Kalendarium historii Rumunii

Kalendarium historii Rumunii – uporządkowany chronologicznie, począwszy od czasów najdawniejszych aż do współczesności, wykaz dat i wydarzeń z historii Rumunii oraz jej krain historycznych: Wołoszczyzny, Mołdawii, Dobrudży i Siedmiogrodu.

Czasy najdawniejsze

• 106 – Rzymianie podbili Dację^[1].
• V w. – pierwsi Słowianie pojawili się na terytorium dzisiejszej Rumunii^[1].

Średniowiecze

• IX w. – Madziarzy zajęli Siedmiogród^[1].
• X w. – ziemie mołdawskie weszły w skład Rusi Kijowskiej^[1].
• XIV w. – założono hospodarstwa Mołdawii i Wołoszczyzny^[1].
• 1387–1497 – Mołdawia stała się lennem Polski^[1].
• 1386–1418 – panowanie Mirczy Starego na Wołoszczyźnie^[2].
• 1441–1456 – János Hunyady został wojewodą Siedmiogrodu^[2].

Nowożytność

• 1457–1504 – Stefan Wielki został hospodarem Mołdawii^[2].
• 1497 – Jan Olbracht przeprowadził wyprawę wojenną na Mołdawię^[1].
• 1593–1601 – rządy Michała Walecznego na Wołoszczyźnie – tymczasowe zjednoczenie trzech państw rumuńskich^[1].
• 1613–1629 – Gábor Bethlen został księciem Siedmiogrodu^[2].
• 1629–1648 – Jerzy I Rakoczy został władcą Siedmiogrodu^[2].
• 1648–1660 – Jerzy II Rakoczy został władcą Siedmiogrodu^[2].
• 1690 – Habsburgowie przejęli władzę w Siedmiogrodzie^[2].
• 1704 – Franciszek Rakoczy został księciem Siedmiogrodu^[2].
• 1775 – Austria zajęła Bukowinę^[1].
• 1806–1812 – okupacja Rumunii przez Rosję^[1].
• 1812 – Rosja zajęła Besarabię^[1].
• 1856 – traktat paryski zachował zwierzchnictwo Turcji nad Mołdawią i Wołoszczyzną^[1].
• 1858 – powzięto decyzję o połączeniu księstw naddunajskich w Zjednoczone Księstwa Mołdawii i Wołoszczyzny^[1].
• 1859 – Aleksander Jan Cuza został hospodarem Mołdawii i Wołoszczyzny^[1].
• 1861 – Aleksander Jan Cuza doprowadził do zjednoczenia Mołdawii i Wołoszczyzny, tworząc tym samym Rumunię^[1].
• 1866 – Karol I Hohenzollern-Sigmaringen został władcą Rumunii^[1].
• kwiecień 1877 – Rumunia proklamowała niepodległość^[1].

