093–1094 – panowanie Haakona Magnussona^[4]
• 1093–1103 – panowanie Magnusa III Bosonogiego^[9]
• 1103–1130 – wspólne panowanie trzech braci: Eysteina, Olafa i Sigurda^[9]
• 1103–1115 – panowanie Olafa Magnussona^[4]
• 1103–1123 – panowanie Eysteina I Magnussona^[4]
• 1103–1130 – panowanie Sigurda I Krzyżowca^[4]
• 1107 – Sigurd I wyruszył na południe w stronę Konstantynopola^[9]
• 1100 – Sigurd I dotarł do Ziemi Świętej^[9]
• 1130–1140 – w wyniku braku potomków władców norweskiego z prawego małżeństwa nastąpił okres chaosu^[9]
• 1130–1135 – panowanie Magnusa IV Ślepego^[4]
• 1130–1136 – panowanie Haralda IV Gille^[4]
• 1136–1155 – panowanie Sigurda II Gęby^[4]
• 1136–1161 – panowanie Inge I Garbatego^[4]
• 1142–1157 – panowanie Eysteina II^[4]
• 1157–1162 – panowanie Haakona II Barczystego^[4]
• 1161–1184 – panowanie Magnusa V^[4]
• 1152 – powstało arcybiskupstwo w Nidaros (obecnie Trondheim)^[2]
• 1177 – Sverre Sigurdsson stanął na czele powstania chłopów i drobnego rycerstwa przeciw Magnusowi V Erlingssonowi^[10]
• 1184–1202 – panowanie Sverre Sigurdssona^[4]
• XIII w. – Hanza podporządkowała sobie gospodarkę Norwegii^[2]
• 1202–1204 – panowanie Haakona III^[4]
• 1204 – panowanie Guttorma^[4]
• 1204–1217 – panowanie Inge II Baardssona^[4]
• 1217–1263 – panowanie Haakona IV Starego – panowanie Haakona IV zakończyło waśnie o tron^[9]
• 1247 – Haakon IV został koronowany^[9]
• 1260 – wprowadzono zasady dziedziczności tronu, primogenitury i niepodległość państwa^[2]
• 1261 – do Norwegii przyłączono osady na Grenlandii^[2]
• 1262–1264 – Norwegia przyłączyła do siebie Islandię^[2]
• 1263–1280 – panowanie Magnusa VI Prawodawcy^[9]
• 1274–1276 – skodyfikowano prawo^[2]
• 1280–1299 – panowanie Eryka II^[4]

Małgorzata I

• 1299–8 maja 1319 – panowanie Haakona V Długonogiego^[11]
• XIV w. – w wyniku epidemii (zwłaszcza dżumy w latach 1349-1350) gwałtownie zmalała ludność Norwegii^[2]
• 1319 – Norwegia zawarła unię personalną ze Szwecją^[2]
• 1319–1355 – panowanie Magnusa VII^[4]
• 1350 – w wyniku epidemii dżumy zmalała liczba ludności^[1]
• 1355–1380 – panowanie Haakona VI^[12]
• 1363 – rozwiązano unię personalną ze Szwecją^[2]
• 1380–1387 – panowanie Olafa Haakonssona^[4]
• 1380 – Norwegia zawarła unię personalną z Danią^[2]
• 1388–1412 – panowanie Małgorzaty I^[4]
• 1389–1442 – panowanie Eryka Pomorskiego^[4]
• 17 czerwca 1397 – Małgorzata I doprowadziła do zawiązania unii 3 królestw skandynawskich: Norwegii, Danii i Szwecji (unia kalmarska)^[13]

