Kamienica Gostkowskich w Krakowie

Kamienica Gostkowskich

nr rej. A-364 z dnia 20.06.1967
Państwo	Polska
Miejscowość	Kraków
Adres	ul. Bracka 3–5
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie Kamienica Gostkowskich
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kamienica Gostkowskich
Położenie na mapie województwa małopolskiego Kamienica Gostkowskich
Położenie na mapie Krakowa Kamienica Gostkowskich
50°03′37,77″N 19°56′10,10″E/50,060492 19,936139

Kamienica Gostkowskich (znana także jako Kamienica Glixellich) – zabytkowa kamienica, zlokalizowana przy ulicy Brackiej na krakowskim Starym Mieście.

Historia

W XIII wieku działka, na której znajduje się obecnie kamienica, stanowiła część posesji wójtowskiej, obejmującej również obszar zajmowany dziś przez sąsiednią Kamienicę Niderlandowską (nr 7). W końcu XIII wieku wójt Henryk wzniósł na niej murowaną wieżę mieszkalną z jednym pomieszczeniem na każdej kondygnacji. Była ona własnością kolejnych wójtów, aż do buntu wójta Alberta, gdy została skonfiskowana przez króla i przekazana Spytkowi z Melsztyna, późniejszemu kasztelanowi krakowskiemu. Jego spadkobiercy w II połowie XIV wieku wznieśli z wykorzystaniem wójtowskiej wieży okazałą rezydencję miejską. W XV wieku miała miejsce dalsza rozbudowa pałacu, m.in. dobudowano tylny trakt, a w fasadzie umieszczono wielkie kamienne okna. W XV wieku gmach uległ podziałowi na dwa budynki: północny, zwany Bursą Węgierską, i południowy, zwany domem Jerzego z Drohobycza^[1].

Dom północny stał się w 1464 za pośrednictwem Jana Długosza własnością Akademii Krakowskiej i przez kolejne osiemdziesiąt lat pełnił funkcję bursy dla węgierskich studentów Akademii. W 1776 został zakupiony na licytacji przez S. Glixellego, który przeprowadził gruntowny remont, m.in. usuwając gotycką kamieniarkę. W 1818 otworzył on w budynku dom zajezdny, urządzając na parterze traktiernię, na piętrze pokoje gościnne, w sieni wozownię, a w oficynie stajnię. Dom południowy przez cały okres od połowy XV do połowy XIX wieku pozostawał własnością mieszczańską. Obie kamienice spłonęły podczas wielkiego pożaru Krakowa w 1850^[1].

Kamienica Gostkowskich powstała w latach 1851–1852 w wyniku odbudowy i scalenia obu budynków według projektu Bogumiła Trennera dla R. Gostkowskiego. Podczas prac wzniesiono też nową klatkę schodową i oficyny oraz zaadaptowano pierwsze piętro na mieszkania. W latach 1934–1935 przekształcono otwory w parterze fasady oraz usunięto kolumnę międzyokienną, będącą ostatnim zachowanym elementem dekoracji nowożytnej^[1].

W 1904 Zygmunt Sarnecki otworzył w tej kamienicy pierwszy w Krakowie salon sprzedaży dzieł sztuki – „Ars”. Pod nr 5 w połowie lat 30. XX wieku mieściła się Sala Królestwa krakowskiego zboru Świadków Jehowy^[2]. Pod tym adresem mieściła się też filia administracji czasopisma „Złoty Wiek”^[3]. W latach 2000–2011 swoją siedzibę miała kawiarnia Stara Prowincja. Od 2004 obok niej znajduje się kawiarnia Grzegorza Turnaua Nowa Prowincja^[4].

20 czerwca 1967 kamienica została wpisana do rejestru zabytków^[5]. Znajduje się także w gminnej ewidencji zabytków^[6].

Architektura

Kamienica reprezentuje styl późnoklasycystyczny. Ma ona dwie kondygnacje. Fasada jest dziewięcioosiowa, o prostym wystroju. W czwartej osi parteru znajduje się kamienny, półkoliście zwieńczony portal. Parter i pierwsze piętro oddzielone są od siebie gzymsem. Okna piętra ozdobione są gzymsami nadokiennymi^[1].

Przypisy