Kalendarium historii Węgier

Przypuszczalny zasięg państwa Hunów w V wieku

Zasięg państwa wielkomorawskiego

Stefan I Święty

János Hunyady

Bertalan Székely, „Bitwa pod Mohaczem”

Franciszek II Rakoczy

Zasięg Austro-Węgier

Przywódca Węgierskiej Republiki Rad Béla Kun na wiecu w 1919

Miklós Horthy

Pál Teleki

László Rajk

Imre Nagy

Flaga powstańców nad ulicą zajętą już przez Armię Radziecką

János Kádár

József Antall

Viktor Orbán

Płot na granicy węgiersko-serbskiej

Kalendarium historii Węgier – uporządkowany chronologicznie, począwszy od czasów najdawniejszych aż do współczesności, wykaz dat i wydarzeń z historii Węgier.

Czasy najdawniejsze

• do I w. p.n.e. – Celtowie zamieszkiwali tereny obecnych Węgier^[1]
• I w. p.n.e. – tereny obecnych Węgier weszły w skład Cesarstwa Rzymskiego; utworzenie prowincji Panonia^[2]
• IV–VI w. – Gepidowie, Wizygoci, Wandalowie, Longobardowie i Awarowie pojawili się na terenie obecnych Węgier^[3][1]
• V w. – Hunowie pojawili się na terenach obecnych Węgier^[2]
• VI w. – napływ Słowian^[3]
• IX w. – część obecnych Węgier znalazła się w granicach państwa wielkomorawskiego^[3]

Panowanie Arpadów

• 889 – powstała dynastia Arpadów
• 896 – Madziarzy pojawili się w dorzeczu środkowego Dunaju i Cisy^[3]
• 955 – Otton I pokonał nad rzeką Lech Madziarów^[3]
• 997–1038 – rządy Stefana I Świętego^[2]
• 1001 – koronacja Stefana I^[2]
• XI w. – Węgry podbiły Siedmiogród i Słowacczyznę, tworząc terytorium w łuku Karpat^[3]
• początek XIII w. – Węgrzy i Chorwaci zawarli unię personalną^[3]
• 1241–1242 – najazdy Złotej Ordy^[1]
• 1301 – wygasła dynastia Arpadów, władzę objęli Andegaweni^[2]

Późne średniowiecze i czasy odrodzenia

• 1370–1382 – unia personalna z Polską^[2]
• początek XV w. – początek najazdów tureckich^[3]
• 1437 – królem został Albrecht II Habsburg^[2]
• 1440 – tron na Węgrzech objął Władysław Warneńczyk^[3]
• 1444 – w bitwie pod Warną zginął król Władysław I, władzę objął jako regent Jan Hunyady^[2]
• 1456 – w bitwie pod Belgradem Hunyady pokonał Turków^[3]
• 1458 – na tron węgierski wybrany został Maciej Korwin^[3]
• 1490 – Jagiellonowie ponownie objęli władzę na Węgrzech^[3]
• 1515 – zawarto traktat w Wiedniu zapewniający Habsburgom sukcesję w Czechach i na Węgrzech po wygaśnięciu rodu Jagiellonów^[3]
• 1526 – w bitwie pod Mohaczem Turcy pokonali Węgrów^[1]
• 1541 – Turcy zajęli środkowe Węgry z Budą^[3]
• XVI w. – początek reformacji^[3]
• 1686 – Leopold I zajął Budę^[2]

Rządy Habsburgów

• 1703 – wybuch powstania ogólnonarodowego pod przywództwem Franciszka II Rakoczego^[3]
• 1705 – Franciszek II Rakoczy został obwołany księciem Węgier^[3]
• 1707 – sejm w Ónod ogłosił detronizację Habsburgów^[3]
• 1711 – Habsburgowie stłumili powstanie, przywracając częściowo rządy absolutne^[3]
• 1804 – Węgry weszły w skład Cesarstwa Austriackiego^[1]
• 1825 – ukształtowało się stronnictwo reformatorskie w Preszburgu^[3]
• 1848 – wybuch rewolucji, władzę na Węgrzech objął rząd narodowy Lajosa Batthyányego^[3]
• 14 kwietnia 1849 – ogłoszenie przez Węgry niepodległości oraz zdetronizowanie Habsburgów^[2]
• październik 1849 – Austria i Rosja stłumiły rewolucję; początek austriackiego terroru na Węgrzech^[3]
• 1866 – Austria złagodziła politykę wobec Węgier^[3]
• 1867 – podpisanie przez Austrię i Węgry ugody^[3]
• 1868 – powstanie monarchii austro-węgierskiej^[2]
• 1905 – w wyborach parlamentarnych wygrała koalicja skupiona wokół Partii Niepodległości^[3]
• 1907 – wprowadzenie obowiązkowego języka węgierskiego do wszystkich szkół na terenie Węgier w celu nasilenia madziaryzacji mniejszości narodowych^[3]
• 1910 – władzę objęła Narodowa Partia Pracy^[3]
• 16 listopada 1918 – proklamowano Republikę Węgierską^[3]