Zjednoczona Skandynawia

• 1442–1448 – panowanie Krzysztofa Bawarskiego^[4]
• 1449–1450 – panowanie Karola VIII^[4]
• 1450–1481 – panowanie Chrystiana I Oldenburga^[4]
• 1468 – Norwegia utraciła Orkady i Szetlandy^[2]
• 1483–1513 – panowanie Jana Oldenburga^[4]
• 1513–1523 – panowanie Chrystiana II Oldenburga^[4]
• 1523 – Szwecja opuściła unię kalmarską^[2]
• 1523–1533 – panowanie Fryderyka I Oldenburga^[4]
• 1526 – duchowny Antonius rozpoczął głoszenie nauk reformacyjnych w Bergen^[14]
• 1528 – szlachta rozpoczęła siłowe odbieranie ziem należących do katolickich duchownych^[14]
• 1536 – Chrystian III ogłosił przekształcenie Norwegii w prowincję duńską^[2]

Duńskie panowanie

Chrystian III Oldenburg

• 1537–1559 – panowanie Chrystiana III Oldenburga^[4]
• 1539 – zgromadzenia stanowe w Oslo i Bergen przyjęły duńskie zasady luteranizmu^[14]
• 1559–1588 – panowanie Fryderyka II Oldenburga^[4]
• 1588–1648 – panowanie Chrystiana IV Oldenburga^[4]
• XVII w. – w wyniku wojen duńsko-szwedzkich, Szwecja zajęła kilka norweskich prowincji^[2]
• XVII-XVIII w. – poprawa sytuacji gospodarczej^[2]
• 1607 – wprowadzono język norweski do liturgii^[14]
• 1624 – w wyniku pożaru Oslo zostało zniszczone – podczas odbudowy zdecydowano zmienić nazwę miasta na Christianię^[7]
• 1648–1670 – panowanie Fryderyka III Oldenburga^[4]
• 1660 – w państwie duńsko-norweskim proklamowano absolutyzm^[2]
• 1670–1699 – panowanie Chrystiana V^[4]
• 1699–1730 – panowanie Fryderyka IV Oldenburga^[4]
• 1702 – w wyniku pożaru zostało zniszczone Bergen^[15]
• 1730–1746 – panowanie Chrystiana VI Oldenburga^[4]
• 1746–1766 – panowanie Fryderyka V Oldenburga^[4]
• 1766–1808 – panowanie Chrystiana VII Oldenburga^[4]
• 1789–1799 – Norwegia wykorzystała okres rewolucji francuskiej i wojen napoleońskich na rozwój handlu^[2]
• XIX w. – nastąpił szybki przyrost demograficzny i rozwój gospodarczy Norwegii^[2]
• 1807 – Dania przystąpiła do blokady kontynentalnej przeciwko Wielkiej Brytanii; w wyniku blokady pogorszyła się sytuacja materialna Norwegów^[2]
• 1808–1814 – panowanie Fryderyka VI Oldenburga^[4]
• 14 stycznia 1814 – w ramach pokoju kilońskiego Szwecja zmusiła Danię do odstąpienia jej Norwegii^[12]

Szwedzkie panowanie

Zgromadzenie Konstytucyjne w Eidsvoll, 1814

• 10 kwietnia 1814 – w Eidsvoll zebrał się sejm konstytucyjny^[12]
• 17 maja 1814 – zakończono pracę nad konstytucją oraz ogłoszono niepodległość Norwegii^[12]
• 26 lipca–14 sierpnia 1814 – wojna Norwegii ze Szwecją^[12]
• listopad 1814 – Norwegia zawarła unię personalną ze Szwecją^[2]
• 1814 – panowanie Chrystiana VIII^[4]
• 1814–1818 – panowanie Karola XIII^[4]
• 1818–1844 – panowanie Karola XIV Jana^[4]
• 1844–1859 – panowanie Oskara I^[4]
• 1859–1872 – panowanie Karola XV^[4]
• 1872–1905 – panowanie Oskara II^[12]
• 1884 – powstały pierwsze partie polityczne^[2]
• 1893 – Edvard Munch namalował pierwszą wersję obrazu Krzyk – obraz stał się najsłynniejszym dziełem norweskiego malarstwa oraz symbolem ekspresjonizmu^[16]
• 1898 – wprowadzono powszechne prawo wyborcze dla mężczyzn^[2]
• 7 czerwca 1905 – Norwegowie opowiedzieli się przeciwko panowaniu Oskara II^[12]
• 30 sierpnia 1905 – rozwiązano unię personalną, Norwegia uzyskała niepodległość^[12]