1877–1989

• sierpień 1877 – Rumunia wzięła udział w wojnie rosyjsko-tureckiej, popierając w niej Rosję^[1].
• marzec 1878 – traktat w San Stefano, Rumunia uzyskała dostęp do morza^[3].
• lipiec 1878 – kongres berliński uznał niepodległość Rumunii^[1].
• 1881 – Rumunia stała się monarchią^[1].
• 1913 – Rumunia wzięła udział w II wojnie bałkańskiej, w wyniku której zajęła bułgarską Dobrudżę^[1].
• 1916 – Rumunia przystąpiła do I wojny światowej po stronie ententy^[1].
• 5 marca 1918 – Rumunia podpisała zawieszenie broni^[4].
• 7 maja 1918 – Rumunia podpisała pokój, kończąc tym samym udział w I wojnie światowej^[4].
• 1 grudnia 1918 – Rumunia odzyskała Siedmiogród^[5].
• 1919–1920 – traktaty w Saint-Germain-en-Laye, Trianon i Neuilly-sur-Seine uregulowały rumuńskie granice^[1].
• 3 marca 1921 – Rumunia podpisała sojusz z Polską^[6].
• 9 lutego 1934 – powstała Ententa Bałkańska, w której znalazła się Rumunia^[7].
• 10 lutego 1938 – Karol II objął władzę dyktatorską^[5].
• czerwiec 1940 – Rumunia odstąpiła od Besarabii i Bukowiny na rzecz ZSRR^[1].
• sierpień 1940 – Rumunia odstąpiła Węgrom północny Siedmiogród^[1].
• wrzesień 1940 – Rumunia oddała Bułgarii Dobrudżę^[1].
• wrzesień 1940 – Karol II abdykował na rzecz syna Michała; Michał I wraz z generałem Ionem Antonescu włączył Rumunię do grupy państw Osi^[1].
• styczeń 1941 – III Rzesza zajęła Rumunię^[8].
• 23 sierpnia 1944 – wybuchło powstanie w Bukareszcie, w wyniku którego obalono Antonescu^[1].
• 25 sierpnia 1944 – przejście Rumunii na stronę aliantów^[1].
• 1944 – powstał Blok Narodowo-Demokratyczny (w którego w skład wchodzili: komuniści, socjaldemokraci, liberałowie i caraniści); w październiku komuniści odeszli z Bloku, tworząc tym samym Front Narodowo-Demokratyczny^[1].
• 1944–1965 – rządy Gheorghe’a Gheorghiu-Deja^[1].
• luty 1945 – powołano komunistyczny rząd Petru Grozy^[1].
• 1946 – w wyniku sfałszowania wyników wyborów komuniści zdobyli większość mandatów do zgromadzenia narodowego^[1].
• luty 1947 – Rumunia podpisała układ pokojowy w Paryżu, w wyniku którego Rumunia odzyskała Siedmiogród^[1].
• 30 grudnia 1947 – komuniści zmusili Michała I do abdykacji^[1].
• 30 grudnia 1947 – proklamowano Rumuńską Republikę Ludową^[1].
• 1948 – Wielkie Zgromadzenie Narodowe uchwaliło konstytucję i ustawy nacjonalizujące przemysł, komunikację i banki^[1].
• 1949 – Rumunia została członkiem RWPG^[1].
• 1949–1962 – przeprowadzono kolektywizację rolnictwa^[1].
• 1955 – Rumunia wstąpiła do Układu Warszawskiego i ONZ^[1].
• 1965 – uchwalono nową konstytucję^[1].
• 1967–1989 – rządy Nicolae Ceaușescu^[1].
• 21 sierpnia 1968 – przed budynkiem Komitetu Centralnego Rumuńskiej Partii Komunistycznej zwołano gigantyczny wiec, podczas którego Ceaușescu wygłosił częściowo improwizowane przemówienie, w którym wezwał Rumunów do obrony przed radziecką inwazją^[9].
• lata 80. XX w. – kryzys gospodarczy^[1].
• 14 grudnia 1989 – w Jassach doszło do nieudanej próby zorganizowania manifestacji przeciwko dyktaturze^[9].
• 15 grudnia 1989 – wybuchły protesty polityczne w Timișoarze^[9].
• 17 grudnia 1989 – w Timișoarze służby bezpieczeństwa dowodzone przez generała Victora Stănculescu użyły broni w celu stłumienia protestów – zginęło ponad 60 osób^[10].
• 18 grudnia 1989 – w Timișoarze ponownie wybuchły walki^[9].
• 19 grudnia 1989 – rozpoczął się strajk miejscowych fabryk^[9].
• 20 grudnia 1989 – w Timișoarze powstał Rumuński Front Demokratyczny; tego samego dnia dowódcy wojskowi odmówili dalszego mordowania Rumunów^[9].
• 21 grudnia 1989 – przed budynkiem KC RPK Nicolae Ceaușescu wygłosił przemówienie, podczas którego demonstranci krzyczeli „Precz z Ceauşescu”; tego samego dnia wybuchły walki w Bukareszcie^[9].
• 22 grudnia 1989 – w Bukareszcie wybuchły protesty, w których wzięły udział dziesiątki tysięcy ludzi; nowo mianowany głównodowodzący armii wydał rozkaz powrotu wojskowych do koszar; Nicolae Ceaușescu uciekł helikopterem z oblężonego przez demonstrantów gmachu Komitetu Centralnego; aresztowano go kilka godzin po ucieczce. Władzę w kraju przejął Front Ocalenia Narodowego, a tymczasowym prezydentem został Ion Iliescu^[9].
• 25 grudnia 1989 – Nicolae Ceaușescu wraz z żoną Eleną zostali rozstrzelani^[9].
• grudzień 1989 – przywrócono system wielopartyjny^[1].

Czasy najnowsze

• 28 stycznia 1990 – podczas pierwszej mineriady górnicy rozpędzili uczestników protestów antykomunistycznych^[11].
• luty 1990 – odbyła się druga mineriada, podczas których górnicy rozpędzili uczestników antyrządowych manifestacji^[11].
• 20 maja 1990 – odbyły się wybory parlamentarne i prezydenckie. Zgodnie z oficjalnymi wynikami Front Ocalenia Narodowego zdobył 67%, a jego kandydat na prezydenta – Ion Iliescu – 85%^[11].
• 13–17 czerwca 1990 – podczas trzeciej mineriady górnicy zabili ośmiu uczestników antykomunistycznych protestów^[11].
• 21 listopada 1991 – Rumunia uchwaliła nową konstytucję^[12].
• grudzień 1991 – podczas czwartej mineriady obalono rząd Petre Romana^[10].
• 1996 – prezydentem został Emil Constantinescu^[1].
• 1999 – odbyły się dwie ostatnie mineriady^[11].
• 2000 – Ion Iliescu został ponownie wybrany na prezydenta^[13].
• 2001 – przyjęto ustawę reprywatyzacyjną^[1].
• 2004 – Rumunia przystąpiła do NATO^[1].
• 2004 – Traian Băsescu został wybrany na prezydenta^[13].
• 2005 – Rumunia podpisała traktat akcesyjny z UE^[1].
• 1 stycznia 2007 – Rumunia przystąpiła do Unii Europejskiej.
• 2009 – Traian Băsescu został ponownie wybrany na prezydenta^[13].
• luty 2017 – wybuchły protesty społeczne przeciwko korupcji^[14].

Przypisy