Okres międzywojenny

• marzec 1919 – proklamowanie przez komunistów i socjaldemokratów Węgierskiej Republiki Rad. Przywódcą państwa został Béla Kun^[3]
• lipiec 1919 – wojska rumuńskie i czechosłowackie obaliły rządy komunistów^[3]
• 1 marca 1920–1944 – rządy regenta Miklósa Horthyego^[4]
• 4 czerwca 1920 – Węgry podpisały traktat w Trianon, zrzekając się ponad 2/3 obszaru kraju^[5]
• listopad 1921 – przywrócenie monarchii^[3]
• 1921–1931 – rządy Istvána Bethlena^[3]
• 1931 – w wyniku wielkiego kryzysu władzę objęła skrajna prawica^[3]
• 1933 – stopniowe uzależnienie się od nazistowskich Niemiec^[2]
• 1938 – uchwalenie pierwszych ustaw skierowanych przeciwko Żydom^[6]
• 2 listopada 1938 – Węgry otrzymały część Słowacji i zachodnią Ruś Podkarpacką^[2]
• luty 1939 – Węgry przystąpiły do paktu antykominternowskiego^[2]
• marzec 1939 – Węgry zajęły wschodnią Ruś Podkarpacką^[2]

II wojna światowa

• 1939 – Węgrzy przyjęli uchodźców z zaatakowanej przez Niemcy Polski^[3]
• 30 sierpnia 1940 – Węgry otrzymały północny Siedmiogród^[3]
• marzec 1941 – Niemcy zażądały od Pála Telekiego udziału w wojnie przeciwko Jugosławii^[3]
• kwiecień 1941 – Teleki popełnił samobójstwo; Węgry włączyły się do wojny^[3]
• czerwiec 1941 – Węgry przyłączyły się do Niemiec do wojny przeciwko ZSRR^[3]
• 1943 – Węgrzy rozpoczęli rozmowy pokojowe z aliantami^[3]
• marzec 1944 – początek niemieckiej okupacji na Węgrzech^[3]
• 22 grudnia 1944 – powołanie rządu Béla Miklósa^[3]
• 28 grudnia 1944 – Węgry wypowiedziały wojnę Niemcom^[3]
• kwiecień 1945 – Armia Czerwona wyparła Niemców z Węgier^[3]
• 8 maja 1945 – koniec II wojny światowej na Węgrzech^[6]

