Kamieńczyk (powiat wyszkowski)

Kamieńczyk

wieś
(c) geo573, CC BY 3.0 Rynek w Kamieńczyku
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	wyszkowski
Gmina	Wyszków
Liczba ludności (2011)	643[1][2]
Strefa numeracyjna	29
Kod pocztowy	07-202[3]
Tablice rejestracyjne	WWY
SIMC	0522939[4]
Położenie na mapie gminy Wyszków Kamieńczyk
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kamieńczyk
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Kamieńczyk
Położenie na mapie powiatu wyszkowskiego Kamieńczyk
52°36′10″N 21°32′27″E/52,602778 21,540833

Kamieńczyk (dawniej Kamieniec) – dawne miasto obecnie wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie wyszkowskim, w gminie Wyszków^[5][4], w widłach Bugu i Liwca, 5 km na wschód od Wyszkowa.

Kamieńczyk uzyskał lokację miejską w 1428 roku, zdegradowany w 1869 roku^[6]. Kamieniec był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego w województwie mazowieckim^[7]. W latach 1380–1795 siedziba kasztelanii i powiatu kamienieckiego w ziemi nurskiej. Do 1954 siedziba gminy Kamieńczyk. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ostrołęckiego.

Historia

Powiat kamieniecki na mapie Księstwa Mazowieckiego z XVII wieku

W dorzecze Liwca docierały grupy plemienne z terenów Pomorza, kierując się w górę rzeki traktem pierwotnym przez Kamieńczyk. Oni to zasilali nieliczną w XIII wieku populację Mazowszan – mieszkańców Puszczy Kamienieckiej.

Za panowania księcia mazowieckiego Ziemowita III, w 1377 w trakcie obrad zjazdu panów mazowieckich w Sochaczewie, zapadła decyzja ustalająca obszar Ziemi nurskiej o powierzchni ok. 3500 km², który podzielono na powiaty: kamieniecki, ok. 2000 km², nurski, ok. 1000 km², ostrowski, ok. 500 km². Podział ten trwał aż do III rozbioru Polski^[8] Za datę wprowadzenia w życie tych ustaleń, przyjmuje się rok 1380. Od tego czasu, aż do 1795, Kamieńczyk funkcjonował jako miasto będące siedzibą powiatu.

Miejscowość leżąca w dolinie Bugu, w pobliżu ujścia rzeki Liwiec, znana dzisiaj jako wieś Kamieńczyk, miała więc prawa miejskie (wcześniej niż sąsiadujące z nim obecne miasto Wyszków). Do XVII wieku nosiła nazwę Kamieniec Mazowiecki.

Do dziś spotyka się pozostałości tej dawnej nazwy w innych określeniach geograficznych np. Puszcza Kamieniecka. W roku 1452 ówczesny Kamieniec Mazowiecki otrzymał od Bolesława księcia mazowieckiego, prawa miejskie magdeburskie, wraz z szeregiem przywilejów. Lustracja dóbr królewskich z 1565 roku wzmiankowała istnienie w mieście dworu królewskiego, 189 domów oraz komory celnej na rzece i na moście. Przed 1596 rokiem były tam m.in.: zamek obronny, ratusz, sukiennice, 3 kościoły, klasztor sióstr wizytek. Król Jan II Kazimierz, aby prowadzić wojnę z Kozakami, zaciągnął pożyczkę między innymi u królowej Ludwiki Marii, a zabezpieczeniem pożyczki były dobra kamienieckie z miasteczkiem Kamieńczyk. W 1869 roku (inne źródła podają datę 1870) odebrano mu prawa miejskie – być może na skutek represji po powstaniu styczniowym.

Organizacja gmin na podstawie dekretu o urządzeniu gmin wiejskich z 2 marca 1864 roku utrzymywała podział terytorialny z 1855 roku, lecz zarząd gminy stanowił wójt na czele rady gminy i sołtysi – wszyscy wybierani na zebraniach gminnych i wiejskich pod hasłem:. „ …nie zachowania nadal dziedzicom patrymonialnej Jurysdykcji i połączonej z urzędem wójta gminy władzy.” Śladem tej „patrymonialnej jurysdykcji” były wsie Łazy i Pogorzelec – jakby wtopione w powiat węgrowski i gminę Kamieńczyk. Od czasów Zamoyskich (ściślej Zdzisława Zamoyskiego popularność zyskał przymiotnik „łochowski” w odniesieniu do całego kompleksu historycznych puszcz, w tym Kamienieckiej – jak podaje Lechosław Herz w przewodniku wycieczkowym „Kamieńczyk i Puszcza Kamieniecka.”

Wieś podczas II wojny światowej była dwukrotnie niszczona, w 1939 i 1944^[9]. Do 1955 r. Kamieńczyk należał do powiatu radzymińskiego (wołomińskiego), w latach 1956-1975 i od 1999 r. do powiatu wyszkowskiego. Do 28 września 1954 r. Kamieńczyk był siedzibą gminy. W latach 1954-1972 istniała gromada Kamieńczyk. Od 1 stycznia 1973 r. miejscowość należy do gminy Wyszków.

Sieć parafialna

Najbliższe parafie w 1488 roku znajdowały się jedynie w Jadowie, Kamieńczyku, Prostyni i Liwie. Dopiero kilkadziesiąt lat później powstają parafie: w Stoczku, Sadownem i Stanisławowie, co zamyka okres tworzenia parafii i ustalania administracji kościelnej w tej części diecezji płockiej. Parafia Kamionna pokrywała się całkowicie z pierwotną gminą Łochów. Znaczna część obecnej gminy należała do parafii Kamieńczyk.

Zabytki i atrakcje

• W 1973 roku archeolodzy odkryli w części wsi nazywanej "Suwiec"^[10] cmentarzysko kultury przeworskiej^[11].
• Kościół, zaprojektowany przez J.P. Dziekońskiego (wybudowany w latach 1896–1900 w miejscu spalonego, drewnianego), miał spaloną więźbę dachową, wybite okna i strąconą wieżę. Obecnie można zobaczyć drewnianą dzwonnicę z 1885 roku,
• pomnik poległych w powstaniu styczniowym,
• na cmentarzu parafialnym pomnik ku czci poległych w II wojnie światowej i grób dziadków Prymasa Tysiąclecia, Stefana Wyszyńskiego.
• dla upamiętnienia niegdyś bardzo ważnej działalności miejscowej ludności wzniesiono też pomnik flisaka.
• W Kamieńczyku znajdują się ponadto galerie, gospodarstwa agroturystyczne oraz muzeum etnograficzne.

Zobacz też

• Kamieńczyk Wielki, Kamieńczyk-Ryciorki

Przypisy

Bibliografia

• LechosławL. Herz LechosławL., Puszcze Kamieniecka i Biała: wędrówka mazowiecka druga, Pruszków: Rewasz, 2005, ISBN 83-89188-35-X, OCLC 749888789 .
• Antoni Zygmunt Helcel: Starodawne prawa polskiego pomniki poprzedzone wywodem historyczno krytycznym tak zwanego Prawodawstwa Wiślickiego Kaziémirza Wielkiego w texcie ze starych rękopism krytycznie dobranym › Tom 1. Warszawa: Księgarnia Gustawa Sennewalda, 1865, s. 269.[1]

Linki zewnętrzne

• Kamieńczyk (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 741 .
• Kamieńczyk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 49 .