Niepodległa Norwegia

Haakon VII

Vidkun Quisling

• 1905-1957 – panowanie Haakona VII^[12]
• 1913 – wprowadzono powszechne prawo wyborcze dla kobiet^[2]
• 1920 – Norwegia została członkiem Ligi Narodów^[2]
• 1920 – w wyniku paryskiego traktatu międzynarodowego Norwegia uzyskała władzę nad Svalbardem^[2]
• 1924 – przywrócono nazwę Oslo^[7]
• 1930 – Norwegia włączyła do swojego terytorium wyspę Jan Mayen^[2]
• 1935 – władzę w kraju objęli socjaldemokraci^[2]
• maj 1939 – Norwegia odrzuciła ofertę zawarcia paktu o nieagresji z III Rzeszą^[2]
• 9 kwietnia 1940 – Niemcy zaatakowali Norwegię^[2]
• 7 czerwca 1940 – Haakon VII opuścił Norwegię^[12]
• 10 czerwca 1940 – Niemcy zajęły całą Norwegię^[2]
• 1 lutego 1942–9 maja 1945 – jako prezydent władzę w Norwegii sprawował Vidkun Quisling^[17]
• 1944 – wojska sowieckie wyzwoliły prowincję Finnmark^[2]
• 8 maja 1945 – siły niemieckie skapitulowały w Norwegii^[2]
• 7 czerwca 1945 – król Haakon VII wrócił do Norwegii^[12]
• 24 października 1945 – stracono Vidkuna Quislinga^[17]
• 1945 – Norwegia została członkiem ONZ^[2]
• 1947 – Norwegia przyjęła pomoc w ramach planu Marshalla^[2]
• 4 kwietnia 1949 – Norwegia została współzałożycielem NATO^[18]
• 1952 – Norwegia została członkiem Rady Nordyckiej^[2]
• 1952 – w Oslo odbyły się VI Zimowe Igrzyska Olimpijskie^[7]
• 1957-1991 – panowanie Olafa V^[12]
• 1960 – Norwegia została członkiem EFTA^[2]
• 30 sierpnia 1969 – Norwegowie odkryli na Morzu Północnym złoża ropy naftowej^[19]
• 23 grudnia 1969 – oficjalnie potwierdzono, że Norwegia posiada ogromne złoża ropy naftowej^[19]
• lata 70. XX w. – Norwegia rozpoczęła wydobywanie ropy naftowej i gazu ziemnego na Morzu Północnym^[2]
• 14 lipca 1972 – powstał Norweski Dyrektoriat Naftowy^[19]
• 14 lipca 1972 – powstała firma Statoil^[19]
• 1972 – odbyło się referendum unijne, w którym Norwegowie opowiedzieli się przeciw wejściu do UE^[2]
• 1991 – tron objął Harald V^[5]
• 1992 – Norwegia wyraziła sprzeciw wobec zakazu polowania na wieloryby w celu utrzymania przemysłu wielorybniczego^[5]
• 1994 – odbyło się drugie referendum unijne, w którym Norwegowie opowiedzieli się przeciw wejściu do UE^[2]
• październik 1998 – w pobliżu Oslo otworzono największe międzynarodowe lotnisko w Norwegii^[7]
• 22 sierpnia 2004 – z Muzeum Narodowego Oslo skradziono dwa obrazy Edvarda Muncha: jedną z wersji obrazu „Krzyk” i „Madonnę”^[20]
• 31 sierpnia 2006 – norweska policja odnalazła skradzione obrazy Edvarda Muncha sprzed 2004 roku^[20]
• 22 lipca 2011 – norweski ekstremista Anders Breivik dokonał zamachów terrorystycznych, w których zginęło łącznie 78 osób^[21]
• 24 sierpnia 2012 – Anders Breivik został skazany na 21 lat więzienia^[22]
• 2014 – Jens Stoltenberg został sekretarzem generalnym NATO^[23]

Przypisy