Rządy komunistyczne

• grudzień 1945 – Niezależna Partia Drobnych Rolników wygrała wybory parlamentarne, zdobywając 57% głosów^[3]
• 1 lutego 1946 – proklamowano Republikę Węgierską^[3]
• luty 1947 – delegacja węgierska podpisała traktat pokojowy z państwami koalicji antyniemieckiej^[3]
• sierpień 1947 – wybory parlamentarne wygrał Blok Lewicy, zdobywając 61% głosów^[3]
• 1948–1949 – przeprowadzono nacjonalizację przemysłu i kolektywizację rolnictwa^[3]
• 1949 – przeprowadzono egzekucję László Rajka^[7]
• 1949–1953 – nasilenie terroru^[3]
• 5 marca 1953 – śmierć Stalina spowodowała zmniejszenie terroru na Węgrzech^[2]
• 13 czerwca 1953 – Matyas Rakosi zrezygnował ze stanowiska premiera Węgier. Jego następcą został Imre Nagy^[7]
• 1954 – László Rajk został zrehabilitowany^[7]
• 18 kwietnia 1955 – András Hegedüs objął stanowisko premiera po obaleniu Nagyego^[7]
• 1955 – Węgry przystąpiły do Układu Warszawskiego^[3]
• 1955 – Węgry przystąpiły do ONZ^[3]
• 18 lipca 1956 – I sekretarzem Węgier został Ernő Gerő^[7]
• 6 października 1956 – przeprowadzono uroczysty pogrzeb László Rajka^[7]
• 16 października 1956 – reaktywowano demokratyczne stowarzyszenie studenckie^[7]
• 20 października 1956 – studenci ogłosili listę postulatów, domagając się demokratyzacji Węgier^[7]
• 22 października 1956 – na politechnice w Budapeszcie rozpoczęły się masowe demonstracje studentów^[7]
• 23 października 1956 – pod pomnikiem Józefa Bema zgromadziło się 20 tys. osób domagających się demokratyzacji Węgier. W ciągu dnia liczba protestujących zwiększyła się do 200 tys. Wieczorem manifestanci zrzucili z cokołu pomnik Stalina. Krótko przed północą milicjanci zaatakowali protestujących przeciwko terrorowi radzieckiemu; wybuch powstania węgierskiego^[7]
• 24 października 1956 – do Budapesztu wjechały wojska radzieckie^[7]
• 25 października 1956 – siły bezpieczeństwa otworzyły ogień, zabijając i raniąc ponad 100 osób^[7]
• 27 października 1956 – Imre Nagy zaakceptował rewolucję i przeprowadził pierwsze reformy^[7]
• 28 października 1956 – zawarto rozejm z wojskami radzieckimi^[7]
• 30 października 1956 – wojska radzieckie wycofały się z Budapesztu. W Debreczynie, Győrze i Sopronie doszło do zabicia manifestantów^[7]
• 31 października 1956 – Imre Nagy ogłosił, że Węgry rozpoczęły rozmowy w sprawie odejścia z Układu Warszawskiego^[7]
• 1 listopada 1956 – do Węgier wtargnęły wojska radzieckie^[7]
• 3 listopada 1956 – rozpoczęły się negocjacje w sprawie wycofania wojsk radzieckich z Węgier^[7]
• 4 listopada 1956 – atak wojsk radzieckich na Budapeszt^[7]
• 7 listopada 1956 – obalono rewolucyjny rząd Imre Nagyego, powołano rząd Jánosa Kádára; koniec powstania węgierskiego^[7]
• 16 czerwca 1958 – zamordowano Imre Nagyego^[7]
• poł. lat 60. XX w. – zmodyfikowano nakazowo-rozdzielczy system gospodarczy, który poprawił warunki życiowe Węgrów^[3]
• lata 80. XX w. – kryzys gospodarczy^[3]
• 1987–1988 – działalność rozpoczęły: Węgierskie Forum Demokratyczne, Związek Młodych Demokratów, Związek Wolnych Demokratów, a reaktywowały się Niezależna Partia Drobnych Rolników i Węgierska Partia Socjaldemokratyczna^[2]
• maj 1988 – odwołano Kádára od kierowania WSPR^[3]
• czerwiec–wrzesień 1989 – rozmowy „Trójkątnego Stołu”, w których uczestniczyli opozycja, WSPR i związane z partią organizacje społeczno-polityczne^[3]
• październik 1989 – WSPR przekształciła się w Węgierską Partię Socjalistyczną^[3]

Czasy najnowsze

• maj 1990 – wybory parlamentarne wygrało Węgierskie Forum Demokratyczne, powołano rząd Józsefa Antalla^[3]
• czerwiec 1990 – zmiany w konstytucji utwierdziły zmiany polityczne i gospodarcze^[3]
• 15 lutego 1991 – powołano Grupę Wyszehradzką, w skład której weszły: Węgry, Czechosłowacja (po rozpadzie Czechosłowacji: Czechy i Słowacja) i Polska^[8]
• 1994–1998 – rządy socjalistów, premierem został Gyula Horn^[3]
• 1997 – rozpoczęto oficjalne rozmowy w sprawie przyjęcia Węgier do NATO^[2]
• 6 lipca 1998 – początek rządów Viktor Orbána (Fidesz)^[2]
• 12 marca 1999 – Węgry przystąpiły do NATO^[2]
• kwiecień 2002 – Péter Medgyessy z Węgierskiej Partii Socjalistycznej zwyciężył w wyborach parlamentarnych i został premierem Republiki Węgier^[2]
• 27 maja 2002 – początek rządów koalicji Węgierskiej Partii Socjalistycznej i Związku Wolnych Demokratów^[2]
• 1 maja 2004 – Węgry przystąpiły do Unii Europejskiej^[2]
• kwiecień 2010 – Fidesz wygrał wybory parlamentarne^[3]
• 13 maja 2014 – były komunistyczny szef MSW Bela Biszku został skazany na 5,5 roku więzienia za zbrodnie wojenne popełnione po rewolucji z 1956^[9]
• 2014 – Fidesz ponownie wygrał wybory parlamentarne^[10]
• I poł. 2015 – na Węgrzech zatrzymano ponad 67 000 nielegalnych imigrantów^[11]
• wrzesień 2015 – Węgrzy rozpoczęli wywóz nielegalnych imigrantów do Austrii i Niemiec^[12]
• 15 września 2015 – Węgry ogłosiły stan kryzysowy w związku z napływem nielegalnych imigrantów^[13]
• 6 października 2015 – zmarł prezydent Republiki Węgierskiej w latach 1990–2000 Árpád Göncz^[14]

Przypisy