Kali

Bogini Guhjakali
Kali, litografia Raja Ravi Varmy z XIX wieku

Kali (dewanagari काली, trl. Kālī, dosł. rodzaj żeński wyrazu „czas”, trl. kālā) – hinduska bogini czasu i śmierci, pogromczyni demonów i sił zła. Jedna z głównych postaci Śakti, żony Śiwy. Bywa też rozumiana jako „Pani Kosmosu” lub absolut, źródło zasad kosmicznych i wszelkich archetypów[1]. Występują nurty hinduizmu, wprost utożsamiające formy bogini Kali ze stanami świadomości człowieka[2].

Ikonografia

Kali w jednej z kilku głównych form ikonograficznych jest ciemnoskóra i wychudzona, z długimi zębami. Odziana w tygrysią skórę i naszyjnik z czaszek; pojawia się najczęściej na polach bitewnych lub na miejscach kremacji. Czasami przedstawiana z wężami wplecionymi we włosy. Często pojawia się z wystającym, zwykle nieprzeciętnie długim językiem (symbolizuje zarówno twórczą, jak i destrukcyjną moc), głową demona w ręce oraz pasem z uciętych rąk[3]. Kali bywa przedstawiana z kilkoma parami rąk. Ich liczba zdaniem Mahabhagawatapurany może wynosić: dwa, cztery, osiemnaście, jak również sto, a nawet tysiąc[4].

Formy kultowe

  • Mahakali (trl. Mahākālī)
  • Bhadrakali
  • Kalika
  • Dakszinakali
  • Śmaśanakali
  • Kamakali
  • Kalasankarszini
  • Guhjakali[5]

Mężowie i partnerzy

  • Śiwa
  • Wisznu
  • Kryszna
  • Ganeśa
  • Skanda[6].

Inkarnacje

Recepcja w literaturze religijnej

Opisy bogini zawierają dopiero stosunkowo późne dzieła – purany i eposy. Jej postać występuje też w literaturze hinduizmu ludowego[7]:

  • Dewimahatmja (z Markandejapurany)
  • Lingapurana
  • Skandapurana
  • Dewipurana
  • Dewibhagawatapurana
  • Tantrasara

Kult

Święte miejsca

  • Kalighat
  • cmentarze

Ofiary

Gniew Kali wierni uśmierzają ofiarami ze zwierząt i darem ich krwi. W przeszłości wzmiankowane są również ofiary ludzkie i samoofiarowanie (nawet samodekapitacja)[8].

Przypisy

  1. Małgorzata Sacha. Gniewne oblicze Kali. Mit, ikonografia, rytuał/Kali w literaturze tantrycznej. „Studia Religiologica”. Warszawa. z.38/2005. s. 95. 
  2. Kulty Kali. W: Gavin Flood: Hinduizm. Wprowadzenie. Małgorzata Ruchel (tłum.). Wyd. 1. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008, s. 195, seria: Ex Oriente. ISBN 978-83-233-2517-8.
  3. Słownik mitologii hinduskiej, Warszawa 1996
  4. Małgorzata Sacha. Gniewne oblicze Kali. Mit, ikonografia, rytuał. „Studia Religiologica”. Kraków. z.38/2005. s. 94. 
  5. Shri Guhyakali Devi (Mike Magee)
  6. Małgorzata Sacha. Gniewne oblicze Kali. Mit, ikonografia, rytuał. „Studia Religiologica”. Kraków. z.38/2005. s. 93. 
  7. Małgorzata Sacha. Gniewne oblicze Kali. Mit, ikonografia, rytuał. „Studia Religiologica”. Kraków. z.38/2005. s. 91. 
  8. Małgorzata Sacha. Gniewne oblicze Kali. Mit, ikonografia, rytuał. „Studia Religiologica”. Kraków. z.38/2005. s. 102. 

Media użyte na tej stronie

Gujhyakali S N Banerjee Rd Arnab Dutta 2011.jpg
Autor: Arnab Dutta, Licencja: CC BY-SA 3.0
Replica of a Gujhyakali idol worshipped in a Temple in Nepal, at a Kali Puja pandal at S. N. Banerjee Road, Kolkata.
Ravi Varma Press Kali.jpg
Iconic painting of Goddess Kali with one foot perched on an unconscious Śiva, Holding Darika's head.