Kamień (frakcja)

Kamienie i niewielkie głazy na plaży morskiej w północnej Norwegii
Kamienie jako części szkieletowe gleby na zboczu stawu kamieniołomu w pobliżu Bietigheim w Niemczech

Kamienie, frakcja kamienista – jedna z frakcji granulometrycznych, czyli populacji ziaren (cząstek) mineralnych lub fragmentów skały o określonej wielkości (średnicy zastępczej), stosowana w naukach przyrodniczych (m.in. w gleboznawstwie i geologii) i w technicznych (m.in. w budownictwie). Kamienie, w zależności od przyjętego podziału, mają kilka – kilkanaście cm średnicy.

Kamienie są zazwyczaj odłamkami skał, mniej lub bardziej zwietrzałymi. Jedynie rzadko są to pojedyncze ziarna minerałów. Stopień obtoczenia może być bardzo różny i zależy od długości transportu jakiemu był poddany kamień[1].

Różne nauki stosują odmienne graniczne wielkości kamieni, często nawet w obrębie tej samej dyscypliny stosuje się różne podziały na frakcje. Fakt ten może często prowadzić do nieporozumień, gdzie te same utwory badane przez przedstawicieli różnych nauk są inaczej opisywane[2][3].

Podział na frakcjePrzedział wielkości w milimetrachUwagi
„Klasyfikacja uziarnienia gleb i utworów mineralnych”[4]75< d ≤200obowiązuje w polskim gleboznawstwie od 2008 r.
„Przyrodniczo-genetyczna klasyfikacja gleb Polski”[5]d >20obowiązywała w polskim gleboznawstwie od 1956 do 2008 r.
Podział na frakcje według amerykańskiego USDA[6]76< d ≤600cobbles (drobniejsze) i stones (większe), stosowana w USA
Podział na frakcje według FAO[7]60< d ≤200stones, stosowana przez ONZ
Polska Norma PN-B-02480:1986[8]d >40polska klasyfikacja gruntów budowlanych
PN-EN ISO 14688-1:2006[9]63< d ≤200klasyfikacja gruntów budowlanych ISO

W wielu klasyfikacjach uziarnienia, zwłaszcza geologicznych i geomorfologicznych, frakcja kamieni nie jest w ogóle wydzielana. Wydziela się frakcję żwiru i, większą od niej, frakcję głazów[2].

Słowo „kamień”, z odpowiednim przymiotnikiem, jest często spotykane w jubilerstwie (gdzie występują kamienie szlachetne, i ozdobne) oraz budownictwie (gdzie oprócz kamieni drogowych i budowlanych występują także kamienie dekoracyjne, elewacyjne). W takich wypadkach nie musi to oznaczać, że mają one „wielkość” frakcji kamieni. Nazwy te odnoszą się najczęściej do określonych minerałów lub skał, które, z racji swojego ozdobnego wyglądu lub właściwości, pełnią określone funkcje użytkowe[10].

Kamień w literaturze

Tak o kamieniu przydrożnym pisał poeta Franciszek Karpiński w wierszu Człowiek i kamień[11].


Kamień leżał w środku drogi;

Mimo przechodząc ubogi,

Stłukł nogę, łajał kamienie,

„Na cóż to próżne stworzenie?

On siebie nie zna, czy lato,

Czyli go śniegi przysuły!”

A kamień odpowie na to:

„A tobież lepiej, żeś czuły?”

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Gleboznawstwo. Saturnin Zawadzki (red.). Wyd. 4. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1999, s. 99. ISBN 83-09-01703-0.
  2. ↑ a b Jacek Szmańda, Kazimierz Krzemień. Uwagi na temat wybranych klasyfikacji frakcjonalnych osadów klastycznych – problem różnic w przedziałach klasowych i nazewnictwie. „Landform Analysis”. 9, s. 381–384, 2008. 
  3. ↑ Magdalena Ryżak, Piotr Bartmiński, Andrzej Bieganowski. Metody wyznaczania rozkładu granulometrycznego gleb mineralnych. „Acta Agrophysica Rozprawy i Monografie”. 175, s. 9–11, 2009. Instytut Agrofizyki PAN. 
  4. ↑ Klasyfikacja uziarnienia gleb i utworów mineralnych. Polskie Towarzystwo Gleboznawcze, 2008. [dostęp 2014-10-07].
  5. ↑ Przyrodniczo-genetyczna klasyfikacja gleb Polski. „Roczniki Nauk Rolniczych”. 74, s. 10–96, 1956. 
  6. ↑ Soil Survey Manual. Soil Survey Division Staff. Washington: U.S. Department of Agriculture Handbook, 1993, seria: Agriculture Handbook, no. 18. OCLC 30060736.
  7. ↑ Guidelines for soil description. Wyd. 4. Rome: Food and Agriculture Organization of the United Nations, 2006, s. 1–97. OCLC 71825863.
  8. ↑ Polska Norma: PN-B-02480:1986 Grunty budowlane – Określenia, symbole, podział i opis gruntów. Polski Komitet Normalizacyjny, 1986, s. 1–13.
  9. ↑ PN-EN ISO 14688-1:2006 Badania geotechniczne. Oznaczenie i klasyfikowanie gruntów. Część 1: Oznaczenie i opis. Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna, 2006, s. 1–17.
  10. ↑ Kamień w architekturze :: Definicje i literatura. W: geosilesia.us.edu.pl [on-line]. Katedra Geologii Podstawowej UŚ, 06 marca 2014. [dostęp 2016-12-30].
  11. ↑ Człowiek i kamień. wolnelektury.pl. [dostęp 2017-12-21].

Media użyte na tej stronie

Coastal-rocks.jpg
Autor: Sankari1, Licencja: CC0
Rocks from coastal area north Norway
Niederterrassenschotter, Schertle-See IMGP7130.jpg
Autor: Sitacuisses, Licencja: CC BY-SA 3.0
The bankside of Schertle-See, a gravel pit near Rastatt.