Kamienica Pod Ewangelistami w Krakowie

Kamienica Lanckorońskich

nr rej. A-141 z dnia 24.11.1965[1]
Państwo	Polska
Miejscowość	Kraków
Adres	Rynek Główny 21 ul. Bracka 1
Ukończenie budowy	XIV-XVII, po 1850, 1907
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie Kamienica Lanckorońskich
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kamienica Lanckorońskich
Położenie na mapie województwa małopolskiego Kamienica Lanckorońskich
Położenie na mapie Krakowa Kamienica Lanckorońskich
50°03′39″N 19°56′11″E/50,060833 19,936389

Kamienica Pod Ewangelistami (Waxmanowska, Fiauzerowska, Lanckorońskich) – zabytkowa kamienica stojąca przy Rynku Głównym 21 (róg ulicy Brackiej 1) w Krakowie.

Budynek został wzniesiony w XIV wieku. W XV wieku zyskała sobie układ wnętrz typowy dla krakowskiego domu mieszczańskiego. Murowana oficyna tylna powstała w XIV lub XV wieku, natomiast drewniane zabudowania południowo-zachodniej części działki dopiero w latach 30. XIX wieku (zostały one zastąpione murowaną oficyną).

W drugiej połowie XVI wieku rozpoczął się proces przekształcania zabudowań na pałac miejski rodzin patrycjuszowskich (zakończony w pierwszej połowie XVII wieku). Powstała wówczas wczesnobarokowa parterowa galeria arkadowa na dziedzińcu.

Tablica upamiętniająca Władysława Orkana

Tablica upamiętniająca założenie banku na parterze kamienicy - Akcyjny Bank Hipoteczny (1867)

Na fasadzie kamienicy znajduje się tablica informacyjna z nazwą banku, a także tablica upamiętniająca śmierć Władysława Orkana w tymże budynku.

Historia

• W latach 1656-1657 stacjonował tu gubernator okupowanego Krakowa, generał P. Wirtz.
• W 1674 roku została wykupiona przez W. Morsztyna i zmodernizowana przed 1688 roku (m.in. przy fasadzie zbudowano portyk kolumnowy z figurami czterech ewangelistów na balustradzie). Z bogatego wyposażenia wnętrz zachowała się dekoracja sztukatorska na sklepieniu pomieszczenia zwanego niesłusznie kaplicą, dopełniona polichromiami o tematyce mitologicznej.
• Przed 1789 roku dokonano klasycystycznej przebudowy z inicjatywy kasztelana kijowskiego M. Lanckońskiego (galeria po zachodniej stronie dziedzińca, fasada z niewielkimi zmianami zachowana, portal z herbem Zadora przeniesiono do Muzeum Narodowego).
• W czwartej ćwierci XIX wieku mieściła się tu bogata kolekcja obrazów.
• Od 1818 roku kamienica stanowiła własność rodzin kupieckich m.in. A. Helcla.
• W drugiej ćwierci XIX wieku na parterze mieściła się cukiernia Taronich.
• Po pożarze w 1850 roku została przebudowana według projektu K. Szydłowskiego (m.in. zmiany polegały na budowie trzeciego piętra).
• W 1867 roku w kamienicy otwarto filię Akcyjnego Banku Hipotecznego, siedzibą banku (obecnie PKO), kamienica jest do dziś.
• W latach 1902-1905 wyburzono oficyny oraz galerie arkadowe i wzniesiono dom przy ul. Brackiej 1a (na parterze odtworzono wczesnobarokową galerię, na pierwszym piętrze wyeksponowano stropy).
• Od 1907 roku prowadzono liczne przekształcenia dla filii Galicyjskiego Banku Hipotecznego według projektu J.L. Perosia (w miejscu sieni i sklepu powstała sala operacyjna z modernistyczną dekoracją, na pierwszym piętrze biura).

Przypisy