Kalendy

Kalendy (łac. Kalendae) – w kalendarzu rzymskim pierwszy dzień każdego miesiąca[1].

Termin ten nie ma żadnego (poza tradycyjnym) znaczenia w słonecznym kalendarzu juliańskim. Natomiast w pierwotnym kalendarzu księżycowym mianem Kalendae określano pierwszy dzień po nowiu, czyli ten dzień, w który po zapadnięciu zmroku księżyc powinien znowu stać się widoczny. Oznaczało to początek nowego miesiąca. Dzień ten był poświęcony bogini Junonie.

Kalendy były w relacji do id i non[1]. Datę obliczano licząc do następnego nazwanego dnia. Tak więc 1 czerwca był Kalendis Juniis, a np. 28 maja był „piątym dniem przed kalendami czerwcowymi” (łac. ante diem quintum Kalendas Junias (a.d. v Kal. Jun.))[1].

Szczególnie uroczyście obchodzono kalendy styczniowe. Składano wówczas w ofierze Jowiszowi byki jako podziękowanie za opiekę w ciągu minionego roku. Owidiusz wspomina, że Rzymianie obdarowywali się daktylami, figami i miodem – by nowy rok był słodki i szczęśliwy. Był to też dzień zaprzysiężenia nowych konsulów[2][3].

Przypuszcza się w związku z tym, że sama nazwa pochodzi od czasownika calere (jaśnieć, płonąć). Zgodnie z językiem oryginału termin jest rodzaju żeńskiego i występuje wyłącznie w liczbie mnogiej (plurale tantum).

Jest to jeden z kilku wyrazów języka łacińskiego pisanych w oryginale przez „K”, poza nimi ta litera nie jest w zasadzie używana[4].

Z kalendami związane jest powiedzenie „odłożyć coś ad kalendas graecas”, czyli „do greckich kalend”, a więc „na święty nigdy” – w greckim kalendarzu kalendy nie występowały[5].

Zobacz też


Przypisy

  1. a b c kalends, [w:] M.C. Howatson (red.), Oxford Companion to Classical Literature, wyd. 3, Oxford University Press, 2011, DOI10.1093/acref/9780199548545.001.0001, ISBN 978-0-19-173942-2 [dostęp 2021-06-04] (ang.).
  2. Styczniowe kalendy – nowy rok u antycznych Rzymian, Imperium Romanum [dostęp 2021-06-04] (pol. • ang.).
  3. Święta rzymskie, Imperium Romanum [dostęp 2021-06-04] (pol. • ang.).
  4. Alfabet łaciński, Imperium Romanum [dostęp 2021-06-04] (pol. • ang.).
  5. Odlozyc-cos-ad-calendas-graecas, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-06-04].